در حال ویرایش وادی مذینب
این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
| نسخهٔ فعلی | متن شما | ||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | ||
| تصویر = أودیه مدینه.jpg | | تصویر = أودیه مدینه.jpg | ||
| توضیح تصویر = نقشه رودهای فصلی مدینه، که در آن مسیر احتمالی وادی مذینب نیز دیده می‌شود.{{یادداشت|در این نقشه، | | توضیح تصویر = نقشه رودهای فصلی مدینه، که در آن مسیر احتمالی وادی مذینب نیز دیده می‌شود.{{یادداشت|در این نقشه، «حرة شوران» در غرب مدینه نشان داده شده است. به باور برخی، «حرة شوران» در جنوب مدینه بوده و آب وادی مذینب از آن حرة، تأمین می‌شده است.}} | ||
| وضعیت = از میان رفته. | | وضعیت = از میان رفته. | ||
| مکان = جنوب شرقی [[مدینه]]. | | مکان = جنوب شرقی [[مدینه]]. | ||
| نام‌های دیگر = مذینیب | | نام‌های دیگر = مذینیب | ||
}} | }} | ||
'''وادی مُذَیْنِب''' یا '''مذینیب'''، رودی فصلی در جنوب شرقی [[مدینه]] بود، که از [[ | '''وادی مُذَیْنِب''' یا '''مذینیب'''، رودی فصلی در جنوب شرقی [[مدینه]] بود، که از [[حرّه شوران]] سرچشمه گرفته و به[[وادی بطحان]] می‌ریخت. هنگام ورود یهودیان به مدینه، قبیله [[بنی‌نضیر]] و پس از آنها قبیله بنی امیة بن زید در این وادی ساکن شدند. این وادی، یکی از پُرآب‌ترین و حاصلخیزترین رودهای فصلی مدینه شمرده شده است. امروزه، مسیر این وادی از میان رفته است. | ||
==واژه‌شناسی== | == واژه‌شناسی == | ||
«وادی»، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>کتاب العین، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> | «وادی»، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>کتاب العین، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است.<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> | برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است.<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> | ||
«مُذَیْنِب»، اسم مصغّرِ «مذنب» است.<ref>الرحلة الورثیلانیة، ج2، ص609؛ مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ج3، ص1249؛ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص693.</ref> «مُذنب» به صیغه اسم فاعل، به معنای گنهکار<ref>مقدمة الأدب، ص215.</ref> و «مِذْنَب»، رودی فصلی است که در پستی زمین جریان یافته و عریض نیست.{{یادداشت|الْمِذْنَبُ: مسیل الماء بحضیض الأرض و لیس بجد واسع،}}<ref name=":3">کتاب العین، ج8، ص190.</ref> | «مُذَیْنِب»، اسم مصغّرِ «مذنب» است.<ref>الرحلة الورثیلانیة، ج2، ص609؛ مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ج3، ص1249؛ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص693.</ref> «مُذنب» به صیغه اسم فاعل، به معنای گنهکار<ref>مقدمة الأدب، ص215.</ref> و «مِذْنَب»، رودی فصلی است که در پستی زمین جریان یافته و عریض نیست.{{یادداشت|الْمِذْنَبُ: مسیل الماء بحضیض الأرض و لیس بجد واسع،}}<ref name=":3">کتاب العین، ج8، ص190.</ref> برخی معنای مِذْنَب را، «بخش پایین و پایانی رود فصلی»<ref>کتاب الجیم، ج1، ص278.</ref> و برخی، «مجرای آب، از زمین سخت و خشک به سوی زمین‌های حاصلخیز» دانسته‌اند.<ref>جمهرة اللغة، ج1، ص306.</ref> «ذَنَبُ التَّلْعَة» نیز، به رود فصلی، وقتی بین دو بلندی جاری است گفته شده است.{{یادداشت|و إن کان فی سفح أو سند فهو التَّلْعَةُ؛ و یقال لمسیل ما بین التلعتین: ذَنَبُ التلعة.}}<ref name=":3"/> | ||
==نام== | == نام == | ||
وادی مُذَینِب، به نام «مذینیب» نیز خوانده شده است.<ref>بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص282؛ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص693.</ref> برخی، در گذشته از این وادی، با نام‌های «وادی شریعة بطحان»{{یادداشت|زیرا | وادی مُذَینِب، به نام «مذینیب» نیز خوانده شده است.<ref>بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص282؛ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص693.</ref> برخی، در گذشته از این وادی، با نام‌های «وادی شریعة بطحان»{{یادداشت|زیرا آن یکی از شاخه‌های [[وادی بطحان]] شمرده شده است.}} و «شریعة الوادی» یاد کرده‌اند. این وادی، با نام «مُذَینِب» بین مردم [[مدینه]] شناخته شده و در گذشته نیز به این نام شهرت داشته است.<ref name=":4">معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص 694.</ref> | ||
