حضرت خدیجه (س): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|ماه=[[آبان]]|روز=[[۱۵]]|سال=[[۱۴۰۰]]|کاربر=A.rezapour  }}
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان =
| تصویر = قبر حضرت خدیجه(س).jpg
| اندازه تصویر =
| توضیح تصویر = قبر حضرت خدیجه (مربع سمت راست) و فرزندش قاسم (مربع سمت چپ)
| بنيانگذار =
| تأسیس =
| کاربری = مزار
| مکان = [[جنة المعلاة|جَنَّة المَعلاة]]
| نام‌های دیگر = قبرستان ابوطالب
| وقایع مرتبط = تخریب قبرستان جنة المعلاة
| ظرفیت =
| مساحت =
| وضعیت =
| امکانات =
| شماره ثبت =
| معمار =
| سبک =
| بازسازی =
| وبگاه =
| تخریب = سال‌های ۱۲۱۸ و ۱۳۴۳ق
| عرض جغرافیایی =
| طول جغرافیایی =  
}}
'''حضرت خدیجه(س)''' نخستین همسر [[حضرت محمد (ص)|حضرت محمد(ص)]] و مادر [[حضرت فاطمه(س)]] بود. وی نخستین زنی بود که به رسول خدا(ص) ایمان آورد و همراه با پیامبر و [[امام علی(ع)|علی(ع)]] در [[مسجد الحرام]] نماز گزارد و بنابر روایتی، خدیجه یکی از چهار بانوی برتر عالم است.


[[رده:مقاله‌های در حال ویرایش]]
خدیجه در ایام محاصره اقتصادی [[بنی هاشم|بنی‌هاشم]] در [[شعب ابی‌طالب]]، اموالش را در حمایت از پیامبر هزینه کرد.
حضرت خدیجه نخستین همسر پیامبر اکرم(ص) و مادر حضرت زهرا(س) و اولین زن مسلمان است
==زندگی‌نامه و نسب==
خدیجه دختر خُوَیْلِد، از خانواده‌های اصیل و اشراف مکه بود.<ref>الاعلام، ج2 ص 302.</ref> بنابر برخی گزارش‌ها او پانزده سال قبل از عام الفیل در [[مکه]] به دنیا آمد.<ref>الطبقات الکبری، ج8 ص 17؛ الاستیعاب، ج1 ص 35.</ref> از طرف پدرش خُوَیْلِد بن اسد با رسول خدا(ص)، هم‌نسب است و نسب هر دو به قصی بن کلاب می‌رسد و مادرش فاطمه دختر زائدة بن اصم است.<ref>الطبقات الکبری، ج 8، ص 14؛ انساب الاشراف، ج 2، ص 23، المعجم الکبیر، ج19، ص 201.</ref>


خديجه: نخستين همسر پيامبر اکرم(ص)
=== اسلام آوردن ===
خديجه از خانواده¬هاي اصيل و اشراف مکه<ref>. الاعلام، ج2 ص 302. </ref> و از زنان تاجر عرب <ref>. تاريخ طبري، ج 2 ص 34؛ الاصابه في تميز الصحابه، ج8 ص 100؛ الثقات، ج1، ص 45.</ref> و پيش از اسلام ملقب به «طاهرة» بوده است.<ref>. أسد الغابة ، ج6، ص 78؛ دلائل النبوة، ج2، ص 353. </ref> از طرف پدرش خُوَيْلِد بن اسد با رسول خدا(ص)، هم‌نسب است و نسب هر دو به «قصي بن کلاب» مي‌رسد و مادرش فاطمه دختر زائدة بن اصم است. <ref>. الطبقات الکبري، ج 8، ص 14؛ انساب الاشراف، ج 2، ص 23، المعجم الكبير، ج19، ص 201؛ </ref> بنابر برخي گزارش‌ها او پانزده سال قبل از «عام الفيل» در مکه به دنيا آمد<ref>.  الطبقات الکبري، ج8 ص 17؛ الاستيعاب، ج1 ص 35.</ref> و بدين‌ترتيب پانزده سال از پيامبر(ص) بزرگتر بوده است. خديجه از ثروتمندان عرب به شمار مي¬آمد<ref>. شرح الأخبار، ج 3، ص 15؛ انساب الأشراف، ج1، ص 107؛ إمتاع الأسماع، ج8، ص 186.