مسجد العصبة
مسجد العُصْبَة مسجدی قدیمی در مدینه است که با نام‌های مسجد التوبة و مسجد النور نیز شناخته می‌شود. مکان آن غرب مسجد قبا در منطقه‌ای مملو از مزارع و چاه‌های آب است. بنای مسجد عبارت است از مربعی بدون سقف با طول و عرض نزدیک به یازده متر و با دیوارهایی سنگی به ارتفاع یک متر. نقل شده است که پیامبر(ص) در محدوده این مسجد نماز خوانده است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | «مسجد التوبة» و «مسجد النور» |
| مکان | عربستان * مدینه * در غرب مسجد قبا |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این مسجد |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | قرن اول هجری |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | نیمه مخروبه، دیوارها موجود |
|
| |
نماز پیامبر(ص)
در منابع کهن تاریخی آمده است که حضرت محمد (ص) در مسجد التوبه در عُصْبَة و در نزدیکی چاه هُجَیم نماز خوانده است[۱]
مکان مسجد
مسجد العُصْبَة به علت قرار گرفتن در قریه عصبة به این نام شهرت دارد. عصبة منطقه‌ای در غرب مسجد قبا [۲] و مملو از مزارع و چاه‌های آب بود[۱] و به عنوان قلعه و حصار العصبه نیز شناخته می‌شد.[۳] این مکانی است که گروهی از مهاجران مکه که به قبا رسیدند پیش از رسیدن پیامبر(ص) در آنجا اقامت کردند.[۴]
منابع جغرافی مدینه، از مسجد العصبة یاد نکرده‌اند، در عوض از مسجد التوبة در عصبة در نزدیکی چاه هجیم یاد کرده‌اند.[۱][۵] سمهودی، تاریخ‌نگار مدینه در قرن هشتم قمری، به ندانستن وجه نام مسجد التوبه تصریح کرده است.[۵] این منطقه محل زندگی بنی جحجبا بوده و از این رو برخی این مسجد را نیز مسجد بنی جحجبا نامیده‌اند.[۶]
برخی پژوهشگران تاریخ مدینه این مسجد را با مسجد النور یکی دانسته‌اند.[۷] در حالی که در منابع کهن این مساجد یکی دانسته نشده‌اند.[۲]
گزارش‌هایی که از سده پانزدهم قمری/ بیستم میلادی در دست است مکان این مسجد را در بستان ابراهیم الترکی (که آن را بستان العصبه می‌خواندند) دانسته‌اند.[۷]
بنای مسجد
امروزه بنای مسجد عبارت است از مربعی بدون سقف با طول و عرض نزدیک به 11 متر و با دیوارهایی سنگی به ارتفاع یک متر که آثار سفیدکاری در آن دیده می‌شود.[۴]
تصاویر قدیمی مسجد
-
-
-
-
-
-
-
وجود محدوده مسقف در 1413هجری/1993م
تصاویر وضعیت جدید مسجد
-
نوسازی دیوارهای مسجد
-
تغییر محیط اطراف مسجد
-
-
بازسازی ورودی مسجد
-
ایجاد دیواره پیرامونی دور محدوده مسجد
-
-
-
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص217.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص123.
- ↑ المغانم المطابة فی معالم طابة، فیروزآبادی، ص265.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ مساجد الاثریه، عبدالغنی، ص124.؛ معالم المدینه المنوره بین المعماره و التاریخ، جزء الرابع، مجلد ثالث، ص 229-230
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ وفاء الوفاء، سمهودی، ج۳، ص248.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین الماضی و الحاضر، جزء۴، مجلد۳، ص220
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص209؛ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص302
منابع
- المغانم المطابة في معالم طابة، فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، و جاسر، حمد. ریاض - عربستان: دار الیمامة للبحث و الترجمة و النشر، ۱۳۸۹–۱۹۶۹.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419 ق.
- التعریف بما انست الهجرة من معالم دارالهجرة، جمال‌الدین محمدبن‌احمد المطری، تحقیق سلیمان الرحیلی، الریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ق..
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم بن علی العیاشی، 1972ق.
- المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، جزء الرابع، بیروت، 2011
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.