به باور برخی، «مذینب»، | به باور برخی، «مذینب»، مصغّر «مذنب» به معنای گنهکار و خطاکار بوده و علت نامگذاری آن، مخالفت مسیر آن با مسیر سرچشمه‌های [[وادی بطحان]] است؛ زیرا از مجرای اصلی آنها، که در وادی بطحان می‌ریزند جدا شده است.<ref name=":4"/> | ||
==مکان== | == مکان == | ||
وادی مذینب، در جنوب شرقی [[مدینه]] قرار داشت<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص509.</ref> و مانند [[وادی بطحان]]، از | وادی مذینب، در جنوب شرقی [[مدینه]] قرار داشت<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص509.</ref> و مانند [[وادی بطحان]]، از «حرّة شوران» سرچشمه می‌گرفت.<ref name=":5">معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص692.</ref> وادی مذینب، در نزدیکی مدشونیه، به وادی بطحان رسیده، پس از آن، [[وادی مهزور]] و [[وادی رانوناء]] به آن دو متصل شده و در شمال غربی مدینه، به[[وادی عقیق]] پیوسته و سرانجام در غابه، جای گرد آمدن سیل‌ها، می‌ریخت.<ref name=":5"/> | ||
مسیر این وادی، از میان رفته است. برخی، علت آن را، ریزش کوه‌ها و تغییر مسیر دادن شاخه‌های مذینب به سوی وادی بطحان، دانسته‌اند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص697.</ref> | مسیر این وادی، از میان رفته است. برخی، علت آن را، ریزش کوه‌ها و تغییر مسیر دادن شاخه‌های مذینب به سوی وادی بطحان، دانسته‌اند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص697.</ref> | ||
==ویژگی== | == ویژگی == | ||
برخی، وادی مذینب را شاخه‌ای از [[وادی بطحان]] دانسته‌اند؛<ref name=":1">بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص282.</ref> زیرا سرچشمه هر دو در بیشتر موارد یکی بوده<ref>تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص291 و ۳۰۰؛ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص692.</ref> و مذینب سرانجام به بطحان می‌ریزد.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص692؛ المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، ص36.</ref> | برخی، وادی مذینب را شاخه‌ای از [[وادی بطحان]] دانسته‌اند؛<ref name=":1">بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص282.</ref> زیرا سرچشمه هر دو در بیشتر موارد یکی بوده<ref>تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص291 و ۳۰۰؛ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص692.</ref> و مذینب سرانجام به بطحان می‌ریزد.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص692؛ المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، ص36.</ref> | ||
این وادی با آب باران تغذیه شده<ref name=":1" /> و از | این وادی با آب باران تغذیه شده<ref name=":1"/> و از گذشته به آب فراوان و زراعت زیاد معروف بوده است.<ref name=":0">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۶۹4 ـ ۶۹3؛ حجاز در صدر اسلام، ص341.</ref> برخی، آن را حاصلخیزترین زمین و پُر آب‌ترین وادی [[مدینه]] دانسته‌اند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص694، به نقل از محمد الوکیل.</ref> بر پایه گزارشی در سال ۱۴۱۸ق، امروزه نیز از نظر هوای خوب و زمین حاصلخیز، یکی از بهترین مناطق مدینه است.<ref name=":6">معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص693.</ref> | ||
==در حدیث== | == در حدیث == | ||
بر پایه برخی منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] درباره [[وادی مهزور]] و وادی مذینب حکم کرد که بالا دست آب را بر پایین دست ببندد، تا آب به بخش‌های پایانی مزارع برسد؛ سپس بالا دست آب را برای پایین دست رها کنند. اینگونه آب سیل، باغ‌ها را سیراب می‌کرد.{{یادداشت|روی مالک أنه بلغه أن رسول اللّه (ص) قال فی سیل مهزور و مذینب: «یمسک الأعلی حتی یبلغ الکعبین ثم یرسل الأعلی علی الأسفل».}}<ref>تاریخ مدینه منوره، ص171؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ج1، ص171؛ الروض المعطار فی خبر الأقطار، ص560.</ref> | |||