</ref>و  وقتي  با رسول خدا ازدواج کرد، تمام داراييش را به وي بخشيد<ref>. بحار الأنوار، ج16، ص 71.</ref>  و کارهاي تجاري را نيز به او سپرد.<ref>. بحار الأنوار، ج16، ص 52.</ref>  بنابر روايت، جبرئيل به پيامبر گفت که خداوند فرمود سلام مرا به خديجه برسان.<ref>. الاستيعاب، ج‏4،ص1821.</ref> طبق روايات تفسيري قرآن کريم، حضرت خديجه(س) يکي از چهار زن کامل<ref>. روح المعاني، ج16، ص124.</ref> و برتر دنيا و آخرت است<ref>. مسند أحمد بن حنبل، ج1، ص316 ؛ مجمع الزوائد، ج9، ص201؛ الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج4، ص1821.</ref> و نخستين  زني است که اسلام آورد<ref>. معارج القبول بشرح سلم الوصول إلى علم الأصول، ج3، ص 72.</ref>  و پشت سر پيامبر خاتم(ص) نماز خواند (احزاب، آيه 6.) و از ميان همسران رسول الله اولين زني است که ملقب به لقب «ام المؤمنين» شد.<ref>. صحيح مسلم، ج4، ص132-134؛ اسدالغابه, ج5, ص 434.</ref>
بنابر منابع، خدیجه نخستین زنی بود که به پیامبر اسلام(ص) ایمان آورد<ref>الاستیعاب، ج‏4، ص:1819؛ الجامع لاحکام القرآن، ج14، ص 164.</ref> و همراه با پیامبر و علی(ع) در مسجدالحرام نماز گزارد.<ref>الجامع لاحکام القرآن، ج10، ص 210.</ref> خدیجه پیش از اسلام ملقب به «طاهرة» (زن پاک‌دامن) بوده است.<ref>أسد الغابة، ج6، ص 78؛ دلائل النبوة، ج2، ص 353.</ref> در روایتی، حضرت محمد(ص)، سرورِ زنان جهان را خدیجه(س)، فاطمه(س)، مریم و آسیه معرفی می‌کند<ref>ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج‏۲، ص۱۲۹.</ref> و از میان همسران رسول خدا اولین زنی است که به او لقب «ام المؤمنین» دادند.<ref>صحیح مسلم، ج4، ص132-134؛ اسدالغابه، ج5, ص 434.</ref>
در اين که حضرت خديجه پيش از ازدواج با رسول خدا ازدواج کرده يا نه، دو ديدگاه در ميان پژوهشگران مطرح است. بنابر  ديدگاه غالب وي پيش از همسري با پيامبر اسلام(ص) با دو نفر به نام-هاي « عتيق بن عابد» و « أبو هالة بن زرارة» ازدواج کرده بود<ref>. السنن الکبري، ج7 ص 71؛ تاريخ طبري، ج2 ص 411.</ref> و از آن¬ها فرزنداني آورد. از «عتيق» دختر<ref>. أسد الغابة ، ج 5، ص 434.</ref> يا پسري<ref>. أسد الغابة ، ج 5، ص  434.</ref> به نام «هند» و يا « عبد مناف»<ref>. الجامع لأحكام القرآن, ج 14، ص 164.</ref> و از «أبوهاله» پسراني به نام¬هاي «هند»، «طاهر»<ref>. الروض الانف، ج۲، ص159.</ref> و «هالة» و دختري به نام «زينب»<ref>. جوامع السيرة، ج۱، ص۳۲.</ref> داشت. در ترتيب اين ازدواج¬ها نزد تاريخ‌نگاران اختلاف است<ref>. الاستيعاب، ج8، ص 1818؛ لإصابة في تمييز الصحابة، ج8، ص 99؛ سير أعلام النبلاء، ج2، ص 111</ref>.<ref>. لإصابة في تمييز الصحابة، ج8، ص 99.</ref>برخي ديگر از سيره‌نگاران و محدثان، که غالبا شيعه‌اند، ازدواج‌هاي حضرت خديجه را جز با رسول خدا(ص)رد کرده‌اند<ref>. الاستغاثة، ج1، ص70.</ref>و معتقدند که اين فرزندان دختران واقعي خديجه نبوده‌اند.<ref>. الصحيح من سيرة النبي الأعظم، ج2، ص 212، 209؛ مناقب آل أبي طالب، ج1، ص 138.</ref>
