| نسخهٔ فعلی |
متن شما |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات پدیده‌های طبیعی
| | چاه ذَروان: از چاه‌های مورد استفاده پیامبر(ص) در مدینه |
| | عنوان =
| |
| | تصویر = چاه ذروان.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | پیوند تصویر =
| |
| | توضیح تصویر = جای احتمالی چاه ذروان، که در طرح توسعه [[مسجد النبی(ص)]] قرار گرفته است.
| |
| | نوع =
| |
| | نامهای دیگر = اروان، ذی‌اروان، کملی.
| |
| | وبگاه =
| |
| | مکان = [[مدینه]]، جنوب [[مسجدالنبی(ص)]]
| |
| | طول =
| |
| | عرض =
| |
| | مساحت =
| |
| | ارتفاع =
| |
| | ژرفا =
| |
| | حجم =
| |
| | کرانه =
| |
| | جزیره‌ها =
| |
| | سرچشمه =
| |
| | رشته کوه =
| |
| | ریزشگاه =
| |
| | گونه =
| |
| | ویژگی‌های جغرافیایی =
| |
| | قدمت =
| |
| | بزرگ‌داشته شده نزد =
| |
| | یاد شده در =
| |
| | ویژگی یاد شده در متون مذهبی = نوشیدن [[حضرت محمد(ص)]] از آب آن، ماجرا طلسم شدن پیامبر(ص) و باطل کردن آن.
| |
| | باورها =
| |
| | اسطوره‌ها =
| |
| | احکام =
| |
| | آیین‌ها =
| |
| | وقایع تاریخی =
| |
| | توصیه‌های مذهبی =
| |
| | گفته‌های مشهور =
| |
| | بناها =
| |
| | طول جغرافیایی =
| |
| | عرض جغرافیایی =
| |
| }}
| |
| '''چاه ذَروان'''، یا '''اَروان''' یا '''ذی‌اَرون''' یا '''کَملی'''، در [[مدینه]] و در جنوب [[مسجد النبی(ص)]] قرار داشت و [[حضرت محمد(ص)]] از آب آن نوشید. ماجرای طلسم پیامبر(ص) در این چاه رخ داد، که وی آن را باطل کرد. برخی منابع [[شیعه|شیعی]] و معتزله، ماجرای طلسم را رد کرده‌اند.
| |
| ==نام==
| |
| چاه ذروان، به نامهای «أروان»،<ref>معجم البلدان، ج1، ص162.</ref> «ذی‌أروان»<ref>الاماکن، ص104؛ معجم البلدان، ج3، ص5؛ مراصد الاطلاع، ج2، ص585-586.</ref> و «کَملی»<ref>معجم البلدان، ج4، ص480؛ آثار البلاد، ص109؛ مراصد الاطلاع، ج3، ص1178.</ref> نیز مشهور است. ابن حجر (م.852ق)، «ذروان» را نام تغییر شکل یافته «ذی‌أروان» دانسته که به سبب کثرت استعمال، دگرگون شده است.<ref>فتح الباری، ج10، ص195؛ وفاء الوفا، ج4، ص19؛ تاریخ معالم المدینه، ص269.</ref>
| |
|
| |
|
| برخی، «ذروان» را نام محله بنی‌زریق دانسته‌اند که این چاه بدان نامگذاری شد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص269.</ref>
| | چاه ذروان از چاه‌های مدینه و متعلق به تیره خزرجی بنی‌زُریق بود. این چاه در جنوب مسجدالنبی* قرار داشت.<ref>نک: بهجة النفوس، ج1، ص589؛ تاریخ مکه المشرفه، ج1، ص306؛ وفاء الوفا، ج1، ص163.</ref> برخی از معاصران از احتمال قرار داشتن این چاه در اطراف بقیع* سخن گفته‌اند.<ref>معالم الاثیره، ص42.</ref> أروان،<ref>معجم البلدان، ج1، ص162.</ref> ذی (ذو) أروان<ref>الاماکن، ص104؛ معجم البلدان، ج3، ص5؛ مراصد الاطلاع، ج2، ص585-586.</ref> و کَملی<ref>معجم البلدان، ج4، ص480؛ آثار البلاد، ص109؛ مراصد الاطلاع، ج3، ص1178.</ref> از دیگر نامهای مشهور این چاه است. ابن حجر ذروان را نام تغییر شکل یافته ذی‌أروان دانسته که به سبب کثرت استعمال دگرگون شده است.<ref>فتح الباری، ج10، ص195؛ وفاء الوفا، ج4، ص19؛ تاریخ معالم المدینه، ص269.</ref> برخی ذروان را نام محله بنی‌زریق دانسته‌اند که این چاه بدان نامگذاری شد.<ref>تاریخ معالم المدینه، ص269.</ref> |
