در حال ویرایش وقوف در عرفات

{{مقاله فقهی
| صفحه = 
| لینک = https://wikihaj.com/view/وقوف_به_عرفات_(فتاوای_مراجع)
| متن = وقوف در عرفات (فتاوای مراجع)}}
{{جعبه اطلاعات اعمال
 | عنوان = وقوف در عرفات
 | تصویر = وقوف در عرفات.jpg
 | توضیح تصویر = نمای هوایی از وقوفِ حج‌گزاران در [[عرفات]]
 | فیلم = فیلم احکام وقوف در عرفات.mp4
 | توضیح فیلم = ببینید: آموزش وقوف در عرفات
 | دسته = مناسک [[حج]]
 | مربوط به آیین = 
 | مکان = [[عرفات]]
 | زمان = ظهر تا مغرب روز نهم ذی الحجه
 | عمل قبلی = [[احرام|احرام در مکه]]
 | عمل بعدی = [[وقوف در مشعر]]
 | حکم = 
 | کفاره = 
 | پیامد فقهی = 
 | ثواب = 
 | آداب وابسته = 
 | فلسفه و اسرار = 
 | منشاء و تاریخچه = 
 | مکان‌های وابسته =  [[عرفات]]
 | اشیای وابسته = 
 | ذکرهای وابسته = 
 | دعاهای وابسته = [[دعاهای شب عرفه]]؛[[دعاهای روز عرفه]]
 | مفاهیم فقهی وابسته = 
 | احکام فقهی وابسته = 
 | صفحه فتواهای مراجع = [[وقوف در عرفات (فتاوای مراجع)]]
 | جستارهای وابسته = [[اعمال حج تمتع]]
}}

'''وقوف در عرفات''' دومین عملِ واجبِ [[حج]] است که طی آن حج‌گزار بر اساس فقه [[شیعه]]، در [[روز عرفه]]، از ظهر تا غروب شرعی در [[عرفات]] می‌ماند. این وقوف به مقداری که ماندن در آنجا (اگر چه به‌مدت کوتاه) صدق کند، از [[ارکان حج]] نیز شمرده شده است. اگر کسی از روی عمد، دیرتر به عرفات وارد شود گناه کرده و چنانچه زودتر آنجا را ترک کند، افزون بر گناه، یک شتر [[کفاره]] هم بر او واجب می‌شود. 

در مذاهب چهارگانه [[اهل سنت]] نیز، زمان این عمل، [[روز عرفه]] دانسته شده؛ اگرچه در زمان دقیق آن بین آنها اختلاف‌نظر وجود دارد. 

روزه، [[توبه]]، خواندن [[دعا|دعاهایی]] خاص و [[دعای امام حسین(ع) در روز عرفه]]، از اعمال و آداب وقوف در عرفات است. وقوف در عرفات در روایات، «حقیقت حج» و «[[حج اکبر]]» معرفی شده است. بنا بر روایات، زمان و مکان وقوف در عرفات، همان زمان و مکانی است که توبه [[حضرت آدم(ع)]] پذیرفته شد.

پیشینه وقوف در عرفات، به قبل از اسلام برمی‌گردد. پیروان دین‌هایی که [[حج]] را واجب می‌دانستند، در همه دوره‌ها به هنگام حج، در عرفات وقوف می‌کردند.
{{حج و عمره عمودی}}

==مفهوم‌شناسی و جایگاه==
«وقوف» در لغت به معنای ایستادن و توقف کردن است و در اصطلاح [[حج]]، به ماندن در مکانی خاص گفته می‌شود.<ref>درسنامه مناسک حج، ص۵۷.</ref> «وقوف در عرفات»، به معنای «ماندن در [[عرفات]]» بوده و دومین عملِ واجبِ [[حج]] است.<ref>فرهنگ اصطلاحات حج و عمره، ص۲۷۵.</ref>

وقوف در عرفات یکی از ارکان [[حج تمتع|حج تمتّع]] است و اگر انجام نشود، حج باطل می‌شود. در روایات، اصل و حقیقت حج، عرفات دانسته شده<ref>مستدرک الوسائل، ج١٠، ص٣۴.</ref> و در برخی روایات، از وقوف در عرفات به [[حج اکبر]] تعبیر شده است.<ref>الکافی، ج۴، ص٢۶۵.</ref>