گفته اند که آغاز روابط تجاري ميان خديجه و پيامبر اکرم به توصيه ابوطالب بوده است.<ref>. الطبقات الکبرى ج۱، ص۱۲۹.  </ref>  بعد از انعقاد قرارداد، ابتدا پيامبر همراه شريک تجاري خود سائب بن صَيفي بن عابد و غلام خديجه، ميسره، عازم بازار حبشه شد و با موفقيت بازگشت. <ref>. إمتاع الأسماع، ج1، ص15 , 17.</ref> ميسره اخبار شگفت انگيزي از اين سفر به خديجه داد و او براي اولين بار پيامبر را در رأس کارواني بزرگ به شام فرستاد. <ref>. سيرة النبوية، ج1، ص 122. </ref>پس از اتمام اين سفر، خديجه به آن حضرت علاقه‌مند شد.<ref>. السيرة النبوية، ج1، ص 122.</ref> منابع اسلامي علت دلبستگي خديجه به پيامبر اکرم را موضوعاتي مانند سفر تجاري پرسود به شام،<ref>. الطبقات الكبرى، ج1، ص156؛ البداية والنهاية، ج2، ص 358-359.</ref> گزارش مَيسره از اخبار شگفت انگيز اين سفر،<ref>. تاريخ الطبري، ج2، ص35؛ إمتاع الأسماع، ج 5، ص 65؛ دلائل النبوة ومعرفة أحوال صاحب الشريعة، ج2، ص67.</ref>  مشاهده دو فرشته‌اي که به هنگام ورود به خانه خديجه بر سر پيامبر سايه افکنده بودند<ref>. الکامل في التاريخ، ج2، ص134.</ref>و پيشگويي ورقة بن نوفل درباره ازدواج خديجه با مردي از قريش که نبي قوم خواهد شد، دانسته اند.<ref>. شرح الأخبار، ج 3، 16.</ref> خديجه در يكي از اولين مكالمات خود با پيامبر (ص) علت علاقه خود را خويشاوندي و جايگاه محمد(ص) در ميان قومش، امانت داري، حسن خلق و راستگويي برشمرده است.<ref>. اسدالغابة في معرفة الصحابة، ج 5، ص 434</ref>
طبق برخي نقل‌ها حضرت خديجه در هنگام ازدواج، چهل ساله<ref>. السيرة النبوية، ج1، ص 122.</ref> و پيامبر (ص) بيست و پنج سال بود.<ref>. تاريخ اليعقوبي، ج2 ، ص 20.</ref> نظرات ديگري نيز در باره سن خديجه در هنگام ازدواج وجود دارد؛ از آن جمله است: 25، 28، 30، 35، 44، 45 و 46.<ref>. الصحيح من سيرة النبي الأعظم ( ص )، ج2، ص 201.</ref> برخي سيره‌نگاران و محدثان، 28 ساله بودن آن حضرت ‏(ص) را بيشتر با واقعيت نزديک ديده‌اند.<ref>. الطبقات الكبرى، ج8، ص 17؛ تاريخ مدينة دمشق،  ج3، ص 193.</ref>  
خديجه علاقه خويش به ازدواج با رسول خدا(ص) را به وساطت نفيسه، دختر مُنيه<ref>. الطبقات الكبرى، ج1، ص 132؛ الكامل في التاريخ، ج‏2، ص40- 41.    </ref> يا شخصآ<ref>. السيرة النبوية، ج1، ص 122.</ref> به اطلاع پيامبر(ص)رساند و او نيز ماجرا را به عموهاي خود گفت. آنان ابتدا صفّيه، دختر عبدالمطلب، عمه پيامبر(ص) را براي کسب اطلاع به خانه خديجه فرستادند<ref>. بحار الأنوار، ج16، ص 57.</ref>  و سپس خود به خانه خديجه رفتند و او را از عمويش، عَمْرو بن اسد، خواستگاري کردند.<ref>بحار الأنوار، ج 16، ص19؛ مجمع الزوائد، ج9، ص219؛ المعجم الكبير؛ ج22، 429. </ref>