|
| |
|
| ==مکان==
| | گزارش‌ها از نوشیدن پیامبر از آب این چاه حکایت دارند،<ref>الطبقات، ج2، ص196-198.</ref> وجود روایاتی در منابع حدیثی<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج6، ص63؛ صحیح مسلم، ج7، ص14؛ صحیح البخاری، ج4، ص90.</ref> و برخی کتب تاریخی<ref>الطبقات، ج2، ص196-198.</ref> که از جادو شدن پیامبر در مدینه و جاسازی طلسم در این چاه حکایت دارند، بر شهرت چاه افزوده است. بر اساس این گزارش لبید بن اعصم از هم پیمانان یهودی بنی زریق و به نقلی خواهران او، با گره زدن چندتار موی پیامبر و قرار دادن آن در غلاف شکوفه خرما پیامبر را طلسم کرده و این طلسم را در زیر سنگی از چاه ذروان جاسازی کردند. پیامبر(ص) پس از آنکه از سوی خداوند از طلسم و مکان آن آگاهی یافت جُبیر بن ایاس از بنی زریق و به نقلی قیس بن مُحصن یا علی(ع) را به همراه عمار و زبیر مأمور کرد تا طلسم را از چاه بیرون آورند. پس از آن پیامبر با قرائت آیات سوره‌های معوذتین یک به یک گره‌های طلسم را باز کردند. به نقل ابن سعد در پی این حادثه حارث بن قیس دهانه چاه را تخریب کرد.<ref>الطبقات، ج2، ص198.</ref> برخی مفسران از نزول معوذتین در این حادثه یاد کرده‌اند،<ref>اسباب النزول، ص502؛ تفسیر سمعانی، ج1، ص116؛ تفسیر الثعلبی، ج10، ص338.</ref> این در حالیست که برخی از جمله ابن عباس این سوره‌ها را از سور مکی قرآن دانسته‌اند.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص449؛ التبیان، ج10، ص432؛ مجمع البیان، ج10، ص491.</ref> |
| چاه ذروان، از چاه‌های [[مدینه]] و متعلق به تیره [[خزرج|خزرجی]] بنی‌زُریق بود. این چاه، در جنوب [[مسجدالنبی(ص)]] قرار داشت.<ref>نک: بهجة النفوس، ج1، ص589؛ تاریخ مکه المشرفه، ج1، ص306؛ وفاء الوفا، ج1، ص163.</ref> برخی از معاصران، از احتمال قرار داشتن این چاه در اطراف [[بقیع]] سخن گفته‌اند.<ref>معالم الاثیره، ص42.</ref> | |
|
| |
|
| ==در تاریخ و روایات==
| | در حالی که منابع حدیثی اهل سنت روایات خود را از ابن عباس و عایشه نقل کرده‌اند، برخی منابع شیعی<ref>التبیان، ج1، ص382؛ مجمع البیان، ج10، ص492؛ نک: موسوعه التاریخ الاسلامی، ج1، ص474.</ref> با تضعیف راویان احادیثِ سحر از پذیرش این روایات خودداری کرده و از آنجا که اینگونه طلسم را مخل عقل می‌دانند این حادثه را متناقض با برخی آیات قرآن که منکر مسحورشدن پیامبر است، (اسراء/۱۷، ۴۷) می‌دانند. از میان فِرق اسلامی معتزله نیز داستان طلسم پیامبر را غیرواقعی دانسته‌اند.<ref>التفسیر الکبیر، ج32، ص368-369.</ref> |
| | |
| ===نوشیدن پیامبر(ص)===
| |
| گزارش‌ها، از نوشیدن [[حضرت محمد(ص)]] از آب چاه ذروان حکایت دارند.<ref>الطبقات، ج2، ص196-198.</ref>
| |
| | |
| ===طلسم پیامبر(ص)===
| |
