| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات بنای مذهبی | | {{در دست ویرایش|ماه=[[دی]]|روز=[[۲۰]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=Abbasahmadi1363 }} |
| | مکان = از [[حره شوران]]، در جنوب شرقی مدینه آغاز شده و در شمال غربی آن شهر، در [[وادی بطحان]] میریزد. | |
| | نام‌های دیگر = وادی مبعوث، وادی قُریظه، وادی الغاوی | |
| }}
| |
| '''وادی مَهْزُور''' یا '''وادی مبعوث''' یا '''وادی قُریظه'''، رودی فصلی در [[مدینه]] است، که از [[حره شوران|حرّه شوران]] در جنوب شرقی مدینه آغاز شده و در شمال غربی مدینه، در [[وادی بطحان]] میریزد.
| |
|
| |
|
| این وادی یکی از وادیهای کوچک بوده و طغیان آن برای مدینه خطرساز بوده است. قبیله [[بنی‌قریظه]]، نخستین ساکنان این وادی بوده‌اند.
| | [[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] |
|
| |
|
| ==واژه‌شناسی== | | ==واژه‌شناسی== |
| وادی، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>کتاب العین، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref name=":2">مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> ریشه وادی، «و، د، ی» به معنای روان شدن است.<ref>تهذیب اللغة، ج14، ص163؛ المصباح المنیر، ج2، ص654.</ref> جمع وادی، «اودیة» بوده<ref>کتاب العین، ج8، ص98.</ref> و در آیه{{قلم رنگ|سبز|فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها}}{{یادداشت|هر دره‌ای بقدر گنجایشش سیلاب می‌گیرد.}}<ref>سوره رعد، آیه 17.</ref> به کار رفته است.<ref name=":2" /> برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است. | | وادی، واژه‌ای عربی، به معنای شکاف میان کوه‌ها، زمین‌های بلند و تپه‌ها است که مسیر عبور سیل است.<ref>كتاب العين، ج8، ص98؛ لسان العرب، ج15، ص384.</ref> به باور برخی، «وادی» بستر ریزش آبی است که از سیل به وجود آمده؛ از این رو، به درّه نیز وادی گفته‌اند.<ref name=":2">مفردات ألفاظ القرآن، ص862؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، ج4، ص436.</ref> ریشه وادی، «و، د، ی» به معنای روان شدن است.<ref>تهذيب اللغة، ج14، ص163؛ المصباح المنير، ج2، ص654.</ref> جمع وادی، «اودیة» بوده<ref>كتاب العين، ج8، ص98.</ref> و در آیه{{قلم رنگ|سبز|فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها}}{{یادداشت|هر درهاى بقدر گنجایشش سيلاب مي‌گيرد.}}<ref>سوره رعد، آیه 17.</ref> به کار رفته است.<ref name=":2" /> برخی، برای برابرِ فارسی وادی، واژگان «رود فصلی»<ref>رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی، ص۲.</ref> و «رود-دره فصلی» را به کار برده‌اند.<ref>اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ مجله مدیریت شهری، ش۳۳، ص۲۵۹.</ref> واژه‌هایی مانند آبراهه،{{یادداشت|به معنای گذرگاه سیل.}}<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه «آبراهه».</ref> مَسیل،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «وادی».''</ref> آبکند و کال،<ref>''فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه «کال».''</ref> دیگر واژه‌های مترادف «وادی» در زبان فارسی است. |
|
| |
|
| «مَهْزُور» از ریشه «ه، ر، ز» است، که به معنای «زدن با عصا به پشت و پهلو»<ref>تهذیب اللغة، ج6، ص88.</ref> و «زدن با چوب»<ref>جمهرة اللغة، ج2، ص712.</ref> آمده است. برخی، قید «شدید» را به معنای نخست<ref>المحکم و المحیط الأعظم، ج4، ص229.</ref> و برخی، به معنای دوم افزوده‌اند.<ref>القاموس المحیط، ج2، ص259؛ لسان العرب، ج5، ص263.</ref> «مهزور» به معنای کسی است که با عصا به پشت و پهلوی او زده شده باشد.<ref>القاموس المحیط، ج2، ص259؛ تاج العروس، ج7، ص621.</ref>
| |
|
| |
|
| ==نام== | | ==نام== |
