در حال ویرایش وادی قناة
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۱۲]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363 }}{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| تصویر = وادی قناة۱.jpg | | تصویر = وادی قناة۱.jpg | ||
| توضیح تصویر = بخشی از وادی قناة، که از جنوب [[کوه احد]] می‌گذرد. | | توضیح تصویر = بخشی از وادی قناة، که از جنوب [[کوه احد]] می‌گذرد. | ||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| نام‌های دیگر = سیل سیدنا حمزة، وادی شَظاة | | نام‌های دیگر = سیل سیدنا حمزة، وادی شَظاة | ||
}} | }} | ||
<br />'''وادی قناة''' یا '''سیل سیدنا حمزة''' یا '''وادی شَظاة'''، یکی از مهم‌ترین و بزرگترین رودهای فصلی [[مدینه]] است. این وادی، از شرق مدینه آغاز شده، به سمت شمال رفته و از شمال شرقی وارد مدینه شده، از جنوب [[مزار شهدای احد]] گذشته و به [[وادی عقیق]] می‌پیوندد. | |||
==واژه‌شناسی== | ==واژه‌شناسی== | ||
«وادی»، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref> | «وادی»، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>كتاب العين، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref name=":2">مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> ریشه وادی، «و، د، ی» به معنای روان شدن است.<ref>تهذيب اللغة، ج14، ص163؛ المصباح المنير، ج2، ص654.</ref> جمع وادی، «اودیة» بوده<ref>كتاب العين، ج8، ص98.</ref> و در آیه{{قلم رنگ|سبز|فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها}}{{یادداشت|هر درهاى بقدر گنجایشش سيلاب مي‌گيرد.}}<ref>سوره رعد، آیه 17.</ref> به کار رفته است. | ||
برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال، دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است.<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> | برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال، دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است.<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> | ||
واژه «قناة»، به معنای کندن چندین چاه و وصل کردن آنها به یکدیگر است؛ به طوری که پس از جریان آب در این چاه‌ها، آب به سطح زمین می‌رسد.<ref name=":0">عمدة الاخبار فی مدینة المختار، ص۳۳۹؛ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۶۳۵؛ الرحلة | واژه «قناة»، به معنای کندن چندین چاه و وصل کردن آنها به یکدیگر است؛ به طوری که پس از جریان آب در این چاه‌ها، آب به سطح زمین می‌رسد.<ref name=":0">عمدة الاخبار فی مدینة المختار، ص۳۳۹؛ معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۶۳۵؛ الرحلة الورثيلانية، ج2، ص608.</ref> برخی نیز، قناة را شکافِ حفر شده‌ای که در آن آب جاری است معنا کرده‌اند.<ref name=":6">معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص197.</ref> | ||
==نام== | ==نام== | ||