برخی وادی مذینب را، از وادی‌های مبارک مدینه دانسته‌اند؛ زیرا آب این وادی از «حرة شوران» آغاز می‌شود و بر پایه روایتی در منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] از خدا خواست به این حرة برکت بدهد.{{یادداشت|رأی رسول الله (ص) إبلا فی السوق فأعجبه سمنها فقال: «أین کانت ترعی هذه؟» قالوا: «بحرة شوران»، فقال: «بارک الله فی شوران».}}<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص ۶۹۳ و ۶۹۵.</ref> | |||
==در تاریخ== | == در تاریخ == | ||
برخی از قبیله‌های [[یهودیت|یهود]]؛ مانند [[ | برخی از قبیله‌های [[یهودیت|یهود]]؛ مانند [[بنی نضیر]] پس از ورود به[[مدینه]]، در وادی مذینب سکونت کردند.<ref>الأعلاق النفیسة، ص61؛ المغانم المطابه فی معالم طابه، ص۴۷۳؛ عمدة الاخبار فی مدینة المختار، ص۴۶.</ref> علت آن را، پُر آب بودن و حاصلخیز بودن زمین این وادی دانسته‌اند.<ref name=":6"/> آنها چاه حفر کرده، نخلستان‌ها و باغ‌هایی ایجاد کرده و قلعه‌ها و ساختمان‌های بلند ساختند.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، | ||
المسالک و الممالک، البکری، ج1، ص414.</ref> | المسالک و الممالک، البکری، ج1، ص414.</ref> برخی از قلعه‌های آنها، فاضجه، براج، بویره و منور نام داشت.<ref name=":7"/> به گفته برخی، بنی‌نضیر در پایان وادی مذینب، جایی که به[[وادی بطحان]] وصل می‌شد، سکونت داشتند.<ref>مدینه‌شناسی، ج1، ص245.</ref> پس از ورود [[حضرت محمد(ص)]] به[[مدینه]]، محله بنی‌نضیر، نزدیک [[مسجد قبا]] قرار می‌گرفت.<ref name=":7">حجاز در صدر اسلام، ص۳۹۰.</ref> به گفته ابن عساکر، [[محمد بن عمر واقدی]] (م. ۲۰۷ق) تاریخ‌نگار،<ref>الطبقات، ج۵، ص۴۳۳؛ الواقدی و منهجه، ص۸۴.</ref> در شرق نواعم، آثار، قلعه‌ها و روستایی نزدیک مذینب دیده است، که معلوم می‌شود از جمله خانه‌های بنی نضیر بوده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص504؛ به نقل از ابن عساکر.</ref> | ||
[[حضرت محمد(ص)]]، یهودیان را به علت خیانت به [[اسلام|مسلمانان]] در [[غزوه احزاب|جنگ احزاب]]، از وطنشان بیرون کرده و آن را میان [[مهاجرین]] تقسیم کرد. پس از یهود، قبیله «بنی امیة بن زید»{{یادداشت|بنی امیة بن زید بن قیس بن عامر بن مرّة بن مالک بن اوس، که از قبیله اوس بودند.}}<ref>حجاز در صدر اسلام، ص۳۸۶.</ref> در این مکان ساکن شدند؛<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص۶۹۴ و 695؛ حجاز در صدر اسلام، ص۳۸۶؛ رک: المغانم المطابه فی معالم طابه، ص۴۷۳؛ عمدة الاخبار فی مدینة المختار، ص۴۶.</ref> وادی مذینب از میان خانه‌هایشان گذشته و زمین‌هایشان را آب می‌داد.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص۶۹۴ و 695.</ref> | [[حضرت محمد(ص)]]، یهودیان را به علت خیانت به[[اسلام|مسلمانان]] در [[غزوه احزاب|جنگ احزاب]]، از وطنشان بیرون کرده و آن را میان [[مهاجرین]] تقسیم کرد. پس از یهود، قبیله «بنی امیة بن زید»{{یادداشت|بنی امیة بن زید بن قیس بن عامر بن مرّة بن مالک بن اوس، که از قبیله اوس بودند.}}<ref>حجاز در صدر اسلام، ص۳۸۶.</ref> در این مکان ساکن شدند؛<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص۶۹۴ و 695؛ حجاز در صدر اسلام، ص۳۸۶؛ رک: المغانم المطابه فی معالم طابه، ص۴۷۳؛ عمدة الاخبار فی مدینة المختار، ص۴۶.</ref> وادی مذینب از میان خانه‌هایشان گذشته و زمین‌هایشان را آب می‌داد.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص۶۹۴ و 695.</ref> | ||
==پانوشت== | == پانوشت == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
* '''المغانم المطابه فی معالم طابه'''، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م. | * '''المغانم المطابه فی معالم طابه'''، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م. | ||
* '''مقدمة الأدب'''، محمود بن عمر زمخشری، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۸۶ش. | * '''مقدمة الأدب'''، محمود بن عمر زمخشری، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۸۶ش. | ||
* '''الواقدی و منهجه فی کتابه مغازی الرسول(ص)''': طارق ابوالوفاء، قاهره، مکتبة زهراء الشرق. | * '''الواقدی و منهجه فی کتابه مغازی الرسول (ص)''': طارق ابوالوفاء، قاهره، مکتبة زهراء الشرق. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[ | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | ||
[[رده:رودهای فصلی مدینه]] | [[رده:رودهای فصلی مدینه]] | ||