| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| |
| | عنوان =
| |
| | تصویر =ناودان کعبه۲.jpeg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| | بنیانگذار =[[قریش]]
| |
| | تأسیس =
| |
| | کاربری = هدایت آب‌های پشت بام کعبه به پایین
| |
| | مکان = ضلع شمالی [[کعبه]]، در سمت [[حجر اسماعیل]]
| |
| | نام‌های دیگر = میزاب الذهب، میزاب الرحمة
| |
| | وقایع مرتبط =
| |
| | تخریب =
| |
| | ظرفیت =
| |
| | وضعیت =
| |
| | مساحت =
| |
| | امکانات =
| |
| | شماره ثبت =
| |
| | معمار =
| |
| | سبک =
| |
| | بازسازی = سال‌های ۶۴، ۵۳۹، ۷۸۱، ۹۵۹، ۹۶۲، ۱۰۲۱ و ۱۲۷۳ق.
| |
| | وبگاه =
| |
| }}
| |
| '''ناودان کعبه''' (به عربی: ميزاب الكعبة) مجرایی در دیوار شمالی کعبه برای خروج آب باران از سقف آن است. ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] قرار دارد. این ناودان را نخستین بار [[قریش]] در بنای کعبه ساخت. این ناودان در حکومت‌های مختلف بازسازی شده است.
| |
|
| |
| همچنین در احادیث [[معصومان]]، ناودان کعبه مکانی مبارک و محل عبادت انبیا و [[اهل بیت]] معرفی شده است. در ادبیات فارسی نیز شاعرانی مانند لاری و خاقانی در مورد این ناودان اشعاری سروده‌اند.
| |
|
| |
|
| == موقعیت == | | [[پرونده:ناودان کعبه.jpg|350px|thumb|left|]] |
| | '''ناودان کعبه''' مجرایی از جنس طلا در دیوار کعبه برای خروج آب باران از سقف آن. ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] قرار دارد. این ناودان را نخستین بار [[قریش]] در بنای کعبه ساختند. در [[احادیث معصومین]]، ناودان کعبه به عنوان مکان مبارک و محل [[عبادات]] انبیا و [[اهل بیت]] ذکر شده است. |
| | ==موقعیت== |
| {{بیشتر|کعبه}} | | {{بیشتر|کعبه}} |
| [[پرونده:ناودان کعبه۳.jpeg|بندانگشتی|موقعیت ناودان کعبه در ضلع شرقی آن، که آب بارانِ پشت بام [[کعبه]] را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریزد.]]
| | ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]]، یعنی در ضلع شمالی بر پشت بام [[کعبه]] نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد. |
| ناودان کعبه در سمت [[حجر اسماعیل]] (در ضلع شمالی)، بر پشت بام [[کعبه]] نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=291 اخبار مکه، ج۱، ص۲۹۱.]</ref> | | ==واژه== |
| | | به زبان عربی، میزاب به معنای ناودان است. و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشه‌ی فارسی مرزآب است. <ref>الرحلة الحجازیة، ص105.</ref> |
| == واژه == | | ==تاریخچه== |
| میزاب در زبان عربی به معنای ناودان است و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشهٔ فارسی مرزآب است.<ref>''تاج العروس، ج۱، ص۳۰۲.''</ref> این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا)<ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref> و میزاب الرحمة (ناودان رحمت)<ref>الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ج۲، ص236.</ref> مشهور می‌باشد. | |
| | |
| == تاریخچه == | |
| {{بیشتر|بازسازی کعبه}} | | {{بیشتر|بازسازی کعبه}} |
| ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است. کعبه‌ای که [[حضرت ابراهیم|حضرت ابراهیم (ع)]] ساخت، سقف نداشت<ref>وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۲۱۱ و ۲۱۴.</ref>؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعداً [[قصی بن کلاب]] برای [[کعبه]]، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. [[قریش]] که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریخت.<ref>[https://wikihaj.com/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AC1.pdf&page=164 اخبار مکه، ج1، ص۱۶۴.]</ref>{{کعبه عمودی}}
| | کعبه‌ای که [[حضرت ابراهیم|حضرت ابراهیم(ع)]] ساخت، سقف نداشت<ref>فی منزل الوحی، ص207.</ref>؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعدا [[قصی بن کلاب]] برای [[کعبه]]، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. [[قریش]] که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به [[حجر اسماعیل]] می‌ریخت<ref>اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.</ref> |
| | | [[عبدالله ابن زبیر ابن عوام|ابن زبیر]] نیز در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساختُ برای آن ناودانی گذاشت. <ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref> |
| به گزارش [[محمد طاهر کردی]] در [[التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم|تاریخ القویم]]<ref>تاریخ القویم، ج۴ ص ۱۶۷–۱۶۹</ref> تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:
| | {{بیشتر|عبدالله ابن زبیر}} |
| * [[عبدالله ابن زبیر ابن عوام|ابن زبیر]] در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساخت، برای آن ناودانی گذاشت.
