در حال ویرایش کاربر:Gholampour/صفحه تمرین۲

{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان            =مرقد صافی صفا
| تصویر            =نمایی بیرونی و دور از گنبد صافی صفا.jpg
| اندازه تصویر     =۵00px
| بنيانگذار        =علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح
| تأسیس            =سال 759هجری
| کاربری           =مسجد * زیارتگاه
| مکان             =[[عراق]] * [[نجف]] * حدود 500 متری غرب [[حرم مطهر امام علی(ع)]] و در كنار بحر النجف
| نام‌های دیگر      =صفّة صافی صفا
| وقایع مرتبط      =محل عبادت امام علی(ع) و مدفن اثیب یمانی
| ظرفیت            =
| وضعیت            =
| مساحت            =3،750 مترمربع
| امکانات          =مهمان‌خانه * نمازخانه * کتابخانه * موزه * رصدخانه
| شماره ثبت        =
| معمار            =
| سبک              =
| بازسازی          =
| وبگاه            = 
}}
'''مرقد صافی صفا یمانی'''، 

== موقعیت ==
این مرقد در غرب شهر نجف، کنار بحر نجف واقع است.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸؛ صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.</ref> مرقد بین مسجدی که در آن مقام امیرالمومنین علی(ع) در سمت غربی و بین صحن مستعطیلی شرقی قرار دارد.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۳.</ref> در سمت شمالی مرقد، راهی است که به سمت مقام امام سجاد(ع) می رود.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref>

جایگاه قبر در بقعه صفاة الصفا است که امروزه به صافی الصفا معروف است.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۵۰.</ref>این بقعه (صافی صفا) قبل از سکونت مردم در نجف، ابتدای راه نجف به عربستان<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.</ref> مشهور به طریق الحج البری بود.


که مردم و کاروان‌ها برای استراحت در این منطقه یعنی صافی صفا جمع‌ می‌شدند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۳-۱۰۴.</ref> ذکر شده که امام علی(ع) هنگامی که برای خلوت و گوشه‌نشینی به این منطقه می‌آمده، حرکت کاروان ها را نگاه می‌کردند.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۱۳۸.</ref>

== تاریخچه بنا و معماری ==
تاریخ این قبر که به زمان امام علی(ع) می‌رسد<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۴.</ref> در حدود قرن ششم قمری مشهور شد؛<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.</ref> ولی پیشینه بنا، قرن هفتم قمری دانسته شده است.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.</ref> به نقل از شیخ محمدحسین حرزالدین، در کتیبه سنگی نصب شده بر ورودی در نوشته‌شده که بنای مرقد در سال ۷۵۹ق به دست علاء الدین بن میر مجید المدنی المداح با کمک حاج محتشم الفیحانی ساخته شد.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶؛ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.</ref>

این بنا در سال ۱۱۴۲ق توسط شیخ تقی آل عصیده الخفاجی<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.</ref> و در سال ۱۱۷۹ق به دست شخصی به نام علی که اصالتاً ترک بود، تجدید بنا شد.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۳.</ref> سدانت صافی صفا از حدود ۵قرن قبل، به عهده خاندان آل شنون و آل الدراویش است که آن‌ها نیز در سال‌های بعد دست به تجدید بنای مرقد زدند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۲۱؛ الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۴؛ [https://fa.shafaqna.com/news/613006 «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>

نقل‌شده که در سال ۱۲۲۶ق محمد حسین‌خان علاف (صدر اعظم دربار قاجار) به درخواست شیخ جعفر کاشف الغطاء شروع به ساخت دیوار جدیدی برای داخل کردن صافی صفا در شهر نجف کرد<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۰۷ و ۱۲۷.</ref> که در سال ۱۲۳۲ق به اتمام رسید.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۶۹.</ref> بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳م، حرم تخریب شد که اداره اوقاف شیعیان و متولیان حرم، بازسازی حرم را برعهده گرفتند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۱۸.</ref>

