قربانی در خارج از منا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قربانی در خارج از منا'''، عمل [[ذبح قربانی]] است، وقتی خارج از سرزمین [[منا]] انجام شود.  

==مقدمه==

امروزه به سبب راحتی حمل و نقل، میلیون‌ها نفر در ایام حج به [[مکه]] مکرمه عزیمت می‌کنند که این همه جمعیت، طبیعتاً فضای بیشتری را می‌طلبد و باعث ایجاد مشکلات متعدد می‌شود. در این راستا، حکومت [[عربستان]] برای استفاده بهینه از گوشت قربانی، قربانگاه‌ها را به [[قربانگاه معیصم|معیصم]] منتقل کرده و برای پوست کندن قربانی، تکه‌تکه کردن گوشت آن، دسته‌بندی، منجمدسازی و... دستگاه‌هایی نصب کرده است. با توجه به حساسیت‌های موجود بین فقهای اسلام بر رعایت احکام [[حج]]، و مشکلات ایجاد شده در این زمان، برخی از فقهای معاصر قائل به صحیح بودن قربانی در خارج از سرزمین منا، بلکه در هر کشور دیگر هستند؛ چون قائل اند که قربانی‌ها در سرزمین منا مورد تلف و [[اسراف]] قرار می‌گیرند و [[خداوند متعال]] راضی به این کار نیست. برخی دیگر نیز مخالف قربانی در خارج از منا هستند. اما اکثر فقها در صورت اضطرار، ذبح در مسلخ‌های جدید را کافی می‌دانند و زمان قربانی را تا روز سیزدهم ([[ایام تشریق]]) جایز اعلام کرده‌اند.

==پیشینه فتوای کشتار در منا==

فتوای واجب بودن کشتار در منا، از روزگار [[شیخ طوسی]] شروع شده و پس از او، این حکم یقینی فرض شده است؛ به ویژه با توجه به اینکه منا، سرزمین گستردهای بوده و گشایش چندین برابر حج‌گزاران آن زمان را داشته است. ازاین‌رو، حج‌گزاران برای خوردن و خشک کردن گوشت به منا می‌رفتند و هرگز مسئله کمبود جا، مشکلات بهداشتی و...، ‌که مورد ابتلای امروز است، در ذهن آنان وجود نداشت. ازاین‌رو، گرچه بحث‌های بسیاری پیش کشیده‌اند، از کمبود جا و آلودگی محیط (به خاطر کشتار در منا) سخنی به میان نیاورده‌اند و لزومی هم نمی‌دیدند‌که از واجب بودن و نبودن کشتار در منا سخن بگویند؛ زیرا همین‌که واجب بودن کشتار ثابت می‌شد و کشتار هم باید در جایی واقع می‌گردید، چون در آن زمان همه در منا به سر می‌بردند، ازاین‌رو، برای خوردن خود و دیگران در منا کشتار می‌کردند. <ref>‌حکم کشتن قربانی خارج از منا، عابدینی، 1375ش، شماره دهم، ص206</ref>

دلیل کسانی هم که آن را واجب می‌دانند، ناتمام است و با فرض تمامیت این حکم، موسمی و مربوط به برهه خاص بوده است. <ref>‌حکم کشتن قربانی خارج از منا، عابدینی، 1375ش، شماره دهم، ص208</ref>

==دیدگاه فقهای معاصر==

===امام خمینی===

واجب است احتیاطاً ‌که قربانی را از روز عید تاخیر نیندازند؛ حال اگر کسی بدون عذر تاخیر‌انداخت، قربانی او صحیح است. ولی باید ترتیب بین قربانی و حلق و اعمال مکه مراعات شود.

اگر ذبح در منا تا آخر ذیحجه ممکن شود، باید ذبح را تاخیر‌ انداخت. ولی ترتیب بین قربانی، حلق و تقصیر، علی الاحوط، باید رعایت شود.

اگر ذبح در منا تا آخر ذی‌حجه ممکن شود، باید ذبح را تاخیر‌ انداخت و حلق و تقصیر را باید بعد از قربانی تاخیر‌ انداخت و علی الاحوط ترتیب مراعات شود.

اگر نتواند در روز عید در منا قربانی کند، لیکن قربانی کردن در روز عید در قربانگاهی‌ که در حال حاضر در خارج از منا برای قربانی در نظر گرفته شده، برایش میسر باشد، بنابر احتیاط، واجب است که ابتدا قربانی کند و سپس حلق یا تقصیر نماید و اگر این کار هم برایش ممکن نباشد، بنابر احتیاط واجب، باید در روز عید حلق یا تقصیر انجام دهد‌که با انجام آن، از احرام خارج می‌شود؛ اما باید اعمال پنجگانه مکه را تا پس از ذبح قربانی به تاخیر‌اندازد.