| روایاتی در منابع حدیثی [[اهل سنت]]<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج6، ص63؛ صحیح مسلم، ج7، ص14؛ صحیح البخاری، ج4، ص90.</ref> و برخی کتاب‌های تاریخی<ref>الطبقات، ج2، ص196-198.</ref> از جادو شدن حضرت محمد(ص) در [[مدینه]] و جاسازی طلسم در این چاه حکایت دارند. بر پایه این گزارش، لبید بن اعصم، از هم پیمانان [[یهودیت|یهودی]] بنی زریق و به نقلی خواهران لبید، با گره زدن چند تار موی حضرت محمد(ص) و قرار دادن آن در غلاف شکوفه خرما، پیامبر(ص) را طلسم کرده و این طلسم را در زیر سنگی از چاه ذروان جاسازی کردند. پیامبر(ص) پس از آنکه از سوی خداوند از طلسم و مکان آن آگاهی یافت، جُبیر بن ایاس<ref group="یادداشت">از بنی‌زریق.</ref> و به نقلی قیس بن مُحصن یا [[امام علی(ع)]] را به همراه عمار و [[زبیر]] مأمور کرد تا طلسم را از چاه بیرون آورند. پس از آن، پیامبر(ص) با خواندن آیات سوره‌های معوذتین، یک به یک گره‌های طلسم را باز کرد. به نقل ابن سعد (م.۲۳۰ق)، در پی این حادثه حارث بن قیس دهانه چاه را تخریب کرد.<ref>الطبقات، ج2، ص198.</ref> برخی مفسران، از نزول معوذتین در این حادثه یاد کرده‌اند؛<ref>اسباب النزول، ص502؛ تفسیر سمعانی، ج1، ص116؛ تفسیر الثعلبی، ج10، ص338.</ref> این در حالیست که برخی، از جمله [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] این سوره‌ها را از سوره‌های مکی قرآن دانسته‌اند.<ref>تفسیر قمی، ج2، ص449؛ التبیان، ج10، ص432؛ مجمع البیان، ج10، ص491.</ref>
| |
| | |
| در حالی که منابع حدیثی اهل سنت روایات خود را از ابن عباس و [[عایشه]] نقل کرده‌اند، برخی منابع [[شیعه|شیعی]]<ref>التبیان، ج1، ص382؛ مجمع البیان، ج10، ص492؛ نک: موسوعه التاریخ الاسلامی، ج1، ص474.</ref> با تضعیف راویان احادیثِ سحر، از پذیرش این روایات خودداری کرده و از آنجا که اینگونه طلسم را مخل عقل می‌دانند این حادثه را متناقض با برخی آیات قرآن که منکر مسحورشدن پیامبر است،<ref group="یادداشت">{{آیه|نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَسْتَمِعُونَ بِهِ إِذْ يَسْتَمِعُونَ إِلَيْكَ وَإِذْ هُمْ نَجْوَى إِذْ يَقُولُ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُورًا}} هنگامى كه [وقت قرآن خواندنت] به تو گوش مى‌دهند، ما به هدفى كه براى آن گوش مى‌دهند داناتريم، و نيز هنگامى كه رازگويى مى‌كنند [به كارشان آگاه‌تريم] آن زمان كه [آن] ستمگران [به يكديگر] مى‌گويند: شما [اگر از او پيروى كنيد] جز از مردى جادو‌شده پيروى نمى‌كنيد.</ref><ref>سوره اسراء(۱۷)، ۴۷؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۲۸۶.</ref> می‌دانند. از میان فرقه‌های اسلامی، معتزله نیز داستان طلسم پیامبر را غیرواقعی دانسته‌اند.<ref>التفسیر الکبیر، ج32، ص368-369.</ref> | |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| خط ۶۲: |
خط ۱۳: |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| {{دانشنامه | | {{دانشنامه |
| | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22100/چاه-ذ-روان | | | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/22100/%da%86%d8%a7%d9%87-%d8%b0-%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%86 |