وادی قناة، به «سیل سیدنا حمزة بن عبدالمطّلب»<ref name=":4">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۶۳۴.</ref> و «شَظاة» نیز نامیده شده است.<ref name=":5">الرحلة | وادی قناة، به «سیل سیدنا حمزة بن عبدالمطّلب»<ref name=":4">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۶۳۴.</ref> و «شَظاة» نیز نامیده شده است.<ref name=":5">الرحلة الورثيلانية، ج2، ص608.</ref> به گفته بسیاری از تاریخ‌نگاران، «ملک حمیر تُبّع» در این وادی فرود آمده و آن را «قناتِ زمین» خواند. از آن پس، این وادی «قناة» نامیده شد.<ref>الرحلة الورثيلانية، ج2، ص608؛ المعالم الأثيرة فى السنة و السيرة، ص35؛ معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص198 و ص636.</ref> علت نامگذاری آن به «سیل سیدنا حمزة»، گذر کردن آن از جنوب [[مزار شهدای احد|قبر حمزة بن عبدالمطلب]]، عموی [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref name=":4" /> | ||
به گفته برخی، به مسیر این وادی به صورت عام، «قناة» گفته شده و به بخشی که از نزدیک مزار شهدای احد می‌گذرد، «سیل سیدنا حمزة» گفته می‌شود.<ref>معالم | به گفته برخی، به مسیر این وادی به صورت عام، «قناة» گفته شده و به بخشی که از نزدیک مزار شهدای احد می‌گذرد، «سیل سیدنا حمزة» گفته می‌شود.<ref>معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص197.</ref> برخی نیز بر این باورند که در گذشته، از آغازِ این وادی تا [[کوه احد]]، «شظاة» نام داشته است.<ref>المعالم الأثيرة فى السنة و السيرة، ص۱۴۹ و 150.</ref>{{یادداشت|در این که به همه مسیر یا بخشی از آن و در این که به کدام بخش «شظاة» گفته می‌شود، اختلاف است.}}<ref>الرحلة الورثيلانية، ج2، ص608؛ المعالم الأثيرة فى السنة و السيرة، ص35؛ معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص198.</ref> | ||
==مکان== | ==مکان== | ||
[[پرونده:وادی قناة.PNG|بندانگشتی|موقعیت وادی قناة.]] | [[پرونده:وادی قناة.PNG|بندانگشتی|موقعیت وادی قناة.]] | ||
نخستین آبی که در این وادی می‌ریزد، | نخستین آبی که در این وادی می‌ریزد، مفیض قاع العاقول است که در شرق مدینه قرار دارد.<ref name=":9">اطلس الحج و العمرة، ص۲۷۸.</ref> پس از آن به سمت شمال رفته و از شمال شرقی وارد مدینه می‌شود.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص434.</ref> آنگاه به سوی جنوب رفته و از پایینِ «پل مصمم» که در پایین «طریق المطار» است، به سمت غرب می‌رود. آنگاه از جنوب [[کوه احد]]<ref name=":8" /> و جنوب [[مزار شهدای احد]] گذر کرده،<ref name=":5" /> به [[وادی عقیق]] پیوسته<ref name=":8" /> و با نام «وادی حمض»،<ref name=":9" /> تا «غابه»، جای گرد آمدن وادی‌های مدینه، می‌رود.<ref name=":8">معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص197.</ref> | ||
== | ==ویژگی== | ||
وادی قناة، یکی از مهم‌ترین و بزرگترین وادی‌های [[مدینه]] بوده<ref name=":0" /> و آب آن، از گواراترین آبِ وادی‌های مدینه شمرده شده است.<ref name=":1">الجواهر | وادی قناة، یکی از مهم‌ترین و بزرگترین وادی‌های [[مدینه]] بوده<ref name=":0" /> و آب آن، از گواراترین آبِ وادی‌های مدینه شمرده شده است.<ref name=":1">الجواهر الثمينة فى محاسن المدنية، ص188.</ref> آبِ این وادی، از وادی وجّ طائف می‌آید<ref>تاريخ المدينة المنورة، ابن شبه، ج1، ص172؛ الجواهر الثمينة فى محاسن المدنية، ص188؛ الرحلة الورثيلانية، ج2، ص608؛ معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص197.</ref> و در مسیر، آب بسیاری از دیگر وادی‌ها<ref name=":10">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۶۳۵.</ref> و از ارتفاعات و دره‌ها در آن سرازیر می‌شود؛ مانندآبِ دره‌های [[کوه احد|کوه اُحدِ جنوبی]] و کوه تیم.<ref>معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص197.</ref> | ||