بعید نیست عدم تعیین ذبح در منا، اگرچه احتیاط ذبح در مناست و بنابر احتیاط واجب ذبح باید روز عید باشد.

===آیت‌الله سیستانی===

باید وظیفه شرعی را با ذبح قربانی در منا انجام داد و گناه تضییع گوشت‌ها، اگر وجود داشته باشد، بر عهده مسئولان است.

تکلیف حجاج نسبت به قربانی و محل آن عوض نمی‌شود؛ چون اعمال حج، تعبد و از [[شعائر الهی]] است که باید به موقع و در محل خود انجام شود و قربانی، یکی از اعمال حج است و محل ذبح آن مناست و در صورت تعذر باید نزدیک منا با رعایت «الاقرب فالاقرب» انجام شود و مصرف نشدن گوشت آن، دلیل و موجب عوض شدن حکم نمی‌شود؛ بلکه وظیفه حجاج، تنها ذبح کردن در منا یا نزدیک منا، با رعایت الاقرب فالاقرب است و اگر صدق اسراف و تبذیر کند (که چنین نیست) یا گوشت‌ها ضایع و سوزانده ‌شود، این اشکال، مربوط به حجاج نیست؛ بلکه مربوط به قوه حاکمه حرمین شریفین است. این وظیفه آنهاست‌ که از امکانات و وسایل روز بهره ببرند و از ضایع شدن گوشت‌ها جلوگیری کنند.

===آیت‌الله خوئی===

===آیت‌الله نوری همدانی===

جایز است که قربانی را بر رمی جمره مقدم بدارند و پس از آن، رمی و حلق یا تقصیر را به انجام برسانند و بعد از آن، از احرام خارج شوند. ذبح در مسلخ جدید، مجزی است.

===آیت‌الله مکارم شیرازی===

==نتیجه‌گیری==

* بر اساس بحث‌های به عمل آمده از طریق آیات و روایات، [[عقل]] و [[اجماع]]، به نظر می‌آید قربانی کردن در خارج از سرزمین منا، مجزی بوده و هیچ اشکالی بر آن مترتب نیست؛ چون وقتی قرار شد قربانی کردن، به منظور اطعام فقرا و سدّ جوع آنها، ولو در یک مدت زمان محدود صورت گیرد، در آن زمان امکان دسترسی به فقرا و دسترسی فقرا به گوشت قربانی بود و سرزمین منا بهترین محل برای این کار بود تا فقرا بدانند‌که این قربانی در کجا قرار است صورت بگیرد و چگونه می‌توانند به آن دست یابند؛ زیرا توزیع هر چیزی، یک مکانی می‌خواهد‌که قابل دسترسی همه باشد و منا چنین خصوصیتی داشت؛ چون هدف قربانی کردن، اطعام دیگران است؛ باید در جایی قربانی کرد‌که این هدف محقق شود؛ یعنی غرض خداوند متعال، رسیدگی به وضع فقر جامعه بود؛ حالا چه فرقی می‌کند‌ که در عربستان باشد یا ایران، عراق یا هرجای دیگری‌ که امکان عمل به هدف وجود داشته باشد.

* برخی از فقهای معاصر نیز با ارائه استدلال‌های گوناگون، قائل به اجزای قربانی در خارج از سرزمین منا، بلکه حتی در ایران و هر کشور دیگر حجاج هستند؛ یعنی همان وجه اول را گرفته‌اند؛ چون قائلند‌که قربانی‌ها در سرزمین منا تلف گردیده و اسراف می‌شود و خداوند متعال به هیچ وجه راضی به این کار نیست. ضمن اینکه قربانگاه‌های فعلی در خارج از مناست.

* در مورد ذبح شبانه نیز بعضی از فقها آن را مجزی و بعضی غیر مجزی دانسته‌اند. در صورت اضطرار، ذبح در مسلخ‌های جدید را اکثر فقها مجزی می‌دانند و زمان قربانی را تا روز سیزدهم (ایام تشریق) جایز اعلام کرده، ولی بعضی‌ها رعایت ترتیب را لازم و بعضی غیر لازم می‌دانند؛ لیکن به هرحال، انجام اعمال مکه را پس از خروج از احرام جایز می‌دانند. خلاصه اینکه در صورت اختیار، قربانی باید در سرزمین منا و در روز قربانی صورت گیرد؛ ولی اگر این اختیار سلب شود، عمل به اضطرار مانعی ندارد.