| وادی مَهْزُور،<ref>مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ج3، ص1340.</ref> پیش از اسلام، «قُریظه» نام داشت. این نامگذاری به علت ساکن شدن [[بنی‌قریظه]] در کنار این وادی بوده است. برخی، در گذشته آن را «وادی الغاوی» خوانده‌اند.<ref>المغانم المطابه فی معالم طابه، ص۴۷۲.</ref> برخی از مردم مدینه، به ویژه ساکنان حرّه، آن را «وادی مبعوث» می‌نامند؛ زیرا برخی از سرشاخه‌های آن از بالای «حرّه مبعوث» می‌آید.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص705 و ۷۰۶.</ref> بر پایه گزارشی در ۱۴۱۸ق. امروزه نام‌های پیشین آن فراموش شده و تنها با نام‌های وادی مهزور و وادی مبعوث شناخته می‌شود.<ref>معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۵.</ref>
| | مهزور به معنای زدن با عصا به پشت و پهلو است.<ref>معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۴.</ref> |
| | |
| | وادی مهزور، پیش از اسلام «قُریظه» نام داشت. این نامگذاری به علت ساکن شدن بنی‌قریظه در کنار این وادی بوده است. برخی، در گذشته آن را «وادی الغاوی» خوانده‌اند.<ref>المغانم المطابه فی معالم طابه، ص۴۷۲.</ref> بر پایه گزارشی در ۱۴۱۸ق. امروزه نام‌های پیشین آن فراموش شده و تنها با نام مهزور شناخته می‌شود.<ref>معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۵.</ref> |
|
| |
|
| ==مکان== | | ==مکان== |
| وادی مهزور، از جنوب شرقی [[مدینه]] به شمال غربی آن، نزدیک به مرکز حوزه یثرب به [[وادی مذینب|وادی مُذَینب]] میریزد و اندکی پس از آن، هر دو به وادی بطحان می‌پیوندند. سرچشمه‌های این وادی [[حرّه شوران]] در جنوب شرقی یثرب است، که تقریباً ۲۵ تا ۴۰ کیلومتر تا حوزة یثرب فاصله دارد.<ref name=":0">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۹–۷۱۱.</ref>
| | در مسیر خود از جنوب شرقی |
| | | به شمال غربی در حدود مرکز حوزة یثرب به پایان میرسد و به مُذَینیب میریزد |
| ==ویژگی== | | تا اندکی بعد هر دو به بطحان بپیوندند. سرچشمه‌های این وادی حرّه شوران در جنوب شرقی یثرب است که تقریباً 25 تا 40 کیلومتر تا حوزة یثرب فاصله دارد.<ref name=":0" /> |
| وادی مهزور یکی از وادیهای کوچک،<ref name=":0" /> ولی خطرآفرین [[مدینه]] بوده است؛ زیرا از گذشته، بارها طغیان کرده و مدینه را در خطر غرق شدن قرار داده است.<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص711.</ref> | | ==ویژگی== |
| | | وادی مهزور یکی از وادیهای کوچکی است.<ref name=":0">معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ، ج۲، ص۷۰۹-۷۱۱.</ref> |
| بر پایه گزارشی، در گذشته از وادی مهزور شاخه‌ای جدا می‌شد و در [[وادی مذینب]] می‌ریخت.<ref>معجم البلدان، ج5، ص235َ به نقل از احمد بن جابر.</ref>
| |
|
| |
|
| ==در حدیث== | | ==در حدیث== |
| منطقه‌ای که وادی مهزور و [[وادی مذینب]] در آن جریان داشت در بالای مدینه قرار داشت؛ از این رو، آب در آن نمانده و به سوی مدینه سرازیر می‌شد. بر پایه برخی از منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] در اختلاف بر سر آب این دو وادی قضاوت کرده است. وی حکم کرد در آب را در این دو وادی به اندازه کعبین برای استفاده نخل‌ها نگهدارند و پس از آن، آب را رها کنند تا به مناطق دیگر برسد.{{یادداشت|روی مالک أنه بلغه أن رسول اللّه(ص) قال فی سیل مهزور و مذینب: «یمسک الأعلی حتی یبلغ الکعبین ثم یرسل الأعلی علی الأسفل».}}<ref>تاریخ مدینه منوره، ص171؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ج1، ص171؛ الروض المعطار فی خبر الأقطار، ص560؛ ابن حجر، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۵۷، حمیری، ۱۹۸۴م، ص۵۶۰.</ref>
| | در برخی از منابع [[اهل سنت]]، به قضاوت [[حضرت محمد(ص)]] درباره وادی مهزور و [[وادی مذینب]] اشاره شده است؛ زمینی که این دو وادی در آن جریان داشت در بالای مدینه قرار داشت؛ از این رو، آب در آن نمانده و به سوی مدینه سرازیر می‌شد. حضرت محمد(ص)، در اختلاف بر سر آب، حکم کرد در وادی مذینب و مهزور آب را به اندازه کعبین برای استفاده نخل‌ها نگهدارند و پس از آن، آب را رها کنند تا به مناطق دیگر برسد.{{یادداشت|روی مالک أنه بلغه أن رسول اللّه(ص) قال فی سیل مهزور و مذینب: «یمسک الأعلی حتی یبلغ الکعبین ثم یرسل الأعلی علی الأسفل».}}<ref>تاریخ مدینه منوره، ص171؛ تاریخ المدینة المنورة، ابن شبه، ج1، ص171؛ الروض المعطار فی خبر الأقطار، ص560؛ ابن حجر، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۵۷، حمیری، ۱۹۸۴م، ص۵۶۰.</ref> |
