| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | | {{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۲۰]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363 }} |
| | مکان = از [[حره شوران]]، در جنوب شرقی مدینه آغاز شده و در شمال غربی آن شهر، در [[وادی بطحان]] می‌ریزد. | |
| | نام‌های دیگر = وادی مبعوث، وادی قُریظه، وادی الغاوی | |
| }}
| |
| '''وادی مَهْزُور''' یا '''وادی مبعوث''' یا '''وادی قُریظه'''، رودی فصلی در [[مدینه]] است، که از [[حره شوران|حرّه شوران]] در جنوب شرقی مدینه آغاز شده و در شمال غربی مدینه، در [[وادی بطحان]] می‌ریزد.
| |
|
| |
|
| این وادی یکی از وادی‌های کوچک بوده و طغیان آن برای مدینه خطرساز بوده است. قبیله [[بنی‌قریظه]]، نخستین ساکنان این وادی بوده‌اند.
| | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] |
|
| |
|
| ==واژه‌شناسی== | | ==واژه‌شناسی== |
| وادی، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>کتاب العین، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref name=":2">مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> ریشه وادی، «و، د، ی» به معنای روان شدن است.<ref>تهذیب اللغة، ج14، ص163؛ المصباح المنیر، ج2، ص654.</ref> جمع وادی، «اودیة» بوده<ref>کتاب العین، ج8، ص98.</ref> و در آیه{{قلم رنگ|سبز|فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها}}{{یادداشت|هر دره‌ای بقدر گنجایشش سیلاب می‌گیرد.}}<ref>سوره رعد، آیه 17.</ref> به کار رفته است.<ref name=":2" /> برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است. | | وادی، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>كتاب العين، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref name=":2">مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> ریشه وادی، «و، د، ی» به معنای روان شدن است.<ref>تهذيب اللغة، ج14، ص163؛ المصباح المنير، ج2، ص654.</ref> جمع وادی، «اودیة» بوده<ref>كتاب العين، ج8، ص98.</ref> و در آیه{{قلم رنگ|سبز|فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها}}{{یادداشت|هر درهاى بقدر گنجایشش سيلاب مي‌گيرد.}}<ref>سوره رعد، آیه 17.</ref> به کار رفته است.<ref name=":2" /> |
| | | برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است. |
| «مَهْزُور» از ریشه «ه، ر، ز» است، که به معنای «زدن با عصا به پشت و پهلو»<ref>تهذیب اللغة، ج6، ص88.</ref> و «زدن با چوب»<ref>جمهرة اللغة، ج2، ص712.</ref> آمده است. برخی، قید «شدید» را به معنای نخست<ref>المحکم و المحیط الأعظم، ج4، ص229.</ref> و برخی، به معنای دوم افزوده‌اند.<ref>القاموس المحیط، ج2، ص259؛ لسان العرب، ج5، ص263.</ref> «مهزور» به معنای کسی است که با عصا به پشت و پهلوی او زده شده باشد.<ref>القاموس المحیط، ج2، ص259؛ تاج العروس، ج7، ص621.</ref>
| |
|
| |
|
| ==نام== | | ==نام== |
| وادی مَهْزُور،<ref>مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ج3، ص1340.</ref> پیش از اسلام، «قُریظه» نام داشت. این نامگذاری به علت ساکن شدن [[بنی‌قریظه]] در کنار این وادی بوده است. برخی، در گذشته آن را «وادی الغاوی» خوانده‌اند.<ref>المغانم المطابه فی معالم طابه، ص۴۷۲.</ref> برخی از مردم مدینه، به ویژه ساکنان حرّه، آن را «وادی مبعوث» می‌نامند؛ زیرا برخی از سرشاخه‌های آن از بالای «حرّه مبعوث» می‌آید.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص705 و ۷۰۶.</ref> بر پایه گزارشی در ۱۴۱۸ق. امروزه نام‌های پیشین آن فراموش شده و تنها با نام‌های وادی مهزور و وادی مبعوث شناخته می‌شود.<ref>معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۵.</ref>
| |
|
| |
|
| ==مکان== | | ==مکان== |
| وادی مهزور، از جنوب شرقی [[مدینه]] به شمال غربی آن، نزدیک به مرکز حوزه یثرب به [[وادی مذینب|وادی مُذَینب]] می‌ریزد و اندکی پس از آن، هر دو به وادی بطحان می‌پیوندند. سرچشمه‌های این وادی [[حرّه شوران]] در جنوب شرقی یثرب است، که تقریباً ۲۵ تا ۴۰ کیلومتر تا حوزة یثرب فاصله دارد.<ref name=":0">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۹–۷۱۱.</ref>
| |
|
| |
| ==ویژگی==
| |
| وادی مهزور یکی از وادی‌های کوچک،<ref name=":0" /> ولی خطرآفرین [[مدینه]] بوده است؛ زیرا از گذشته، بارها طغیان کرده و مدینه را در خطر غرق شدن قرار داده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص711.</ref>