== علت نام‌گذاری ==
به گفته حرز‌ الدین، مقام امام علی(ع) و قبر یمانی از آثار تاریخی مشهور در نجف اشرف است. در قدیم مقام امام علی(ع) به مقام الصفا و قبر یمانی در کنارش، به مقبرة الصفا شناخته‌ می‌شد که به این دو صافی صفا اطلاق می‌شد.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۳۳۷.</ref>
بنا به ادعای محمد حرز الدین در مراقد المعارف، مشهور بین علمای متقدم و متأخر این است که قبر یمانی در مقبره صافی صفا است.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۵.</ref> که به مقبرة الصفا یا مقبرة الصخر معروف است.<ref>معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۵.</ref>
جایگاه قبر در بقعه صفاة الصفا است که امروزه به صافی الصفا معروف شد. الصفاة یعنی منطقه زیبا یا به معنی شتر است که مردم صحرا به آن نامیدند.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۵۰.</ref> الصفا هم سه معنی دارد؛ قطعه زمینی که به تعدادی از شهرهای عربی مانند یثرب و کویت نام‌گذاری شده است،<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۹.</ref> سنگ صاف<ref>خزانة الادب، البغدادی، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۲۷۲.</ref> و منطقه‌ای که بالای دره با یک نهر برجسته واقع است. به مرور زمان از صفاة الصفا به صافی الصفا تبدیل شد که احتمالا به دلیل راحت حرف زدن بوده است.<ref>الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف، ۲۰۰۹م، ص۴۷.</ref>
== مدفون در بنا ==
این شخصیت و داستان دفنش، دلیلی است بر تاریخ شروع شیعه از زمان رسول‌الله(ص) و دلیل بر ولایت امام علی(ع) به طوری که شخص یمانی طبق شنیده‌هایش از پیامبر(ص) به فرزندانش وصیت می‌کند که جنازه‌اش را از یمن به ارض الغری(نجف) منتقل کننند تا در آنجا دفن شود، زیرا نبی اسلام(ص) فرمود که در اینجا شخصی دفن خواهد شد که مردم با شفاعتش وارد بهشت خواهند شد.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۶.</ref> همچنان که طبق فرموده دیگه پیامبر(ص) نیز امام علی(ص) و شیعه اش، رستگارند. (علی و شیعته هم الفائزون).<ref>کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۵۳.</ref>
حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف، از این شخص با عنوان الشیخ الیمانی یاد می‌کند.<ref>تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۳۶.</ref> و در کتاب مراقد المعارف‌ خود، ذکر می‌کند که او مردی بود که جنازه‌اش از یمن به پشت کوفه آورده شد و در منطقه الغری(نجف) دفن شد و در ادامه ذکر می‌کند که این شخص گاهی به یمانی هم شناخته می‌شود و گاهی هم به مقبرة الصفا و در این اواخر صفة الصفا هم به او اطلاق می‌گردد، گرچه مردم به آن صافی صفا می‌گویند.<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۲.</ref>
محمد حرز الدین در کتاب معارف الرجال ذکر می‌کند که در مقام امام علی(ع) صخره‌ای است که بر روی آن دو بیت شعر به صورت فارسی نوشته شده که متعلق به سال ۱۱۶۵ق است که در آن این منطقه به نام صفة الصفا نام برده می‌شود.<ref>معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۴.</ref>

عده‌ای از علما، یمانی را از اصحاب اویس قرنی می‌دانند و عده‌ای دیگر او را از شاگردان اویس قرنی ذکر می‌کنند،<ref>مراقد المعارف، ۱۳۹۱ق، ج۲، ص۳۸۶.</ref> همچنان که حرز الدین از دسته دوم است و بر آن تأکید دارد.<ref>معارف الرجال، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۶۴.</ref>