| | عنوان = چاه ذروان | | | عنوان = چاه ذروان |
| | نویسنده = منصور رمضان‌خانی | | | نویسنده = منصور رمضان‌خانی |
| }} | | }} |
| *'''آثار البلاد'''، زکریا بن محمد القزوینی ( -۶۸۲ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۸م. | | * آثار البلاد، زکريا بن محمد القزويني ( -682ق.)، بيروت، دار صادر، 1998م. |
| *'''اسباب النزول'''، علی بن احمد الواحدی ( -۴۶۸ق.)، به کوشش کمال بسیونی زغلول، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق. | | * اسباب النزول، علي بن احمد الواحدي ( -468ق.)، به کوشش کمال بسيوني زغلول، بيروت، دارالکتب العلميه، 1411ق. |
| *'''بهجة النفوس و الاسرار'''، عبدالله المرجانی ( -۶۹۹ق.)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۲۰۰۲م. | | * بهجة النفوس و الاسرار، عبدالله المرجاني ( -699ق.)، به کوشش محمد عبدالوهاب، بيروت، دارالغرب الاسلامي، 2002م. |
| *'''تاریخ مکه المشرفة'''، محمد ابن الضیاء ( -۸۵۴ق.)، به کوشش العدوی، مکه، مکتبه التجاریه مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق. | | * تاريخ مکه المشرفة، محمد ابن الضياء ( -854ق.)، به کوشش العدوي، مکه، مکتبه التجاريه مصطفي احمد الباز، 1416ق. |
| *'''التبیان فی تفسیر القرآن'''، محمد بن حسن الطوسی (۳۸۵-۴۶۰ق.)، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۶۳م. | | * التبيان في تفسير القرآن، محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، به کوشش احمد حبيب قصير عاملي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1963م. |
| *'''ترجمه قرآن (انصاریان)'''، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
| | * تفسير القمي، علي بن ابراهيم قمي ( -307ق.)، به کوشش سيد طيب موسوي جزائري، قم، انتشارات دارالکتاب، 1404ق. |
| *'''تفسیر القمی'''، علی بن ابراهیم قمی ( -۳۰۷ق.)، به کوشش سید طیب موسوی جزائری، قم، انتشارات دارالکتاب، ۱۴۰۴ق. | | * التفسير الکبير، محمد بن عمر الفخر الرازي ( -606ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1415ق. |
| *'''التفسیر الکبیر'''، محمد بن عمر الفخر الرازی ( -۶۰۶ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق. | | * تفسير ثعلبي (الکشف و البيان)، احمد بن محمد الثعلبي ( -427ق.)، به کوشش محمد بن عاشور و نظير الساعدي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1422ق. |
| *'''تفسیر ثعلبی (الکشف و البیان)'''، احمد بن محمد الثعلبی ( -۴۲۷ق.)، به کوشش محمد بن عاشور و نظیر الساعدی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق. | | * صحيح البخاري، محمد بن اسماعيل البخاري ( -256ق.)، به کوشش عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، بيروت، دارالفکر، 1401ق. |
| *'''صحیح البخاری'''، محمد بن اسماعیل البخاری ( -۲۵۶ق.)، به کوشش عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق. | | * صحيح مسلم، مسلم بن حجاج نيشابوري (206-261ق.)، تصحيح محمد فواد عبدالباقي، بيروت، دارالفکر، 1419ق. |