| |
|
| |
|
| بر پایه گزارشی، در گذشته از وادی مهزور شاخه‌ای جدا می‌شد و در [[وادی مذینب]] می‌ریخت.<ref>معجم البلدان، ج5، ص235َ به نقل از احمد بن جابر.</ref>
| | ==ویژگی== |
|
| |
|
| ==در حدیث== | | ==در حدیث== |
| منطقه‌ای که وادی مهزور و [[وادی مذینب]] در آن جریان داشت در بالای مدینه قرار داشت؛ از این رو، آب در آن نمانده و به سوی مدینه سرازیر می‌شد. بر پایه برخی از منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] در اختلاف بر سر آب این دو وادی قضاوت کرده است. وی حکم کرد در آب را در این دو وادی به اندازه کعبین برای استفاده نخل‌ها نگهدارند و پس از آن، آب را رها کنند تا به مناطق دیگر برسد.{{یادداشت|روی مالک أنه بلغه أن رسول اللّه(ص) قال فی سیل مهزور و مذینب: «یمسک الأعلی حتی یبلغ الکعبین ثم یرسل الأعلی علی الأسفل».}}<ref>تاریخ مدینه منوره، ص171؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ج1، ص171؛ الروض المعطار فی خبر الأقطار، ص560؛ ابن حجر، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۵۷، حمیری، ۱۹۸۴م، ص۵۶۰.</ref>
| | برخی از منابع [[اهل سنت]]، به قضاوت [[حضرت محمد(ص)]] درباره [[وادی مهزور]] و وادی مذینب اشاره کرده‌اند؛ وی حکم کرد بالا دست آب را بر پایین دست ببندد، تا آب به بخش‌های پایانی مزارع برسد؛ سپس بالا دست آب را برای پایین دست رها کنند. با این شیوه آب سیل، باغ‌ها را سیراب می‌کرد.{{یادداشت|روی مالک أنه بلغه أن رسول اللّه(ص) قال فی سیل مهزور و مذینب: «یمسک الأعلی حتی یبلغ الکعبین ثم یرسل الأعلی علی الأسفل».}}<ref>تاریخ مدینه منوره، ص171؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ج1، ص171؛ الروض المعطار فی خبر الأقطار، ص560.</ref> |
| | |
| برخی وادی مهزور را، از وادی‌های مبارک مدینه دانسته‌اند؛ زیرا آب این وادی از [[حره شوران|حرّه شوران]] آغاز می‌شود و بر پایه روایتی در منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] از خدا خواست به این حرّه برکت بدهد.{{یادداشت|رأی رسول الله(ص) إبلا فی السوق فأعجبه سمنها فقال: «أین کانت ترعی هذه؟» قالوا: «بحرة شوران»، فقال: «بارک الله فی شوران».}}<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص704.</ref>
| |
| | |
| ==در تاریخ== | | ==در تاریخ== |
| [[بنی‌قریظه]]، نخستین کسانی بودند که در این وادی ساکن شده، چاه کنده و باغ و بستان به پا کردند.<ref>الدرة الثمینة فی أخبار المدینة، ص۲۸.</ref>
| |
|
| |
| وادی مهزور، بارها طغیان کرده و [[مسجد النبی(ص)]] را در شرف غرق شدن قرار داده است. یکی از آن موارد، در دوره [[عثمان بن عفان]]، خلیفه سوم رخ داده است. او در نزدیکی بئر مدری، سدّی ساخت تا سیل را از مسجد و [[مدینه]] باز دارد.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/613/1/380 حجاز در صدر اسلام، ص380]؛ مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ج3، ص1340؛ تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص293.</ref>
| |
|
| |
|
| ==پانوشت== | | ==پانوشت== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| | ==منابع== |
|
| |
|
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| {{برگرفتگی | | {{برگرفتگی |
| | پیش از لینک = مقاله | | | پیش از لینک = مقاله |
| خط ۴۵: |
خط ۲۸: |
| }} | | }} |
| * '''اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ نمونه موردی: رود-دره فصلی ورودی شهرستان کرج'''، محمدرضا بمانیان، محمدرضا پورجعفر، زهرا محقق دولت‌آبادی، مجله مدیریت شهری، شماره۳۳، ص۲۵۹. | | * '''اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ نمونه موردی: رود-دره فصلی ورودی شهرستان کرج'''، محمدرضا بمانیان، محمدرضا پورجعفر، زهرا محقق دولت‌آبادی، مجله مدیریت شهری، شماره۳۳، ص۲۵۹. |
| | |
| * '''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق. | | * '''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق. |
| * '''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، ترجمه، نشر مشعر، تهران، ۱۳۸۰ش. | | * '''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، ترجمه، نشر مشعر، تهران، ۱۳۸۰ش. |
| * '''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، احمد یاسین احمد خیاری، عامه، عربستان، ۱۴۱۹ق.
