در حال ویرایش کاربر:Gholampour/صفحه تمرین۱

{{کعبه عمودی}}

'''دحو الارض'''

== مفهوم‌شناسی ==
دحوالارض واژه‌ای ترکیبی از دو کلمه دَحْو به معنای گستردن<ref>مفردات، ص308؛ لسان العرب، ج14، ص251؛ لغت‌نامه، ج6، ص9210، «دحو».</ref> و اَرْض به معنای زمین و هرچیزی که در سمت پایین و در مقابل آسمان، است.<ref>مفردات، ص73؛ لغت‌نامه، ج2، ص1571، «ارض»؛ فرهنگ فرزان، ص507، «زمین».</ref> برخی نیز ارض در این ترکیب را به معنای خشکی در مقابل دریا و کوه نه کره زمین ذکر کرده‌اند.<ref>نثر طوبی، ج1، ص17، 253؛ دروس هیئت، ج1، ص232.</ref>

== زمان دحوالارض و اعمال آن ==
براساس برخی روایات همچون روایت امام رضا(ع)، دحوالارض مصادف با 25 ذی‌قعده است.<ref>اقبال الاعمال، ج2، ص24-38؛ روضة الطالبين، ص351.</ref> غسل و روزه از آداب و اعمال وارد شده در این روز،<ref>مشارق الشموس، ج2، ص451؛ مکيال المکارم، ج2، ص35.</ref> مستحب است و ثواب بسیاری دارد.<ref>الکافي، ج4، ص149؛ المصباح، ص514؛ الحدائق الناظره، ج4، ص235.</ref> درباره تاریخ‌گزاری گسترش زمین، برخی گفته‌اند دحوالارض پس از آفرینش آسمان و زمین و شب و روز بوده که در این صورت تاریخ یادشده واقعی است.<ref>منتقی الجمان، ج2، ص539؛ مشارق الشموس، ج2، ص451.</ref> در عین حال می‌توان زمان دحوالارض را فرضی دانست با این بیان که اگر زمانی قابل تصور باشد آن روز 25 ذی‌قعده می‌شد.<ref>التعليقة علی الرسالة الصوميه، ص133.</ref>

== در کتاب‌های آسمانی ==
دحوالارض در کتاب‌های آسمانی نظیر قرآن و تورات، ذکر شده است.
=== در تورات ===
در تورات نیز به دحوالارض اشاره شده است:« خدا گفت: آب‌های زیر آسمان در یک جا جمع شود و خشکی ظاهر گردد و چنین شد و خدا خشکی را زمین نامید و اجتماع آب‌ها را دریا نامید و در زمین نباتات را برویاند».<ref>کتاب مقدس، پیدایش، 1: 9-11؛ قاموس کتاب مقدس، ص84.</ref>

=== در قرآن ===
در قرآن به گسترش زمین (دحوالارض) اشاره شده است.<ref>جامع البیان، ج30؛ ص29؛ التبیان، ج10، ص260؛ الکشف والبیان، ج10، ص127.</ref> آیات ۲۷-۳۳ سوره نازعات، از گسترش زمین پس از آفرینش آسمان‌ها خبر داده است و در آیه ۳۰ از تعبیر «والارض بعد ذلک دحاها» استفاده شده است.<ref>مجمع البیان، ج10, ص660؛ تفسیر سمرقندی، ج3، ص522؛ تفسیر البغوی، ج4، ص444.</ref> در آیه 6 سوره شمس نیز با سوگند به زمین و گستراننده توانای آن، از بسط زمین با این تعبیر «والارض وما طحاها» یاد شده است که بر اساس نظر گروهی، «طحو» در اصل «دحو» بوده؛ «دال» تبدیل به «طا» شد به معنای گستردن، راندن و در اینجا به معنای گستراندن است.<ref>التبیان، ج10، ص358؛ التفسیر الکبیر ج31؛ ص192؛ لسان العرب، ج15، ص4، «طحا».</ref>

==== در تفاسیر ====
برخی از مفسران با استدلال به آیه 96 سوره آل عمران: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً» که کعبه را نخستین خانه روی زمین شمرده، بیان کرده‌اند که گسترش زمین از زیر کعبه بوده و آیه را اشاره به دحوالارض دانسته‌اند.<ref>مجمع البيان، ج2، ص797؛ البحر المحيط، ج4، ص583.</ref> در برخی روایات نیز ذکر شده که خداوند کعبه را 2000 سال پیش از دحوالارض آفریده است.<ref>الکافي، ج4، ص190؛ الامالي، ص715؛ من لا يحضره الفقيه، ج2، ص241.</ref> موضع کعبه، محل طواف، مسجد الحرام و کل حرم برخی دیگر از معانی «بکه» در آیه است.<ref>مجمع البيان، ج2، ص797.</ref>