| | [[حجاج بن یوسف]] نیز ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت که بین [[رکن عراقی]] و [[رکن شامی|شامی]] قرار داشت و هنوز هم در همان مکان است. بعدا [[ولید بن عبدالملک]] صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید. |
| {{بیشتر|بازسازی کعبه (ابن زبیر)}} | | در سال 959ق سلطان سلیمان، ناودانی از نقره ساخت و در سال 1021ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود. در سال 1272ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. |
| * [[حجاج بن یوسف]] ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت.
| | ==نام‌های دیگر ناودان== |
| * [[ولید بن عبدالملک]] صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید.
| | این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا) <ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref><ref>راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.</ref> و میزاب الرحمة <ref>الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ص236.</ref> (ناودان رحمت) مشهور می‌باشد. |
| * بازسازی میزاب در سال ۵۳۹ به دست [[رامشت]]، که سازنده [[رباط رامشت]] در مکه است.
| | ==در روایات== |
| * تعویض ناودان به فرمان خلیفه [[مقتفی بالله]] در سال ۵۴۱
| | برخی ویژگی‌ها در روایات به مکان قرار گرفتن ناودان (زیر ناودان) نسبت داده شده است: |
| * بنابر گزارشی، [[رمیثه]] یکی از شرفای [[مکه]] در فاصله سال‌های ۷۰۱ تا ۷۴۶ سال‌هایی بر مکه حاکم بود، نیز ناودانی برای [[کعبه]] ساخت.
| | * محل ایستادن و اذن [[حضرت جبرئیل]] برای رسیدن به خدمت [[پیامبر اکرم]].<ref>الكافي، ج 4، ص 557.</ref> |
| * [[ناصر لدین الله]] نیز در سال ۷۸۱ ناودانی برای کعبه ساخت که گفته شده با چوب و تزیین شده با نقره بوده است.
| | * محل عبادات اهل بیت<ref>مستدرك الوسائل، ج 9، ص 427.</ref>. |
| * در سال ۹۵۹ق سلطان [[سلیمان قانونی]]، ناودانی از نقره بر کعبه نصب کرد.
| | * محل نماز شَبِير و شَبَّر.<ref>مستدرك الوسائل، ج 3، ص 422.</ref> |
| * در سال ۹۶۲ ناودانی از طلا جایگزین آن شد
| | * استحباب [[نماز]] خواندن.<ref>مستدرك الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref> |
| * در سال ۱۰۲۱ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود.
| | * استحباب [[دعا]] کردن.<ref>مستدرك الوسائل، ج 3، ص 422.</ref>.<ref>بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref> |
| * در سال ۱۲۷۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است تا زمان حیات محمد طاهر کردی بر کعبه قرار داشته است.<ref>تاریخ القویم، مجلد ۴، ص ۱۷۱</ref>
| | ===سبب شفای بیمار=== |
| | | در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفا بخش توصیف شده است.<ref>الكافي، ج 6، ص 387.</ref><ref>بحار الانوار، ج 47، ص 122.</ref> |
| == در روایات == | | ==در ادب فارسی== |
| در روایات، زیر ناودان کعبه به عنوان محل ایستادن و اذن [[حضرت جبرئیل|جبرئیل]] برای رسیدن به خدمت [[پیامبر اکرم]] و نیز محل عبادات [[اهل‌بیت|اهل بیت]]<ref>مستدرک الوسائل، ج 9، ص 427.</ref> اشاره شده است.<ref>الکافی، ج 4، ص 557.</ref> همچنین سفارش‌هایی درباره خواندن [[دعا]] و نماز زیر ناودان کعبه آمده است.<ref>مستدرک الوسائل، ج 3، ص 422؛ بحار الانوار، ج 99، ص 230.</ref> | | ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی<ref>شجاعى، محمد، حج در آئينه شعر فارسى، 1جلد، مشعر - تهران - ايران، چاپ: 2، 1388 ه.ش.</ref>، شعرا در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری<ref>محيى لارى، فتوح الحرمين، ص 46 و 47.</ref>، سنایی<ref>سنايى، ديوان، ص 104.</ref>، خاقانی<ref>خاقانى، ديوان، ص 404.</ref>،<ref>خاقانى، ديوان، ص 246.</ref> جامی<ref>جامى، سبحة الاسرار، سلسلة الذهب، ص 226.</ref>. |
| === سبب شفای بیمار === | |
| در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفابخش توصیف شده است.<ref>الکافی، ج 6، ص 387؛ بحار الانوار، ج 47، ص 122.</ref> | |
| | |