در مراسم عقد از طرف حضرت خديجه «عمرو بن اسد» و «ورقة ابن نوفل بن اسد» و از طرف پيامبر اسلام(ص) حضرت «حمزة» و حضرت «ابو طالب» عموهاي پيامبر(ص) در خانه حضرت خديجه حضور داشتند.<ref>. الكامل في التاريخ، ج‏2، ص 40-41.    </ref>
برخي سيره نويسان تعداد فرزندان حضرت خديجه (س) را از رسول خدا(ص) سه پسر و چهار دختر به نام¬هاي قاسم، طاهر، طيب، زينب، رقيّه، ام كلثوم و فاطمه(س) دانسته‌اند که پسران همه در ايام جاهليت درگذشتند و دخترانش همه اسلام آوردند و با پيامبر(ص) به مدينه هجرت كردند.<ref>. السيرةالنبوية، ج 1، ص 202.</ref> در حديثي شيعي به نقل از رسول اللّه وي فرزندان خود را طاهر (عبداللّه)، قاسم، فاطمه، رقيّه، امّ كلثوم، و زينب برشمرده است.<ref>. الخصال ، ص 405.</ref>
زينب، بزرگترين دختر پيامبر اكرم (ص) و خديجه بود. خديجه زينب را به عقد خواهرزادة خود ابوالعاص بن ربيع در آورد كه حاصل آن پسري به نام علي و دختري به نام امامه بود. علي در سنين پائين وفات يافت و امامه كه از همسر اول خود مغيرة بن نوفل جدا شده بود پس از وفات حضرت فاطمه(س) به وصيت آن حضرت به عقد اميرالمؤمنين (ع) در آمد.<ref>. الکافي، ج6، ص 369؛ دعائم الاسلام، ج 2، ص 362-363.</ref> ام كلثوم و رقيه به درخواست ابي لهب و همسرش ام جميل، به عقد «عتيبه» و «عتبه» فرزندان آنها در آمدند. اين ازدواج با پا در مياني ابوطالب صورت گرفت. پس از آشكار شدن دعوت پيامبر(ص) «عتيبه» و «عتبه» آنها را به خانه پدر باز گرداندند.<ref>. مجمع الزوائد، ج6، ص 18؛ المعجم الكبير، ج22، ص 435؛ دلائل النبوة، ج2، 612. </ref> سپس «رقيه» و «ام کلثوم» به ترتيب به عقد عثمان بن عفان در آمدند.<ref>. السنن الكبرى، ج7، ص 70.</ref>
حمايت‌هاي خديجه از پيامبر اکرم و دعوت او همواره مورد توجه پژوهشگران و منابع تاريخ اسلام بوده است. خديجه نخستين زني بود که به پيامبر اسلام(ص) ايمان آورد،<ref>. الاستيعاب،ج‏4،ص:1819؛ الجامع لاحکام القرآن، ج14، ص 164.</ref> وي همراه پيامبر و علي(ع) در مسجدالحرام نماز ‌گزارد، <ref>. الجامع لاحکام القرآن، ج10، ص 210.</ref> در مرحله دعوت علني، با سخنان مهرآميزش پيامبر را دلداري مي‌داد<ref>. السيرةالنبوية، ج۱، ص۲۵۲ـ۲۵۴.</ref> و در ايام محاصره اقتصادي بني هاشم در شعب ابي‌طالب، اموالش را در حمايت از پيامبر هزينه کرد.<ref>. اسدالغابة ، ج6، ص 85.</ref> به نظر عده‌اي از مفسران، آيه هشت سوره ضحي: «آيا تو را نيازمند نيافت و بي¬نياز و توانگر ساخت؟»، به حمايت‌هاي مالي خديجه اشاره دارد (ضحي، آيه 8)<ref>. ؛ مفاتيح الغيب، ج31، ص 199؛ </ref> کمک‌هاي ابوالعاص و حکيم بن حزام، خواهرزاده و برادرزاده خديجه، به محاصره شدگان در شعب ابيطالب، در حالي که هنوز آن دو نفر اسلام نياورده بودند، تنها به دليل وجود خديجه در ميان آنان بود.<ref>. التنبيه،  ج۱، ص۲۳۲ـ ۲۳۳؛ انساب الاشراف، ج2، ص34-35؛ الاستيعاب، ج۴، ص۱۸۲۵.</ref>. به گفته پيامبر(ص) او بهترين همسر براي آن حضرت بوده  و در سخت¬ترين شرايط از وي و دين اسلام با تمام توان دفاع کرده است.<ref>. الاستيعاب, ج4، ص1823.</ref>