| *'''صحیح مسلم'''، مسلم بن حجاج نیشابوری (۲۰۶-۲۶۱ق.)، تصحیح محمد فواد عبدالباقی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۹ق. | | * الطبقات الکبري، محمد بن سعد ( -230ق.)، بيروت، دارالصادر، 1409ق. |
| *'''الطبقات الکبری'''، محمد بن سعد ( -۲۳۰ق.)، بیروت، دارالصادر، ۱۴۰۹ق. | | * فتح الباري شرح صحيح الامام اب‍ي‌عبدالله محمد بن اسماعيل البخاري، ابن حجر العسقلاني (773-852ق.)، شرح عبدالعزيز بن عبدالله بن باز، تحقيق محمد فواد عبدالباقي و محب الدين خطيب، بيروت، دارالمعرفه، بيتا. |
| *'''فتح الباری شرح صحیح الامام اب‍ی‌عبدالله محمد بن اسماعیل البخاری'''، ابن حجر العسقلانی (۷۷۳-۸۵۲ق.)، شرح عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، تحقیق محمد فواد عبدالباقی و محب الدین خطیب، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا. | | * مجمع البيان في تفسير القرآن، الفضل بن الحسن الطبرسي (468-548ق.)، به کوشش گروهي از علما، بيروت، موسسه الاعلمي، 1415ق. |
| *'''مجمع البیان فی تفسیر القرآن'''، الفضل بن الحسن الطبرسی (۴۶۸-۵۴۸ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، موسسه الاعلمی، ۱۴۱۵ق. | | * مراصد الاطلاع علي اس‍م‍اء الام‍ک‍ن‍ه و ال‍ب‍ق‍اع، و ه‍و م‍خ‍ت‍ص‍ر معجم البلدان ل‍ي‍اق‍وت، صفي‌الدين عبدالمومن بن عبدالحق ( -739ق.)، به کوشش علي محمد البجاوي، بيروت، دارالجيل، 1412ق. |
| *'''مراصد الاطلاع علی اس‍م‍اء الام‍ک‍ن‍ه و ال‍ب‍ق‍اع'''، و ه‍و م‍خ‍ت‍ص‍ر معجم البلدان ل‍ی‍اق‍وت، صفی‌الدین عبدالمومن بن عبدالحق ( -۷۳۹ق.)، به کوشش علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق. | | * مسند الامام احمد بن حنبل، احمد بن حنبل ( -241ق.)، بيروت، دارالصادر، بي تا. |
| *'''مسند الامام احمد بن حنبل'''، احمد بن حنبل ( -۲۴۱ق.)، بیروت، دارالصادر، بی تا. | | * المعالم الاثيره، محمد محمد حسن شراب، بيروت، دارالقلم، 1411ق. |
| *'''المعالم الاثیره'''، محمد محمد حسن شراب، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۱ق. | | * معجم البلدان، ياقوت بن عبدالله الحموي ( -626ق.)، بيروت، دار صادر، 1995م. |
| *'''معجم البلدان'''، یاقوت بن عبدالله الحموی ( -۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م. | | * موسوعه التاريخ الاسلامي، محمد هادي يوسفي غروي، قم، مجمع الفکر الاسلامي، 1417ق. |
| *'''موسوعه التاریخ الاسلامی'''، محمد هادی یوسفی غروی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۷ق. | | * وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفي، علي بن عبدالله السمهودي ( -911ق.)، به کوشش محمد محيي الدين عبدالحميد، بيروت، دارالکتب العلميه، 2006م. |
| *'''وفاء الوفاء باخبار دارالمصطفی'''، علی بن عبدالله السمهودی ( -۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۲۰۰۶م. | |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{چاه‌ها و برکه‌های حرمین}}
| |
|
| |
| [[رده:چاه‌های مدینه]]
| |