در روایات، وقوف در عرفات، ایستادن پیش روی خدا شمرده شده است. بر اساس این روایات، از بزرگترین گناهان آن است که کسی در عرفات حاضر شود و گمان کند خدا او را نیامرزیده است.<ref>الکافی، ج۴، ص۵۴١، ح٧؛ نگاه کنید به: المراقبات، ج۲، ص۲۲۵.</ref>

==پیشینه==
پیروان دین‌هایی که [[حج]] را واجب می‌دانستند، در همه دوره‌ها، به هنگام حج، در عرفات وقوف می‌کردند. در [[جاهلیت|دوره جاهلی]] نیز، گروهی از [[جرهم|جُرْهُمیان]] به پیروی از [[حضرت ابراهیم(ع)]] در عرفات وقوف می‌کردند.<ref name=":0">حج در اندیشه اسلامی، ص۲۳۴، به نقل از: اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۱۱۷.</ref>

برخی قبیله‌های [[قریش]] و [[جارالله|ساکنان مکه]]، از وقوف در عرفات خودداری می‌کردند.<ref name=":0" /> [[حضرت محمد(ص)]] حتی پیش از هجرت از [[مکه]] به [[مدینه]]، با قریش وقوف نکرده، بلکه با مردم در عرفات وقوف می‌کرد.<ref>حج در اندیشه اسلامی، ص۲۳۵، به نقل از اخبار مکه، ازرقی، ج۱، ص۱۹۵.</ref>

==احکام==
وقوف در عرفات از ظهر [[روز عرفه|روز نهم ذی‌الحجه]] تا غروب، واجب است. این وقوف به مقداری که ماندن در آنجا (اگر چه به مدت کوتاه) صدق کند؛ [[ارکان حج|رکن حج]] نیز بوده و اگر انجام نشود حج باطل می‌شود.

===زمان===
بر پایه فقه [[شیعه]]، زمان وقوف در عرفات، از ظهر روز نهم ذی‌الحجه ([[روز عرفه|عرفه]]) تا غروب شرعی است، که حج‌گزار این مدت را به‌طور کامل باید در آن‌جا بماند؛ از این رو، لحظه‌ای پیش از ظهر شرعی تا لحظه‌ای پس از غروب باید باشد تا یقین کند تمام وقت را در عرفات بوده است.

اگر کسی از روی عمد، دیرتر به عرفات وارد شود گناه کرده و چنانچه زودتر از غروب شرعی آنجا را ترک کند، افزون بر گناه، یک شتر کفاره هم بر او واجب می‌شود.

به باور [[حنبلیه|حنبلی‌ها]] زمان وقوف در عرفات، از فجر روز نهم ذی‌الحجه تا فجر روز [[عید قربان]] است. [[حنفیه|حنفی‌ها]] و [[مذهب شافعی|شافعی‌ها]] وقت آن را از زوال روز نهم تا فجر روز عید قربان دانسته‌اند. [[مذهب مالکی|مالکی‌ها]] زمان واجب وقوف در عرفات را از زوال روز نهم تا غروب خورشید می‌دانند.<ref>بدائع الصنائع (فقه حنفی)، المصادرالفقهیه، ج١٠، ص ٣٣؛ الفقه علی المذاهب الأربعه، ج ١، صص۵٩٩ - ۵٩٧؛ الخلاف، ج١، ص ۴۵٣؛ فقه السنه، ج۱، ص۵۲۲؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج۱، ص۳۷۸؛ الخلاف، ج۱، ص۴۵۳؛ تذکرة الفقها، ج ٨ ، ص١٧٧؛ درآمدی بر فقه مقارن، ص۳۸۷، به نقل از: مناسک محشی، صص ٣٨٧ - ٣٨۴؛ جامع‌الخلاف و الوفاق، ص٢٠٨.</ref>

===مکان===
[[پرونده:تابلو بدایة عرفات.jpg|بندانگشتی|یکی از تابلوهای زرد رنگِ «بدایة عرفات»، که آغاز محدوده [[عرفات]] را نشان می‌دهد.|جایگزین=]]
{{اصلی|عرفات}}
مکان وقوف در عرفات، صحرای [[عرفات]] است، هرجای آن که باشد. امروزه محدوده عرفات با تابلوهای زردرنگ مشخص شده که سمت بیرونی آن نوشته شده: «بِدایَةُ عرفات؛ آغاز عرفات» و سمت درونی آن نوشته شده: «نِهایَةُ عرفات؛ پایان عرفات». زائران در زمان وقوف در عرفات، نباید از این محدوده بگذرند.

