در حال ویرایش چاه انا

'''چاه اَنّا'''، یکی از چاه‌های کمتر شناخته شده [[مدینه]] است، که در منطقه عوالی در پایین [[حره واقم|حره بنی‌قریظه]] قرار دارد.

<br />

عبارت‌های مختلفی مانند اَنّا اُنّا یا اَنّا، با الف کوتاه و بلند، به صورت مشدد یا غیر مشدد از واژه انا ضبط کرده‌اند.<ref>سبل الهدی، ج7، ص222؛ وفاء الوفا، ج3، ص 124؛ معالم الاثیره، ص33.</ref> برخی صورت ابا، انی و ابی را هم آورده‌اند. برای نمونه، یاقوت حموی (۶۲۶ق) در ترجیح شکل اَبّا، وجود چند رود و چشمه همنام در کوفه و جاهای دیگر را مورد استناد قرار داده است.<ref>معجم البلدان، ج1، ص59.</ref> بجاوی نیز، صورت اَبّا را قول اصلی و اَنّا را به قولی ناشناخته نسبت داده است.<ref>مراصد الاطلاع، ج1، ص7.</ref> برخی از نحویان بر آنند که این واژه را باید به صورت اَنَّی بخوانند.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص234 -235؛ معجم البلدان، ج1، ص298؛ موسوعه العتبات المقدسه، ج3، ص69.</ref>

چاه انا، در منطقه عوالی [[مدینه]]، در پایین [[حره واقم|حره بنی قریظه]] واقع شده و به [[بنی‌قریظه|بنی قریظه]] تعلق داشته است.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص234؛ معجم البلدان، ج1، ص298-299؛ معالم الاثیره، ص33.</ref> به گمان، موقعیت جغرافیایی این چاه در محل مسجد بنی قریظه بوده است؛<ref>تاریخ معالم المدینه، ص 277.</ref> ولی تاریخ حفر و حفرکننده آن نامشخص است.  

بر اساس گزارشهای منابع متعدد که عمدتاً از ابن اسحاق گرفته شده،<ref>السیرة النبویه، ج2، ص234؛ تاریخ الطبری، ج2، ص581-582.</ref> پیامبر اکرم(ص) بعد از پایان غزوه خندق*، آماده مقابله با پیمان‌شکنان بنی قریظه شد<ref>تاریخ الطبری، ج2، ص586؛ البدایة و النهایه، ج4، ص121.</ref> و در سر چاه اناء منزل کرد.<ref>الامکنة، ج1، ص52.</ref> حضرت فرمان داد خیمه‌گاهی سر چاه اناء نصب کنند و در آنجا به استراحت پرداخت و از آب آن نوشید، وضو گرفت و در مصلایی مهیا شده، نماز خواند و مرکبش را بر درختی در زمینِ متعلق به مریم بنت عثمان بست.<ref>سبل الهدی، ج7، ص222 -223؛ وفاء الوفا، ج3، ص124؛ تاریخ معالم المدینه، ص277.</ref> برخی اتراق پیامبر بر سر چاه انا را، برای پیوستن مردم به ایشان در این محاصره دانسته‌اند.<ref>معجم البلدان، ج1، ص298 -299.</ref> گزارشهای دیگر بیانگر این است که چاه انا و محل برپایی خیمه پیامبرنزدیک قلعه‌ها و منازل بنی قریظه بوده و با توجه بیشتر، صدای افراد داخل قلعه شنیده می‌شده است.<ref>السیرة النبویه، ج2، ص234- 235؛ سبل الهدی، ج5، ص6.</ref>گفته شده بنی قریظه چاه‌های مختلفی داشته که یکی از آنها چاه انا بوده است.<ref>حجاز در صدر اسلام، ص390.</ref> در صورتی که پاره ای از سیره نگاران مانند ابن سیدالناس(۷۳۴ق) هنگام سخن از محاصره بنی‌قریظه، تنها از خیمه زدن پیامبر سر یکی از چاه‌های بنی قریظه بدون نام بردن از چاه انا، یاد کرده‌اند.<ref>عیون الاثر، ج2، ص101.</ref>

به هر روی، اطلاعات ما از چاه انا بسیارمحدود است و تنها در رخداد محاصره بنی قریظه از آن نام برده‌اند و درباره وضع چاه و انهدام‌ها و بازسازی‌های احتمالی بعدی چیزی گزارش نشده است. همچنین برخی از معاصران درباره موقعیت کنونی چاه اظهار بی اطلاعی کرده و تنها احتمال داده‌اند که موقعیت چاه در نزدیک مسجد بنی قریظه باشد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص277.</ref>برخی هم این احتمال را که چاه نام دیگری داشته و فراموش شده، بعید ندانسته‌اند.<ref>مرآة الحرمین، ج1، ص428.</ref>  

* الاصابه فی تمییز الصحابه، ابن حجر العسقلانی (۷۷۳-۸۵۲ق.)، به کوشش علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.

* الامکنه و المیاه و الجبال و الآثار، نصر بن عبدالرحمن الاسکندری ( -۵۶۱ق.)، ریاض، مرکز البحوث و الدراسات الاسلامیه، ۱۴۲۵ق.

* البدایه و النهایه فی التاریخ، اسماعیل بن عمر بن کثیر (۷۰۰-۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبه المعارف، ۱۴۱۱ق.  

* تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)، محمد بن جریر الطبری (۲۲۴-۳۱۰ق.)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدینا، احمد یاسین الخیاری( -۱۳۸۰ق.)، ریاض، مکتبه الملک فهد، ۱۴۱۹ق.

* حجاز در صدر اسلام، صالح احمد العلی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۷۵ش.

* سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی ( -۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.

* السیره النبویه، عبدالملک بن هشام ( -۲۱۸ق.)، تحقیق مصطفی السقاء و عبدالحفیظ شبلی و ابراهیم الابیاری، بیروت، دارالمعرفه، بی تا.

* عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر (السیره النبویه)، فتح‌الدین محمد ابن سید الناس ( -۷۳۴ق.)، به کوشش ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۴ق.

* مراصد الاطلاع ع‍ل‍ی اس‍م‍اء الام‍ک‍ن‍ه و ال‍ب‍ق‍اع، و ه‍و م‍خ‍ت‍ص‍ر م‍ع‍ج‍م ال‍ب‍ل‍دان ل‍ی‍اق‍وت، صفی‌الدین عبدالمومن بن عبدالحق ( -۷۳۹ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.

* مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا ( -۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.

* المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق.

* معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله الحموی ( -۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.  

* موسوعه العتبات المقدسه، جعفر الخلیلی، بیروت، الاعلمی، ۱۴۰۷ق.

* وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی، علی بن عبدالله السمهودی ( -۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.