| | |
| برخی وادی مهزور را، از وادیهای مبارک مدینه دانسته‌اند؛ زیرا آب این وادی از [[حره شوران|حرّه شوران]] آغاز می‌شود و بر پایه روایتی در منابع [[اهل سنت]]، [[حضرت محمد(ص)]] از خدا خواست به این حرّه برکت بدهد.{{یادداشت|رأی رسول الله(ص) إبلا فی السوق فأعجبه سمنها فقال: «أین کانت ترعی هذه؟» قالوا: «بحرة شوران»، فقال: «بارک الله فی شوران».}}<ref>معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج1، ص704.</ref>
| |
| | |
| ==در تاریخ== | | ==در تاریخ== |
| [[بنی‌قریظه]]، نخستین کسانی بودند که در این وادی ساکن شده، چاه کنده و باغ و بستان به پا کردند.<ref>الدرة الثمینة فی أخبار المدینة، ص۲۸.</ref>
| | بنی‌قریظه، نخستین کسانی بودند که در این وادی ساکن شده، چاه کنده و باغ و بستان به پا کردند.<ref>الدرة الثمينة في أخبار المدينة، ص۲۸.</ref> |
| | |
| وادی مهزور، بارها طغیان کرده و [[مسجد النبی(ص)]] را در شرف غرق شدن قرار داده است. یکی از آن موارد، در دوره [[عثمان بن عفان]]، خلیفه سوم رخ داده است. او در نزدیکی بئر مدری، سدّی ساخت تا سیل را از مسجد و [[مدینه]] باز دارد.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/613/1/380 حجاز در صدر اسلام، ص380]؛ مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، ج3، ص1340؛ تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، ص293.</ref>
| |
|
| |
|
| ==پانوشت== | | ==پانوشت== |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
| | ==منابع== |
|
| |
|
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| {{برگرفتگی | | {{برگرفتگی |
| | پیش از لینک = مقاله | | | پیش از لینک = مقاله |
| خط ۴۴: |
خط ۳۴: |
| | لینک = http://miqat.hajj.ir/article_70564.html | | | لینک = http://miqat.hajj.ir/article_70564.html |
| }} | | }} |
| * '''اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ نمونه موردی: رود-دره فصلی ورودی شهرستان کرج'''، محمدرضا بمانیان، محمدرضا پورجعفر، زهرا محقق دولت‌آبادی، مجله مدیریت شهری، شماره۳۳، ص۲۵۹.
| |
| * '''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق.
| |
| * '''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، ترجمه، نشر مشعر، تهران، ۱۳۸۰ش.
| |
| * '''تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا'''، احمد یاسین احمد خیاری، عامه، عربستان، ۱۴۱۹ق.
| |
| * '''تاج العروس من جواهر القاموس'''، محمد بن محمد مرتضی زبیدی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن'''، حسین بن محمد راغب اصفهانی، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۴ش.
| |
| * '''تهذیب اللغة'''، محمد بن احمد ازهری، احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۱ق.
| |
| * '''جمهرة اللغة'''، محمد بن حسن بن درید (ابن درید)، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.
| |
| *[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/613 '''حجاز در صدر اسلام'''،] صالح احمد علی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، نشر مشعر، تهران، ۱۳۷۵ش.
| |
| * '''الدرة الثمینة فی أخبار المدینة'''، محمد بن محمود بن نجار (ابن نجار)، تحقیق و تصحیح حسین محمدعلی شکری، دار الارقم بن ابی الارقم، بیروت، اول، بی‌تا.
| |
| * '''الروض المعطار فی خبر الأقطار'''، محمد بن عبدالمنعم حمیری، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، ۱۹۸۴م.
| |
| * '''[https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage255560108Limit.pdf رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی (نمونه موردی مهرانه رود تبریز)]'''، مسعود وحدت طلب، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۵ش.
| |
| * '''''[https://www.peykaregan.ir/dataset/فرهنگ-جامع-واژگان-مترادف-و-متضاد-فارسی فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی]'''، فرج‌الله خداپرستی، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۶ش.''