اگر کسی بخشی از وقت را بیرون عرفات باشد و دوباره به عرفات برگردد، هرچند گناه کرده، وقوف او اشکال ندارد.

===وقوف اختیاری و اضطراری===
به فتوای فقیهان شیعه، کسانی که عذری ندارند باید تمام وقت (از ظهر تا غروب) در [[عرفات]] باشند که وقوف در این مدت را «وقوف اختیاری» می‌گویند. کسانی که عذری دارند و نمی‌توانند روز عرفه به عرفات بروند، یا به جهتی به وقوف اختیاری نرسیدند، باید بخشی از شب [[عید قربان]] را در عرفات بمانند که وقوف در این مدت را «وقوف اضطراری» می‌گویند.

==مستحبات==
برخی از مستحبات و آداب وقوف در عرفات چنین‌اند:

{{ستون-شروع|2}}
* روزه گرفتن (برای کسی که در دعا خواندن ضعف پیدا نکند)؛
* با طهارت بودن در حال وقوف؛
* غسل (بهتر است نزدیک به ظهر باشد)؛
* وقوف در سمت چپ [[جبل الرحمه]] (برای کسانی که از سمت مکه می‌آیند)؛
* وقوف در پایین کوه و در زمین هموار.
* خواندن نماز ظهر و عصر در اول وقت، با يك [[اذان و اقامه|اذان]] و دو [[اذان و اقامه|اقامه]].<ref>درسنامه مناسک حج،‌ ص۵۹.</ref>
* اعتراف به گناه نزد خدا و درخواست [[توبه]]؛<ref>مصباح‌الشریعة، ص۹۲؛ المحجة البیضاء، ج۲، ص۲۰۷.</ref>
* خواندن دعاهایی که وارد شده است؛<ref>نگاه کنید به: حج و عمره در قرآن و حدیث، ص۳۹۲.</ref> مانند دعایِ «أللّهُمَّ اجْعَلنی مِمَّنْ رَضیتَ عَمَلَه و اَطَلْتَ عُمْرَه و اَحْیَیْتَهُ بَعدَ الْمَوْتِ حَیاةً طَیّبَةً؛ خدایا! من را در زمره آن بندگانت قرار بده که از اعمالشان خشنود گشتی و عمرشان را دراز کردی و برای پس از مرگشان، زندگی پاک و شیرینی آماده کرده‌ای».<ref>وسائل الشیعه، ج١٠، ص١۵.</ref>
* خواندن [[دعای امام حسین(ع) در روز عرفه|دعای امام حسین(ع)]]<ref>درسنامه مناسک حج،‌ص۶۰.</ref> یا [[دعای عرفه امام سجاد (متن دعا)|دعای امام سجاد(ع)]] در روز عرفه.<ref>عرفه و عرفان، ص۱۱.</ref>
{{پایان}}

==فلسفه==
بنا بر روایتی از [[امام علی(ع)]]، وقوف در عرفات که خارج از [[حرم مکی]] است واجب شد، زیرا مهمان خدا باید بیرون دروازه، آنقدر تضرّع کند تا لایق ورود به حرم شود.<ref>جرعه‌ای از صهبای حج، ص۲۰۳، به نقل از: الکافی، ج۴، ص۲۲۴.</ref>

بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)|امام صادق(ع)]]، زمان ظهر تا غروب آفتابِ روز نهم ذی‌الحجه (زمانی که بر حاجیان، وقوف در آن واجب است)، همان زمانی است که [[حضرت آدم(ع)]] توبه کرد و [[توبه]] او پذیرفته شد.<ref>وسائل الشیعة، ج١٣، ص۵۵٠.</ref> بر پایه روایتی دیگر، مکانی که توبه حضرت آدم(ع) پذیرفته شد، عرفات بوده است.<ref>علل الشرائع، ج٢، ص۴٠٠.</ref>