| == در ادب فارسی == | |
| ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی، شاعران در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری<ref>محیی لاری، فتوح الحرمین، ص۴۵-۴۶.</ref> و خاقانی.<ref>خاقانی، دیوان، ص۵۱۶.</ref> | |
| | |
| {{شعر
| |
| |تراز=<!--وسط، راست، چپ-->
| |
| |خط اول=<small>خاقانی</small>
| |
| |ای تشنهٔ ابر رحمت تو|چون من لب ناودان کعبه…
| |
| |جوید به تبرک آب دستت|چون حاج ز ناودان کعبه<ref>خاقانی، دیوان، ج۱، ص۵۱۶.</ref>
| |
| }}
| |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | نمونه‌ای از اشعار: |
| | * سنایی: جويد به تبرك آب دستت چون حاج ز ناودان كعبه<ref>سنايى، ديوان، ص 104.</ref> |
| | * خاقانی: اى تشنه ابر رحمت تو چون من لب ناودان كعبه<ref>خاقانى، ديوان، ص 246.</ref> |
| | ==جستارهای ویژه== |
| * [[کعبه]] | | * [[کعبه]] |
| | | * [[مسجد الاحرام]] |
| == پانویس == | | * [[مکه]] |
| | * [[ظهور امام زمان]] |
| | ==پانویس== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| | | ==منابع== |
| == منابع == | |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| * '''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقی)، بیروت، دارالاندلس، ۱۴۱۶ ه. ق.
| | {{دانشنامه |
| * '''التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم'''، محمد طاهر کردی، مکه، مکتبة النهضة الحدیثة، ١۴١٢ ق.
| | | آدرس = |
| * '''الرحلة الحجازیة'''، محمد لبیب البتنونی، قاهره، مطبعة الجمالیة، ۱۳۲۹ق.
| | | عنوان = ناودان کعبه |
| * '''الکافی'''، ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی، چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ه. ق.
| | | نویسنده = |
| * '''بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار'''، محمد باقر مجلسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
| | }} |
| * '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، سید محمد مرتضی واسطی زبیدی، محقق و مصحح: علی شیری، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''حج در آئینه شعر فارسی'''، محمد شجاعی، تهران، مشعر، چاپ دوم، 1388ش.
| |
| * '''دیوان خاقانی (جلد اول): چامه‌ها و ترکیب‌بندها'''، بدیل بن علی خاقانی به تصحیح: میرجلال الدین کزازی، تهران، نشر مرکز، ۱۳۷۵ش.
| |
| * '''راهنمای حرمین شریفین'''، ابراهیم غفاری، راهنمای حرمین شریفین، بی‌جا، اسوه، ۱۳۷۰ش.
| |
| * '''فتوح الحرمین'''، محیی‌الدین لاری، به تصحیح: علی محدث، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۶ش.
| |
| * '''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل'''، میرزا حسین نوری، قم، مؤسسه آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
| |
| * '''موسوعة العتبات المقدسة'''، جعفر خلیلی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1407ق/ 1987م.
| |
| * '''وسائل الشیعة'''، محمد بن حسن حر عاملی، قم، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
| |
| | |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| | | *'''اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار'''، ابوالوليد محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقي)، بيروت، دارالاندلس، 1416 ه .ق. |
| {{کعبه}}
| | *'''الكافي'''، ابوجعفر محمد بن يعقوب، كليني، چهارم، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1407ه .ق. |
| [[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]
| | *'''مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ميرزا حسين نوري'''، قم، مؤسسه آل‌البيت لاحياء التراث، 1408ه .ق. |
| [[en:The Gutter of the Ka'ba]]
| | *'''بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار'''، مولي محمد باقر بن مولي محمدتقي مجلسي، بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا. |
| | *'''الرحلة الحجازیة'''. |
| | *'''فی منزل الوحی'''. |
| | *'''راهنمای حرمین شریفین'''. |
| | *'''موسوعة العتبات المقدسة'''. |