خديجه در رمضان سال دهم بعثت<ref>. الطبقات الکبرى، ج۸، ص۱۸.  </ref> بعد از شکست محاصره اقتصادي، به فاصله اندکي از وفات ابوطالب (ع) درگذشت.<ref></ref> امّ ايمن، کنيز آزادشده پيامبراکرم، و امّ فضل او را غسل دادند<ref>.  انساب الاشراف، ج2، ص34.</ref>و پيامبر با دستان مبارکش وي را در قبرستان حَجون (قبرستان ابوطالب) به خاک سپرد.<ref>. الطبقات الکبرى, ج۸، ص۱۸ـ۱۹؛ انساب الاشراف، ج2، ص34.</ref>گفته اند که آن حضرت از مرگ خديجه بسيار غمگين شد و همواره به ياد او بود.<ref>. سيره اعلام النبلاء، ج 2، ص 11؛ کشف الغمه، ج 1، ص 29.</ref> مزار حضرت خديجه در قبرستان ابوطالب محل دفن بسياري از افراد خاندان بني هاشم است و پيوسته زيارتگاه مسلمانان بوده است ولي در سال ۱۳۴۳ ق. وهابيون آن را ويران کردند.<ref>. تجديد کشف الارتياب في اتباع محمد بن عبدالوهاب، ج۱، ص۵۵،</ref>


فهرست منابع
=== ازدواج با حضرت محمد ===
الاستغاثه في بدع الثلاثه: ابوالقاسم علي بن احمد الکوفي (م.352ق.) بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا.
بنابر منابع تاریخی، خدیجه اولین همسر پیامبر(ص)‌ بود.<ref>سیره ابن اسحاق، ص۲۴۵؛ المناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۱۴۹؛ تاریخ تحلیلی اسلام، ص۳۹-۴۰.</ref> پس از چند همکاری تجاری با پیامبر، خدیجه به آن حضرت علاقه‌مند شد.<ref>السیرة النبویة، ج1، ص 122.</ref> وی در یکی از اولین مکالمات خود با پیامبر(ص) علت علاقه خود را خویشاوندی و جایگاه محمد (ص) در میان قومش، امانت داری، حسن خلق و راستگویی برشمرده است.<ref>اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج 5، ص 434</ref>
الاستيعاب في معرفة الاصحاب: يوسف بن عبدالله بن عبدالبر (368-463ق.)، تحقيق علي محمد بجاوي، بيروت، دار الجيل، 1412ق.
 
اسد الغابة في معرفة الصحابه: علي بن محمد بن الاثير (555-630ق.)، بيروت، دار الفکر، 1409ق.
طبق برخی نقل‌ها حضرت خدیجه در هنگام ازدواج، چهل ساله<ref>السیرة النبویة، ج1، ص 122؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۸.</ref> و پیامبر (ص) بیست و پنج سال بود.<ref>تاریخ الیعقوبی، ج2، ص 20.</ref> بنابر روایتی، جبرئیل به پیامبر گفت که خداوند فرمود سلام مرا به خدیجه برسان.<ref>الاستیعاب، ج‏4، ص1821.</ref>
الاصابة في تمييز الصحابه: ابن حجر العسقلاني (773-852ق.)، تحقيق علي محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بيروت، دار الکتب العلميه، 1415ق.