در آیات 92 انعام و 7 شوری از مکه تعبیر به «ام القری» شده است. برخی مفسران در وجه این نامگذاری گفته‌اند در آغاز آب همه زمین را فرا گرفته بود و تنها مکان کعبه روی تپه‌ای خشک بود این خشکی کم کم از اطراف کعبه برآمد تا به اندازه کنونی گسترش یافت.<ref>التبيان، ج4، ص201؛ تفسير بغوي، ج1، ص115؛ تفسير سمرقندي، ج1، ص 486.</ref> چنانچه در روایتی از پیامبر(ص) علت نامگذاری مکه به ام القری را، دحو زمین از مکه دانسته شده است.<ref>التبيان، ج1، ص131؛ الدر المنثور، ج3، ص29.</ref> بر طبق این شواهد، می‌توان نتیجه گرفت که کعبه اولین مکان روی زمین است و مرکز پیدایش و گسترش کره زمین بوده است.<ref>مجمع البيان، ج7، ص130؛ تفسير ابن ابی حاتم، ج4، ص1345.</ref>

احتمال دیگری در معنای دحوالارض توسط برخی مفسران، آماده سازی زمین برای حیات با بیرون آوردن آب‌های درونی، رویاندن گیاهان و برطرف کردن موانع با استواری کوه‌هاست.<ref>التفسير الکبير، ج31، ص48؛ تفسير ابن کثير، ج1، ص123.</ref> در این احتمال با توجه به کروی بودن زمین، گسترش مادی رد شده است.<ref>تفسير نسفی، ج4، ص315؛ تفسير مراغي، ج30، ص31-32.</ref> برخی نیز منظور از گسترش زمین را پهن نمودن قطعات زمین زیر پای مردم دانسته‌اند نه کره زمین.<ref>نثر طوبی، ج1، ص253.</ref>

== در روایات ==
دحوالارض که در روایات به‌طور صریح به کار رفته،<ref>الکافی، ج4، ص198؛ علل الشرایع، ج2، ص404؛ الامالی، ص715.</ref> اصطلاحی به معنای گستردن زمین از زیر کعبه است.<ref>مسالک الافهام، ج2، ص77؛ ذخیرة المعاد، ج1، ق3، ص519؛ مدارک الاحکام، ج6، ص265.</ref> برخی دیگر آن را به معنای گسترش خشکی‌ها دانسته‌اند به این صورت که سطح زمین در اول خلقت پر از آب بود که به تدریج به گودال‌ها و پستی‌ها سرازیر شد تا اینکه خشکی‌ها نمایان شدند.<ref>نثر طوبی، ج1، ص17؛ نمونه، ج26، ص101؛ ج27، ص43؛ زمین و آسمان، ص51-53.</ref>

=== گسترش یا حرکت وضعی و انتقالی زمین ===
بر پایه روایات پرشماری، دحوالارض( گسترش زمین) از مکه و زیر خانه کعبه بوده است.<ref>الدر المنثور، ج8، ص412؛ وسائل الشيعه، ج10، ص449-451؛ بحار الانوار، ج54، ص64؛ الکافي، ج4، ص189؛ من لا يحضره الفقيه، ج2، ص241.</ref> به گفته علامه طباطبایی، مضمون این روایات با آیات قرآن و براهین عقلی ناسازگاری ندارد.<ref>الميزان، ج3، ص356.</ref> اما شهرستانی از هیئت‌شناسان معاصر شیعه، ضمن بررسی معنای لغوی دحو و برخی آیات و روایات، مراد از دحوالارض را حرکت وضعی و انتقالی زمین دانسته و برداشت بسط و گسترش را از واژه دحو خطا تلقی کرده است.<ref>اسلام و هيئت، ص141-161؛ زمين و آسمان، ص55.</ref> وی پس از بررسی احادث قدسی نیز به این نتیجه رسیده که خداوند اول سبب و علت حرکت را در محل کعبه از زمین ایجاد کرد، سپس زمین را از زیر کعبه به سمت شرق به حرکت درآورد و در نتیجه گردش وضعی شبانه‌روزی زمین تمام و تکمیل گردید.<ref>اسلام و هيئت، ص157.</ref> در روایتی آمده که هنگامی که خداوند زمین را آفرید، آن را از زیر کعبه حرکت داد و پس از آن، بر آب گسترشش داد.<ref>تفسير منسوب به امام عسکري7، ص145؛ بحار الانوار، ج54، ص88.</ref> در روایتی نیز آمده که مردی شامی از امام علی(ع) پرسید که مکه  چرا ام‌القری نامیده شد؟ امام فرمود: برای اینکه خدا زمین را از زیر آن حرکت داد.<ref>علل الشرايع، ج2، ص593.</ref>