==مراسم برائت از مشرکان==
{{اصلی|برائت از مشرکان}}مراسم برائت از مشرکان، صبح [[روز عرفه]] در محل [[بعثه]] رهبر [[ایران|جمهوری اسلامی ایران]]، در صحرای عرفات، با شعارهایی مانند «مرگ بر اسرائیل»، «مرگ بر آمریکا»، «یا اَیُّهَا الْمُسلمون اِتَّحدوا اتّحدوا» و «تفرقه و اختلاف پیروی از شیطان است» از سوی حاجیان ایرانی و غیر ایرانی آغاز می‌شود و در ادامه، [[امیر الحاج|سرپرست حاجیان]] ایرانی، پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران را قرائت می‌کند.<ref>حج27، ص324؛ حج25، ص294-301؛ حج29، ص162-172.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
{{برگرفتگی

|پیش از لینک = کتاب

|منبع = درسنامه مناسک حج،

|پس از لینک = محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش، ص۵۷-۶۴ و [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1377 کتاب فرهنگ اصلاحات حج و عمره:راهنمای زائران سرزمین وحی]، مسعود فکری، احمد علائی، تهران، مشعر، ۱۳۹۳، ص۲۷۵ و [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/565 حج در اندیشه اسلامی]، علی قاضی‌عسکر، تهران، مشعر، ۱۳۸۴ش

| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/803

}}
* '''بدائع الصنائع (الفقه‌الحنبلی)'''، علاءالدین بن مسعود الکاشانی، المصادر الفقهیه، بیروت، ۱۴۲۲ق.
*[https://web.archive.org/web/20200806132028/https://www.wdl.org/ar/item/11708/ «جبل عرفة أثناء موسم الحج السنوي»]، المکتبة الرقمیة العالمیة، بایگانی شده از [https://www.wdl.org/ar/item/11708/#q=%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%AA&qla=ar اصلی]، تاریخ بازدید مطلب: ۱۶ تیر ۱۳۹۹.
* '''جرعه‌ای از صهبای حج'''، عبدالله جوادی آملی، تهران، مشعر، ۳۸۶ش.
* '''حج و عمره در قرآن و حدیث'''، محمد محمدی ری‌شهری، ترجمه جواد محدثی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۶ش.
* '''درآمدی بر فقه مقارن'''، مصطفی جعفر پیشه فرد، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، معاونت امور روحانیون، ۱۳۸۸ش.
* '''عرفه و عرفات'''، عباس اسلامي كاشاني، مشعر، ١٣٩١ش.
* '''علل الشرائع'''، شیخ صدوق، قم، انتشارات مکتبة الداوری، بی‌تا.
* '''فقه السنه'''، السّید سابق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۹ق.
* '''الکافی'''، ثقة الاسلام کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۵ش.
* '''کتاب الخلاف فی الفقه'''، شیخ طوسی، تهران، ۱۳۷۷ش.
* '''المحجّة البیضاء فی تهذیب الاحیاء'''، مولی محسن فیض کاشانی، بیروت: ۱۴۰۳، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
* '''المراقبات (اعمال السنة)'''، میرزا جواد ملکی تبریزی، ترجمهٔ میرزا حکیم خسروانی، تهران: بی‌تا، انتشارات فقیه.
* '''مستدرک الوسائل'''، محدث نوری، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۸ق.
* '''مصباح الشریعة ومفتاح الحقیقه'''، منسوب به امام ششم حضرت صادق علیه السلام ، تهران: ۱۳۶۰، انجمن اسلامی حکمت و فلسفهٔ ایران.
* '''وسائل الشیعه الی تحصیل الشریعه'''، محمدبن الحسن الحرّ العاملی، تحقیق مؤسسة آل البیت، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۹ق.
{{پایان}}

==مقاله‌های مرتبط==
*[[وقوف]]
*[[وقوف در مشعر]]

{{حج و عمره}}
[[ar: الوقوف في عرفات]]

[[رده:اعمال حج]]
[[رده:احکام عرفات]]
[[رده:ارکان حج]]
[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]