 
اعلام النبلاء بتاريخ حلب الشهباء: محمد راغب الطباخ (م.1151ق.)، تحقيق محمد کمال، حلب، دار القلم العربي، 1408ق.
حاصل این ازدواج شش فرزند است؛ دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله و چهار دختر به نام‌های زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه(س).<ref>الاعلام، ج۲، ص۳۰۲.</ref> گفته شده پسران همه در ایام جاهلیت درگذشتند و دخترانش همه اسلام آوردند و با رسول خدا به مدینه هجرت کردند.<ref>السیرةالنبویة، ج 1، ص 202.</ref>
الاعلام قاموس تراجم الشهر الرجال و النساء من العرب: خير‌الدين بن محمود الزرکلي (م.1396ق.)، بيروت، دار العلم للملايين، 1989م.  
 
امتاع الاسماع بما للنبي من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع: احمد بن علي المقريزي (م.845ق.)، تحقيق محمد عبدالحميد النميسي، بيروت، دار الکتب العلميه، 1420ق.  
=== پیش از ازدواج با پیامبر ===
انساب الاشراف: احمد بن يحيي البلاذري (م.279ق.)، تحقيق سهيل صادق زکار و رياض زرکلي، بيروت، دار الفکر، ‌1417‌ق.  
در این که حضرت خدیجه پیش از ازدواج با رسول خدا ازدواج کرده یا نه، دو دیدگاه در میان پژوهشگران مطرح است. بنابر دیدگاه غالب وی پیش از همسری با پیامبر اسلام (ص) با دو نفر به نام-های «عتیق بن عابد» و «أبو هالة بن زرارة» ازدواج کرده بود<ref>السنن الکبری، ج7 ص 71؛ تاریخ طبری، ج2 ص 411.</ref> و از آن‌ها فرزندانی آورد. از عتیق، دختر<ref>أسد الغابة، ج 5، ص 434.</ref> یا پسری<ref>أسد الغابة، ج 5، ص 434.</ref> به نام هند یا عبد مناف<ref>الجامع لأحکام القرآن، ج 14، ص 164.</ref> و از أبوهاله پسرانی به نام‌های هند، طاهر و هالة <ref>الروض الانف، ج۲، ص159.</ref> و دختری به نام «زینب»<ref>جوامع السیرة، ج۱، ص۳۲.</ref> داشت. در ترتیب این ازدواج‌ها نزد تاریخ‌نگاران اختلاف است.<ref>الاستیعاب، ج8، ص 1818؛ لإصابة فی تمییز الصحابة، ج8، ص 99؛ سیر أعلام النبلاء، ج2، ص 111.</ref>
بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: محمد باقر المجلسي (م.   1110ق)، تصحيح محمد باقر بهبودي و سيد ابراهيم ميانجي و سيد محمد مهدي موسوي خرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي و مؤسسة الوفاء، 1403ق.
 
البداية و النهاية في التاريخ: اسماعيل بن عمر بن کثير (م. 774ق.)، تحقيق علي شيري، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1408ق.  
برخی دیگر از سیره‌نگاران و محدثان، که غالباً شیعه‌اند، ازدواج‌های حضرت خدیجه را جز با رسول خدا (ص) رد کرده‌اند<ref>الاستغاثة، ج1، ص70.</ref>و معتقدند که این فرزندان دختران واقعی خدیجه نبوده‌اند.<ref>الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ج2، ص 212، 209؛ مناقب آل أبی طالب، ج1، ص 138.</ref>
تاريخ الطبري (تاريخ الامم و الملوک): محمد بن جرير الطبري (224-310ق.)، بيروت، مؤسسة الاعلمي، 1403ق.  
 
تاريخ اليعقوبي: احمد بن ابي يعقوب اليعقوبي (م. 292 ق.)، بيروت، دار صادر، 1415ق.
== شریک تجاری پیامبر ==
تاريخ مدينة دمشق : علي بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله ابن عساكر (م.571ق.)، تحقیق علي شيري، بيروت، دار الفكر، 1415ق.