| |
| * '''[https://www.vajehyab.com/amid/الف فرهنگ فارسی عمید]'''، حسن عمید، سرپرست تألیف و ویرایش فرهاد قربان‌زاده، اشجع، ۱۳۸۹ش.
| |
| * '''القاموس المحیط'''، محمد بن یعقوب فیروز آبادی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۵ق.
| |
| * '''کتاب العین'''، خلیل بن احمد فراهیدی، نشر هجرت، قم، ۱۴۰۹ق.
| |
| * '''لسان العرب'''، محمد بن مکرم (ابن منظور)، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''المحکم و المحیط الأعظم'''، علی بن اسماعیل بن سیده (ابن سیده)، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۱ق.
| |
| * '''مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع'''، ابن عبد الحق بغدادی، دار الجیل، بیروت، ۱۴۱۲ق.
| |
| * '''المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی'''، احمد بن محمد فیومی، مؤسسه دار الهجرة، قم، ۱۴۱۴ق.
| |
| * '''معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق.
| |
| * '''معجم البلدان'''، یاقوت حموی، دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م.
| |
| * '''المغانم المطابه فی معالم طابه'''، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م.
| |
| * '''مفردات ألفاظ القرآن'''، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دار القلم، بیروت، ۱۴۱۲ق.
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
|
| [[Category:رودهای فصلی مدینه]] | | *'''اصول و معیارهای طراحی ساماندهی رود-دره‌های فصلی؛ نمونه موردی: رود-دره فصلی ورودی شهرستان کرج'''، محمدرضا بمانیان، محمدرضا پورجعفر، زهرا محقق دولت‌آبادی، مجله مدیریت شهری، شماره۳۳، ص۲۵۹. |
| | |
| | *'''تاریخ المدینة المنوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، دار الفکر، قم، ۱۴۱۰ق. |
| | *'''تاریخ مدینه منوره'''، عمر بن شبه (ابن شبه)، ترجمه، نشر مشعر، تهران، ۱۳۸۰ش. |
| | |
| | *'''ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن'''، حسين بن محمد راغب اصفهانى، ، مرتضوي، تهران، 1374ش. |
| | *'''تهذيب اللغة'''، محمد بن احمد ازهرى، احياء التراث العربي، بيروت، 1421ق. |
| | *'''الدرة الثمينة في أخبار المدينة'''، محمد بن محمود بن نجار (ابن نجار)، تحقیق و تصحیح حسين محمدعلى شكرى، دار الارقم بن ابي الارقم، بيروت، اول، بی‌تا. |
| | |
| | *'''الروض المعطار فی خبر الأقطار'''، محمد بن عبدالمنعم حمیری، مکتبة لبنان ناشرون، بیروت، ۱۹۸۴م. |
| | *'''[https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage255560108Limit.pdf رویکردهای زیبایی‌شناسی شهری برای کناره رود فصلی (نمونه موردی مهرانه رود تبریز)]'''، مسعود وحدت طلب، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ۱۳۹۵ش. |
| | |
| | *'''''[https://www.peykaregan.ir/dataset/فرهنگ-جامع-واژگان-مترادف-و-متضاد-فارسی فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی]'''، فرج‌الله خداپرستی، شیراز، دانشنامه فارس، ۱۳۷۶ش.'' |
|
| |
|
| | *'''[https://www.vajehyab.com/amid/الف فرهنگ فارسی عمید]'''، حسن عمید، سرپرست تألیف و ویرایش فرهاد قربان‌زاده، اشجع، ۱۳۸۹ش. |
|
| |
|
| [[رده:رودهای فصلی مدینه]]
| | *'''كتاب العين'''، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت، قم، 1409ق. |
| | *'''لسان العرب'''، محمد بن مكرم (ابن منظور)، دار صادر، بيروت، 1414ق. |
| | *'''المصباح المنير فى غريب الشرح الكبير للرافعى'''، احمد بن محمد فيومى، مؤسسه دار الهجرة، قم، 1414ق. |
| | *'''معالم المدینه المنوره بین العمارة و التاریخ'''، عبدالعزیز کعکی، دار المکتبة الهلال، بیروت ۱۴۱۹ق. |
| | *'''المغانم المطابه فی معالم طابه'''، مجدالدین فیروز آبادی، مرکز بحوث و دراسات المدینة المنوره، مدینه، ۲۰۰۲م. |
| | *'''مفردات ألفاظ القرآن'''، حسين بن محمد راغب اصفهانى، دار القلم، بيروت، 1412ق. |