== در ادعیه ==
در برخی دعاها از خداوند به «داحی» (گستراننده) و از زمین به «مدحو» (گسترده شده) نام‌برده شده است.<ref>تاج العروس، ج19، ص401، «دحا».</ref> در نهج البلاغه نیز بیان شده: «وسکنت الارض مدحوه فی لجه تیاره؛ زمین به حالت گسترده در دریایی مواج و روان آرام گرفت»<ref>نهج البلاغه، خطبه91.</ref> و شروع دعای دحوالارض با این جمله است: «اللهم داحی الکعبه؛ ای خدایی که گستراننده کعبه‌ای».<ref>اقبال الاعمال، ج2، ص28.</ref>

== شبهه تاریخ‌نگارانه و زمین‌شناسانه درباره دحوالارض ==
برپایه مباحث وارده درباره دحوالارض، باید خانه کعبه بلندترین نقطه زمین باشد، زیرا کعبه نخستین بخش از زمین بوده که از زیر آب بیرون آمده، درحالی‌که بلندترین نقطه نیست؛ در پاسخ گفته‌اند که دحوالارض میلیون‌ها سال پیش اتفاق افتاده و در این مدت زمین تحولاتی را از سر گذرانده، قله‌ها به قعر دریا و قعر دریاها تبدیل به قله شده‌اند.<ref>نمونه، ج5، ص345.</ref> چنانکه برخی گزارش‌های زمین‌شناسان درباره جزیرة العرب و مکه نشانگر این است که صحراهای خشک کنونی آن روزگار بسیار کهن و سرسبز بوده و باران‌های زیادی در آنجا می‌باریده؛ اما به مرور زمان کاهش رطوبت ابرها باعث خشکی طبیعی محیط شده است.<ref>معالم مکة التاريخية الاثريه، ص328.</ref> همچنین در پاسخ اینکه لازمه گسترش زمین از زیر کعبه، آفرینش خانه کعبه پیش از دحوالارض است، گفته شده که منظور موضع کعبه است نه خود کعبه.<ref>جواهر الکلام، ج17، ص102.</ref>