پس از قطع شدن جریان آب، گاهی تا دو ماه، در بخش‌هایی از وادی قناة، آب باقی می‌ماند. بهترینِ آن بخش‌ها را «غدیر الکبیر»، در شمال | پس از قطع شدن جریان آب، گاهی تا دو ماه، در بخش‌هایی از وادی قناة، آب باقی می‌ماند. بهترینِ آن بخش‌ها را «غدیر الکبیر»، در شمال مصرع دانسته‌اند.<ref name=":1" /> | ||
این وادی، از دریاچه عاقول در شرق مدینه، تا پیوستن به [[وادی عقیق]]، نزدیک به ۲۳ کیلومتر طول دارد. بیشترین پهنای آن، نزدیک به ۱۸۰ متر و کمترین پهنای آن، ۱۰ متر است.<ref name=":8" /> | این وادی، از دریاچه عاقول در شرق مدینه، تا پیوستن به [[وادی عقیق]]، نزدیک به ۲۳ کیلومتر طول دارد. بیشترین پهنای آن، نزدیک به ۱۸۰ متر و کمترین پهنای آن، ۱۰ متر است.<ref name=":8" /> | ||
==در تاریخ== | ==در تاریخ== | ||
به گفته برخی، پس از این که [[حضرت محمد(ص)]] در [[مدینه]] طلب باران کرد، از وادی قناة به مدت یک ماه آب جاری | به گفته برخی، پس از این که [[حضرت محمد(ص)]] در [[مدینه]] طلب باران کرد، از وادی قناة به مدت یک ماه آب جاری شد؛ به طوری که مردم مدینه به محلی بالاتر، سوی شرق، پشت «حرة»{{یادداشت|زمینی که دارای سنگ‌های سیاه باشد، همانند این که از آتش سوخته باشد.}}<ref>كتاب العين، ج3، ص24.</ref> رفته و بیش از یک هفته در آنجا ساکن شدند.<ref name=":5" /> | ||
این وادی بارها در گذشته طغیان کرده،<ref name=":7">المعالم | این وادی بارها در گذشته طغیان کرده،<ref name=":7">المعالم الأثيرة فى السنة و السيرة، ص35؛ معالم المدينة المنورة بين العمارة و التاريخ، ج1، ص198.</ref> به گونه‌ای که ترس غرق شدن مدینه وجود داشته است.<ref name=":10" /> در یکی از این طغیان‌ها، در سال ۷۳۴ق. بخش شمالی مدینه به زیر آب رفته و تا چهار ماه، رسیدن به [[مزار شهدای احد]] دشوار بوده است.<ref>مرآة الحرمين، ج1، ص434.</ref> | ||
در طول تاریخ سدهای گوناگونی نیز در مجرای این وادی ساخته شده است.<ref>رک: الجواهر | در طول تاریخ سدهای گوناگونی نیز در مجرای این وادی ساخته شده است.<ref>رک: الجواهر الثمينة فى محاسن المدنية، ص189.</ref> | ||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| پیش از لینک = مقاله | | پیش از لینک = مقاله | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۴: | ||
| پس از لینک = یحیی جهانگیری و علی اصغر کریم خانی، فصلنامه میقات حج، دوره ۲۶، ش۱۰۳، بهار ۱۳۹۷، ص۷۹–۱۰ | | پس از لینک = یحیی جهانگیری و علی اصغر کریم خانی، فصلنامه میقات حج، دوره ۲۶، ش۱۰۳، بهار ۱۳۹۷، ص۷۹–۱۰ | ||
| لینک = http://miqat.hajj.ir/article_70564.html | | لینک = http://miqat.hajj.ir/article_70564.html | ||
}} | }}<br /> | ||
*'''اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ نمونه موردی: رود-دره فصلی ورودی شهرستان کرج'''، محمدرضا بمانیان، محمدرضا پورجعفر، زهرا محقق دولت‌آبادی، مجله مدیریت شهری، شماره۳۳، ص۲۵۹. | *'''اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ نمونه موردی: رود-دره فصلی ورودی شهرستان کرج'''، محمدرضا بمانیان، محمدرضا پورجعفر، زهرا محقق دولت‌آبادی، مجله مدیریت شهری، شماره۳۳، ص۲۵۹. | ||
*'''اطلس الحج و العمرة (تاریخا و فقها)'''، سامی بن عبدالله بن احمد المغلوث، العبیکان للنشر، ۱۴۳۵ق، ۲۰۱۴م. | *'''اطلس الحج و العمرة (تاریخا و فقها)'''، سامی بن عبدالله بن احمد المغلوث، العبیکان للنشر، ۱۴۳۵ق، ۲۰۱۴م. | ||
