| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[پرونده:نقاره۱.jpg|بندانگشتی|نقاره.|جایگزین=|250x250px]]
| | {{در دست ویرایش|ماه=[[آذر]]|روز=[[۴]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363}}<br /> |
| '''نقاره'''، دو طبل متصل به هم است که یکی بزرگتر و صدای بم‌تر و دیگری کوچکتر و صدای زیرتری دارد. نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و توسط [[آل بویه]] در جهان [[اسلام]] رواج یافته است. از این ساز در برخی حرم‌ها، در آیین نقاره‌زنی استفاده می‌شود. در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]]، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت [[امامان(ع)]]، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار، نقاره نواخته می‌شود.
| |
|
| |
|
| ==واژه‌شناسی== | | == واژه‌شناسی == |
| نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای «نوبت» و «نوعی طبل کوچک<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.</ref> که با دو چوب باریک نواخته می‌شود»، آمده است.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.</ref> به باور برخی، اصلِ معنای نقاره، نوبت بوده و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته شده است.<ref name=":1" /> واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.<ref>فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.</ref>
| | اصل معنای نقاره یعنی نوبت، و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره‌زنی گفته می‌شود.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص۵۸.</ref> |
|
| |
|
| ==چیستی== | | == چیستی == |
| نقاره، دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که یکی از آنها بزرگتر با صدای بم‌تر و یکی، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقاره را با دو عدد چوب به نام چوب نقاره و با دو دست می‌نوازند. گاهی یک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوسته آن از پوست گاو است.<ref>''سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.''</ref> به نواختن نقاره، نقاره‌زنی<ref name=":1" /> و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.</ref>
| | نقاره به نوعی طبل کوچک دوتایی گفته می‌شود که صدای یکی زیر و صدای دیگری بم است و با دو عدد چوب به آنها می‌زنند و به این کار، نقاره‌زنی، گفته می‌شود و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.<ref name=":0" /> |
|
| |
|
| ==پیشینه== | | == پیشینه == |
| [[پرونده:نقاره.jpg|بندانگشتی|226x226پیکسل|خادمی در [[آستان امام رضا(ع)]]، در حال نقاره‌زنی.]] | | آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان [[دوره قاجاریه|قاجار]] ادامه داشته است. این سنّت قدیمی در جهان [[اسلام]]، برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه [[آل بویه|آل‌بویه]] رواج یافت.<ref name=":1">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.</ref> |
| نقاره‌زنی، آیینی کهن بوده و گفته‌اند برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه [[آل بویه|آل‌بویه]]، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان [[دوره قاجاریه|قاجار]] ادامه داشته است.<ref name=":1">فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.</ref>
| |
|
| |
|
| ==در حرم امام رضا(ع)== | | == در حرم امام رضا(ع) == |
| در [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]] روزی دو نوبت در صبح<ref name=":0" /> و غروب پیش از اذان،<ref name=":1" /> شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.<ref name=":0" /> هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ که برخی از آنها چنین‌اند: شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادت [[امامان(ع)]]، [[عید فطر]]، [[عید قربان]] و زمان تحویل سال نو.<ref name=":1" /> برخی، نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.<ref name=":0">حرم در واژه‌ها، ص۵۸.</ref> به گمانِ برخی، نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان میخواندهاند.<ref name=":1" /> | | در بعضی حرم‌ها مثل [[آستان مقدس امام رضا(ع)|آستان امام رضا(ع)]] روزی دو نوبت در صبح و شام، تعدادی از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، طبل و شیپور می‌زنند و این نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی است.<ref name=":0" /> |
| | |
| | نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، شاید به دلیل عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان میخواندهاند. نقاره زدن و نواختن شیپور برای احترام و بزرگداشت بارگاه [[امام رضا(ع)]] جنبه تشریفاتی دارد. غروب‌ها پیش از اذان نقاره نواخته می‌شود. همچنین وقتی حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند، مثل شفا یافتن یک بیمار، از جمله در شب‌های میلاد [[امامان(ع)]]، [[عید فطر]]، [[عید قربان]] و زمان تحویل سال نو نقاره حرم نواخته می‌شود.<ref name=":1" /> |
|
| |
|
| ==پانوشت== | | ==پانوشت== |
| خط ۱۹: |
خط ۱۹: |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
| {{منابع}}{{برگرفتگی
| | |
| | {{برگرفتگی |
| | پیش از لینک = مقاله | | | پیش از لینک = مقاله |
| | منبع = فرهنگ نامه زیارت، | | | منبع = فرهنگ نامه زیارت، |
| | پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و دوم، بهار ۱۳۹۴، ص۴۶ | | | پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره بیست و دوم، بهار ۱۳۹۴، ص۴۶ |
| | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1374/1/93 | | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1374/1/93 |
| }} | | }}حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش. |
| | | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] |
| *'''حرم در واژه‌ها'''، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
| |
| *'''سرگذشت موسیقی ایران'''، روح‌الله خالقی، فردوسی، ۱۳۳۳ش.
| |
| *'''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی'''، فرج‌الله خداپرستی، دانشنامه فارسی، ۱۳۷۶ش، برگرفته از نسخه [http://pldb.ihcs.ac.ir/ پایگاه دادگان].
| |