=== داستان دفن یمانی ===
علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار روایتی را ذکر می‌کند که امام علی(ع) با عده‌ای از یاران نزدیکش در منطقة الصفا نشسته بود که به یارانش می‌فرماید که چیزی را که من می‌بینم شما هم می‌بینید؟ یاران عرض می‌کنند که چه چیزی؟ امام(ع) ذکر می‌کند که شتری را می‌‌بیند که بر روی آن جنازه‌ای بسته شده که مردی آن را می‌کشد و بعد سه روز به اینجا می‌رسد.<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۱، ص۳۵۸.</ref>
این قصه را دیلمی در کتاب ارشاد القلوب ذکر می‌کند و به تبع آن دیگر علما همچون مجلسی در بحار الانوار، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حرز الدین در تاریخ النجف الاشرف و مراقد المعارف ذکر کردند به طوری که استحباب دفن مردگان در نجف را به ذکر همین روایت در کتاب ارشاد القلوب دیلمی منتسب می‌کنند.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۶۸؛ نگاه کنید به: بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳؛ مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹.</ref> 
در کتب فقهی روایت یمانی مجوز برای نقل مردگان ذکر شده، مانند نقل جنازه مردگان به سوی اماکن مقدس در کنار امام علی(ع)، به دلیل این‌که حاصل می‌شود برای میت با این انتقال، ثواب و نجاتی از عقاب.<ref>تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۴۰؛ کشف الغمة، ۱۹۵۸م، ج۱، ص۱۵۷.</ref>
روایت شده که امیرالمؤمنین(ع) هنگامی که می‌خواست با خودش خلوت کنه به اطراف سرزمین مشرف به نجف می‌آمد. روزی که امام(ع) آنجا بود، مردی سوار بر شتر در حالی که جنازه‌ای حمل می‌کرد از بیابان آمد. تا اینکه امام علی(ع) را دید، به سمت امام آمد و سلام کرد و امام جواب سلامش را داد. امام به سوار گفت از کجا می‌آیی؟ سوار گفت از یمن، امام گفت این جنازه چیه که با توست؟ سوار گفت جنازه پدرم است که برای دفن در این مکان آوردم. امام گفت چرا در زمین خودتان دفنش نکردید؟ سوار گفت چون پدرم به من وصیت کرد که این کار را انجام دهم به طوری که به من گفت در این مکان مردی دفن می‌شود که همه داخل در شفاعتش می‌شوند. امام به سوار گفت آن شخص را می‌شناسی؟ سوار گفت نه، امام سه بار گفت به خدا قسم آن مرد منم، پس بایست و پدرت را دفن کن، آن سوار نیز ایستاد و پدرش را دفن کرد. حرزالدین ذکر می‌کند که این مطلب در کتاب انیس الزائرین نیز ذکر شده است.<ref>بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۹۷، ص۲۳۳؛ ارشاد القلوب دیلمی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۴۰؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۴۶۳ و ۸۸۳.</ref> 
محمد حرزالدین در مراقد المعارف، شیخ عباس قمی در سفینة البحار و محمد حسین حرزالدین در تاریخ نجف اشرف مطلب دیگری را نیز اضافه می‌کنند که امام بر جنازه نماز هم خواند.<ref>مراقد المعارف، محمد حرز الدین، ج۲، ص۳۸۶؛ تاریخ النجف الاشرف، محمدحسین حرز الدین، ج۱، ص۳۳۹؛ سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج۴، ص۸۸۳.</ref>
حرز الدین در کتاب تاریخ نجف اشرف نقل می‌کند در مقام امام علی(ع) که متصل به مرقد شیخ یمانی است، لوح سنگی بر بالای محراب است که در آن قصیده‌ای است که تصریح شده، اینجا مقام امام علی(ع) است برای روزی که او بر جنازه شیخ یمانی نماز گذاشت. 

گاهی قضیه دوری مسافت در نقل جسم از یمن تا ارض الغری در عراق به‌عنوان اشکال مطرح می‌شود. احتمال وجود دارد که مرگ در زمان نزدیک اتفاق افتاده باشد یا این‌که مرگ در مکان متوسط بین یمن و عراق که نقل از آن مکان به نجف راحت‌تر بوده است و وصیت به دفن در وادی السلام به تبع این روایت آمده است.<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص72-73.</ref>

== حرز یمانی ==
ابن‌طاووس در کتاب مهج الدعوات روایتی را نقل می‌کند که مردی یمانی به دیدار امام علی(ع) می‌آید و پس از ذکر داستان زندگی خود، از امام می‌خواهد که دعایی را به او آموزش دهد که از شر دشمنانش رهایی یابد که امام(ع) قلم و دواتی می‌خواهد و درخواست یمانی را می‌پذیرد. این دعا در کتب تاریخی معروف به حرز یمانی شده است.<ref>مهج الدعوات و منهج العبادات، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۴.</ref> بعضی از محققان ذکر کرده‌اند که آن مرد یمانی که صاحب حرز معروف است، ممکن است صافی صفا باشد.<ref>موسوعة النجف الاشرف العلمیة، ۱۴۳۶ق، ص۱۷۸ و ۱۸۰.</ref>