*'''تاریخ المدینة المنوره''' | *'''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق. | ||
*'''ترجمه و | |||
*''' | *'''ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن'''، حسين بن محمد راغب اصفهانى، ، مرتضوي، تهران، 1374ش. | ||
*'''الجواهر | *'''تهذيب اللغة'''، محمد بن احمد ازهرى، احياء التراث العربي، بيروت، 1421ق. | ||
*'''الرحلة | *'''الجواهر الثمينة فى محاسن المدينة'''، محمد كبريت حسينى مدنى، دار الكتب العلمية، بيروت، 1417ق. | ||
*'''الرحلة الورثيلانية الموسومة بنزهة الانظار فى فضل علم التاريخ و الاخبار'''، حسين بن محمد ورثيلانى، مكتبة الثقافة الدينية، قاهره، 1429ق. | |||
*'''[https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage255560108Limit.pdf رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی (نمونه موردی مهرانه رود تبریز)]'''، مسعود وحدت طلب، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۵ش. | *'''[https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage255560108Limit.pdf رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی (نمونه موردی مهرانه رود تبریز)]'''، مسعود وحدت طلب، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۵ش. | ||
*'''عمدة الاخبار فی مدینة المختار'''، احمد عباسی، السعد درابزوئی، عربستان، دوم، | *'''عمدة الاخبار فی مدینة المختار'''، احمد عباسی، السعد درابزوئی، عربستان، دوم، بی‌تا. | ||
*'''''[https://www.peykaregan.ir/dataset/فرهنگ-جامع-واژگان-مترادف-و-متضاد-فارسی فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی]'''، فرج‌الله خداپرستی، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۶ش.'' | *'''''[https://www.peykaregan.ir/dataset/فرهنگ-جامع-واژگان-مترادف-و-متضاد-فارسی فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی]'''، فرج‌الله خداپرستی، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۶ش.'' | ||
*'''[https://www.vajehyab.com/amid/الف فرهنگ فارسی عمید]'''، حسن عمید، سرپرست تألیف و ویرایش فرهاد قربان‌زاده، اشجع، ۱۳۸۹ش. | *'''[https://www.vajehyab.com/amid/الف فرهنگ فارسی عمید]'''، حسن عمید، سرپرست تألیف و ویرایش فرهاد قربان‌زاده، اشجع، ۱۳۸۹ش. | ||
*''' | *'''كتاب العين'''، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت، قم، 1409ق. | ||
*'''لسان العرب'''، محمد بن | *'''لسان العرب'''، محمد بن مكرم (ابن منظور)، دار صادر، بيروت، 1414ق. | ||
*'''مرآة | *'''مرآة الحرمين أو الرحلات الحجازية و الحج و مشاعره الدينية محلاه بميات الصور الشمسية'''، ابراهيم رفعت پاشا، المكتبه الثقافيه الدينيه، قاهره، اول. | ||
*'''المصباح | *'''المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى'''، احمد بن محمد فيومى، مؤسسه دار الهجرة، قم، 1414ق. | ||
*'''المعالم | *'''المعالم الأثيرة فى السنة و السيرة'''، محمد محمد حسن شراب، دار الشاميه-دار القلم، بيروت-دمشق، 1411ق. | ||
*'''معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق. | *'''معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق. | ||
*'''مفردات ألفاظ القرآن'''، | *'''مفردات ألفاظ القرآن'''، حسين بن محمد راغب اصفهانى، دار القلم، بيروت، 1412ق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
[[رده: | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||