| | |
| * '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، محمد بن محمد مرتضی زبیدی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
| | '''ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن'''، حسين بن محمد راغب اصفهانى، ، مرتضوي، تهران، 1374ش. |
| * '''ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن'''، حسین بن محمد راغب اصفهانی، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۴ش.
| | |
| * '''تهذیب اللغة'''، محمد بن احمد ازهری، احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۱ق.
| | '''تهذيب اللغة'''، محمد بن احمد ازهرى، احياء التراث العربي، بيروت، 1421ق. |
| * '''جمهرة اللغة'''، محمد بن حسن بن درید (ابن درید)، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.
| | |
| *[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/613 '''حجاز در صدر اسلام'''،] صالح احمد علی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، نشر مشعر، تهران، ۱۳۷۵ش.
| | * '''الروض المعطار فی خبر الأقطار'''، محمد بن عبدالمنعم حمیری، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، ۱۹۸۴م. |
| * '''الدرة الثمینة فی أخبار المدینة'''، محمد بن محمود بن نجار (ابن نجار)، تحقیق و تصحیح حسین محمدعلی شکری، دار الارقم بن ابی الارقم، بیروت، اول، بی‌تا.
| |
| * '''الروض المعطار فی خبر الأقطار'''، محمد بن عبدالمنعم حمیری، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، ۱۹۸۴م. | |
| * '''[https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage255560108Limit.pdf رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی (نمونه موردی مهرانه رود تبریز)]'''، مسعود وحدت طلب، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۵ش. | | * '''[https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage255560108Limit.pdf رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی (نمونه موردی مهرانه رود تبریز)]'''، مسعود وحدت طلب، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۵ش. |
| | |
| * '''''[https://www.peykaregan.ir/dataset/فرهنگ-جامع-واژگان-مترادف-و-متضاد-فارسی فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی]'''، فرج‌الله خداپرستی، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۶ش.'' | | * '''''[https://www.peykaregan.ir/dataset/فرهنگ-جامع-واژگان-مترادف-و-متضاد-فارسی فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی]'''، فرج‌الله خداپرستی، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۶ش.'' |
| | |
| * '''[https://www.vajehyab.com/amid/الف فرهنگ فارسی عمید]'''، حسن عمید، سرپرست تألیف و ویرایش فرهاد قربان‌زاده، اشجع، ۱۳۸۹ش. | | * '''[https://www.vajehyab.com/amid/الف فرهنگ فارسی عمید]'''، حسن عمید، سرپرست تألیف و ویرایش فرهاد قربان‌زاده، اشجع، ۱۳۸۹ش. |
| * '''القاموس المحیط'''، محمد بن یعقوب فیروز آبادی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۵ق.
| |
| * '''کتاب العین'''، خلیل بن احمد فراهیدی، نشر هجرت، قم، ۱۴۰۹ق.
| |
| * '''لسان العرب'''، محمد بن مکرم (ابن منظور)، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''المحکم و المحیط الأعظم'''، علی بن اسماعیل بن سیده (ابن سیده)، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۱ق.
| |
| * '''مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع'''، ابن عبد الحق بغدادی، دار الجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق.
| |
| * '''المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی'''، احمد بن محمد فیومی، مؤسسه دار الهجرة، قم، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق.
| |
| * '''معجم البلدان'''، یاقوت حموی، دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م.
| |
| * '''المغانم المطابه فی معالم طابه'''، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م.
| |
| * '''مفردات ألفاظ القرآن'''، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دار القلم، بیروت، ۱۴۱۲ق.
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
|
| [[Category:رودهای فصلی مدینه]]
| | '''كتاب العين'''، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت، قم، 1409ق. |
| | |
| | '''لسان العرب'''، محمد بن مكرم (ابن منظور)، دار صادر، بيروت، 1414ق. |
|
| |
|
| | '''المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى'''، احمد بن محمد فيومى، مؤسسه دار الهجرة، قم، 1414ق. |
|
| |
|
| [[رده:رودهای فصلی مدینه]]
| | '''مفردات ألفاظ القرآن'''، حسين بن محمد راغب اصفهانى، دار القلم، بيروت، 1412ق. |