=== کاربری‌های امروزی مقام صافی صفا===
محل رصد فلکی<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۰.</ref>
مرکز علوم قرآنی<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۲.</ref>
موزه حرم<ref>صافی صفا بین النجف و الیمن، ۱۴۴۱ق، ص۱۳۳.</ref>

==نگارخانه==
<center><gallery widths="170" heights="150px" perrow="6" style="border: 5px solid #004225; box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -moz-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); -webkit-box-shadow: 0.1em 0.1em 0.5em rgba(0،0،0،0.75); border-radius: 0.5em; -moz-border-radius: 0.5em; -webkit-border-radius: 0.5em;">
پرونده:گنبد مرقد اثیب یمانی.jpg|گنبد مرقد اثیب یمانی
پرونده:نمای بیرونی از مرقد صافی صفا.jpg|نمای بیرونی از مرقد صافی صفا
پرونده:تصویری از مزار صافی صفا بعد از تخریب در سال ۲۰۰۳م.jpg|تصویری از مزار صافی صفا بعد از تخریب در سال ۲۰۰۳م
پرونده:تصویری از مزار صافی صفا بعد از تکمیل مرحله اول در سال ۲۰۱۲م.jpg|تصویری از مزار صافی صفا بعد از تکمیل مرحله اول در سال ۲۰۱۲م
پرونده:مردم در حال زیارت از ضریح مرقد شیخ یمانی.jpg|مردم در حال زیارت از ضریح مرقد شیخ یمانی
پرونده:نمایی از ورودی مقام امام علی(ع) و مرقد شیخ یمانی.jpg|نمایی از ورودی مقام امام علی(ع) و مرقد شیخ یمانی
پرونده:نمایی از محراب صافی صفا.jpg|نمایی از محراب صافی صفا
پرونده:نمایی دیگر از موزه صافی صفا و اشیای موجود در آن.jpg|نمایی از موزه صافی صفا
</gallery>
</center>

== پانویس ==
{{پانویس}}
== منابع ==
{{منابع}}
* '''تاریخ النجف الاشرف'''، الشیخ محمدحسین حرز‌ الدین، تحقیق: عبدالرزاق حرز الدین، تهران، ط۱، ۱۳۸۵ق.
* '''سفینة البحار'''، الشیخ عباس قمی، مؤسسة الطبع و النشر فی الاستانة الرضویة المقدسة، مشهد، ط۱، ۱۴۱۶ق.
* '''صافی صفا بین النجف و الیمن'''، فاروق محسن الوالعبرة، العتبة العلویة المقدسة، النجف، ۱۴۴۱ق.
* '''کشف الغمة'''، علی بن ابی‌الفتح الاربلی، دار الأضواء، بیروت، ۱۹۵۸م.
* '''مراقد المعارف'''، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، الآداب، النجف، ۱۳۹۱ق.
* '''معارف الرجال فی تراجم العلماء و الأدباء'''، محمد حرز الدین، تحقیق: محمدحسین حرز الدین، مطبعة النجف، النجف، ۱۳۸۳ق.
* '''بحارالأنوار'''، علامه مجلسی، تحقیق: محمدمهدی السید حسن الموسوی الخرسان و السید ابراهیم میانجی و محمدباقر البهبودی، ط۲ المصححه، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
* '''ارشاد القلوب'''،‌حسن بن محمد دیلمی، مطبعة امیر، قم، ط۲، ۱۴۱۵ق.
* '''مهج الدعوات و منهج العبادات'''، رضی الدین علی بن طاووس، مؤسسة الأعلمی، بیروت، ط۱، ۱۴۱۴ق.
* '''موسوعة النجف الاشرف العلمیة'''، مرکز النجف الاشرف للتألیف و التوثیق، ط۱، النجف الاشرف، ۱۴۳۶ق.
* '''الصفا منطقة مضیئة فی النجف الاشرف'''، ابراهیم عبدالرضا شنون، مطبعة الیقظة، بغداد، ۲۰۰۹م.
* '''خزانة الادب'''، البغدادی، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطاء، دار الکتب العلمیة، بیروت، ط۱، ۱۴۱۷ق.
* '''[https://fa.shafaqna.com/news/613006/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی أُثیب الیمانی»]'''، خبرگزاری شفقنا.
{{پایان}}