==پانویس==
{{پانویس}}

==منابع==
{{منابع}}
* '''اسلام و هيئت'''، سيد هبه الدين شهرستانی، ترجمه: فراهانی و خسروشاهی، قم، بوستان كتاب، 1387ش.
* '''اقبال الاعمال'''، ابن طاوس (م.664ق.)، تحقيق جواد القيومی، قم، النشر الاسلامی، 1415ق.
* '''الامالی'''، الصدوق (م.381ق.)، قم، البعثه، 1417ق.
* '''بحار الانوار'''، المجلسی (م.1110ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربی، 1403ق.
* '''البحر المحيط'''، ابوحيان الاندلسی (م.754ق.)، بيروت، دار الفكر، 1420ق.
* '''تاج العروس'''، الزبيدی (م.1205ق.)، تحقيق علی شيری، بيروت، دار الفكر، 1414ق.
* '''التبيان'''، الطوسی (م.460ق.)، تحقيق العاملی، بيروت، دار احياء التراث العربی.
* '''التعليقه علی الرسالة الصوميه'''، اسماعيل خواجوی مازندرانی (م.1171ق.)، قم، عاشوراء، 1427ق.
* '''تفسير ابن ابی حاتم (تفسير القرآن العظيم)'''، ابن ابی حاتم (م.327ق.)، تحقيق اسعد محمد، بيروت، دارالفکر.
* '''تفسير ابن كثير (تفسير القرآن العظيم)'''، ابن كثير (م.774ق.)، تحقيق شمس الدين، بيروت، دار الكتب العلميه، 1419ق.
* '''التفسير الكبير'''، الفخر الرازی (م.606ق.)، قم، دفتر تبليغات، 1413ق.
* '''تفسير المراغی'''، المراغی (م.1371ق.)، بيروت, دارالاحياء التراث العربی.
* '''التفسير المنسوب الي الامام العسكري'''، تحقيق ابطحي، قم، مدرسه امام مهدي، 1409ق.
* '''تفسير بغوی (معالم التنزيل)'''، البغوی (م.510ق.)، به كوشش خالد عبدالرحمن، بيروت، دار المعرفه.
* '''الكشف والبيان'''، الثعلبی (م.427ق.)، تحقيق ابن عاشور، بيروت، دار احياء التراث العربی، 1422ق.
* '''تفسير سمرقندی (بحرالعلوم)'''، السمرقندی (م.375ق.)، تحقيق محمود مطرجی، بيروت، دار الفكر.
* '''تفسير نسفی (مدارک التنزيل)'''، النسفی (م.701ق.).
* '''جامع البيان'''، الطبری (م.310ق.)، بيروت، دار المعرفه، 1412ق.
* '''جواهر الكلام'''، النجفی (م.1266ق.)، تحقيق قوچانی و ديگران، بيروت، دار احياء التراث العربی.
* '''الحدائق الناضره'''، يوسف البحراني (م.1186ق.)، تحقيق آخوندي، قم، نشر اسلامي، 1363ش.
* '''الدر المنثور'''، السيوطی (م.911ق.)، بيروت، دار الكتب العلميه، 1421ق.
* '''دروس هيئت و ديگر رشته‌های رياضی'''، حسن‌زاده آملی، دفتر تبليغات، 1375ش.
* '''ذخيرة المعاد'''، محمد باقر السبزواری (م.1090ق.)، آل البيت: بی‌تا.
* '''روضة الطالبين'''، النووی (م.676ق.)، تحقيق عادل احمد و علي محمد، بيروت، دار الكتب العلميه.
* '''زمين و آسمان در قرآن و نهج البلاغه'''، علي اشرف حسنی، امير، 1380ش.
* '''علل الشرايع'''، الصدوق (م.381ق.)، تحقيق سيد محمدصادق بحرالعلوم، نجف، المكتبة الحيدريه، 1385ق.
* '''فرهنگ فرزان'''، سيد حميد طبيبيان، فرزان، 1378ش.
* '''قاموس كتاب مقدس'''، مستر هاكس، تهران، اساطير، 1377ش.
* '''الكافی'''، الكلينی (م.329ق.)، تحقيق غفاری، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1375ش.
* '''كتاب مقدس'''، ترجمه: فاضل خان همدانی، ويليام گلن، هنری مرتن، تهران، اساطير، 1380ش.
* '''لسان العرب'''، ابن منظور (م.711ق.)، قم، ادب الحوزه، 1405ق.
* '''لغت‌نامه'''، دهخدا (م.1334ش.) و ديگران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1372ش.
* '''مجمع البيان'''، الطبرسی (م.548ق.)، تحقيق محمد جواد بلاغی, تهران, ناصر خسرو, 1372ش.
* '''مدارک الاحكام'''، سيد محمد بن علی الموسوی العاملی (م.1009ق.)، قم، آل البيت:، 1410ق.
* '''مسالک الافهام الی آيات الاحكام'''، شهيد الثانی (م.965ق), قم, المعارف, 1413ق.
* '''مشارق الشموس'''، حسين بن جمال الدين الخوانساری (م.1099ق.)، آل البيت: بی‌تا.
* '''المصباح'''، الكفعمی (م.905ق.)، بيروت، اعلمی، 1403ق.
* '''معالم مکة التاريخية الاثريه'''، عاتق بن غيث البلادی، دار مکه، 1403ق.
* '''مفردات'''، الراغب (م.425ق.)، تحقيق صفوان داودی، دمشق، دار القلم، 1412ق.
* '''مكيال المكارم'''، محمد تقی الموسوی الاصفهانی (م.1348ق.)، تحقيق سيد علي عاشور، بيروت، الاعلمی، 1421ق.
* '''من لا يحضره الفقيه'''، الصدوق (م.381ق.)، تحقيق غفاري، قم، نشر اسلامي، 1404ق.
* '''منتقی الجمان'''، حسن بن زين الدين العاملی (م.1011ق.)، به كوشش الغفاری، قم، النشرالاسلامی، 1362ش.
* '''الميزان'''، الطباطبائی (م.1402ق.)، قم, النشر الاسلامی, 1417ق.
* '''نثر طوبی'''، الشعرانی (م.1393ق.)، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1398ق.
* '''نمونه'''، مكارم شيرازي و ديگران، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1374ش.
* '''نهج البلاغه شرح عبده'''، قم، دار الذخائر، 1412ق.
* '''وسائل الشيعه'''، الحر العاملی (م.1104ق.)، تحقيق ربانی شيرازی، بيروت، دار احياء التراث العربی، 1403ق.
{{منابع}}

{{کعبه}}