خدیجه از زنان تاجر عرب و ثروتمند به شمار می‌رفت<ref>تاریخ طبری، ج 2 ص 34؛ الاصابه فی تمیز الصحابه، ج8 ص 100؛ الثقات، ج1، ص 45.</ref> و پس از ازدواج با رسول خدا، تمام دارایی‌اش را به وی بخشید<ref>بحار الأنوار، ج16، ص 71.</ref> و کارهای تجاری را نیز به او سپرد.<ref>بحار الأنوار، ج16، ص 52.</ref>
الثقات: محمد بن حبان (م.354ق.)، بيروت، الکتب الثقافيه، 1393ق.  
 
الجامع لاحکام القرآن، محمد بن احمد القرطبي (م.671ق.)، بیروت, دارالاحیاء التراث العربی
گفته‌اند که آغاز روابط تجاری میان خدیجه و پیامبر اکرم به توصیه ابوطالب بوده است.<ref>الطبقات الکبری ج۱، ص۱۲۹.</ref> بعد از انعقاد قرارداد، ابتدا پیامبر همراه شریک تجاری خود سائب بن صَیفی بن عابد و میسره، غلام خدیجه، عازم بازار حبشه شد و با موفقیت بازگشت.<ref>إمتاع الأسماع، ج1، ص15 , 17.</ref> میسره اخبار شگفت‌انگیزی از این سفر به خدیجه داد و او برای اولین بار پیامبر را در رأس کاروانی بزرگ به شام فرستاد.<ref>سیرة النبویة، ج1، ص 122.</ref>
جوامع السیره النبویه: علی بن احمد بن سعید بن خرم القرطبی(م.   456ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
==حمایت از اسلام و حضرت محمد(ص)==
الخصال المحمودة و المذمومه: شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (311-381ق.)، تحقيق علي‌اکبر غفاري، قم، النشر الاسلامي، 1403ق.  
در ایام محاصره اقتصادی بنی هاشم در شعب ابی‌طالب، اموالش را در حمایت از اسلام و رسول خدا(ص) هزینه کرد.<ref>اسدالغابة، ج6، ص 85.</ref> به نظر عده‌ای از مفسران، آیه هشت سوره ضحی: «آیا تو را نیازمند نیافت و بی‌نیاز و توانگر ساخت؟»، به حمایت‌های مالی خدیجه اشاره دارد<ref>مفاتیح الغیب، ج31، ص 199</ref> کمک‌های ابوالعاص و حکیم بن حزام، خواهرزاده و برادرزاده خدیجه، به محاصره شدگان در شعب ابی‌طالب، در حالی که هنوز آن دو نفر اسلام نیاورده بودند، تنها به دلیل وجود خدیجه در میان آنان بود.<ref>التنبیه، ج۱، ص۲۳۲–۲۳۳؛ انساب الاشراف، ج2، ص34-35؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۲۵.</ref> به گفته پیامبر (ص) او بهترین همسر برای آن حضرت بوده و در سخت‌ترین شرایط از وی و دین اسلام با تمام توان دفاع کرده است.<ref>الاستیعاب، ج4، ص1823.</ref>
دعائم الاسلام: القاضي النعمان المغربي(م 363 ق) تحقيق: آصف بن علي أصغر فيضي، قاهرة، دار المعارف، 1383ق.
 
دلائل النبوه ومعرفه الاحوال صاحب الشریعه: احمد بن الحسین البيهقي (م.458ق.)، تحقیق عبد المعطي قلوچی، بيروت، دار الكتب العلميه، 1405ق.
== درگذشت ==
روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني: محمود بن عبدالله الآلوسي (م.1270ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1415ق.  
خدیجه در رمضان سال دهم بعثت<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸.</ref> (سه سال قبل از [[هجرت پیامبر(ص)]] از [[مکه]] به [[مدینه]])، بعد از شکست محاصره اقتصادی شعب ابی‌طالب و به فاصله اندکی از وفات [[ابوطالب(ع)]] درگذشت.<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۴۱۶.</ref> به نوشته سید جعفر مرتضی عاملی، از محققان شیعی قرن پانزدهم قمری، این سال را عامُ الحُزْن به معنای سال غم و اندوه نامیدند چراکه پیامبر در این سال بزرگترین حامیان خود را از دست داد.<ref>الصحيح من سيرة النبي الأعظم ، ج۳، ص۳۵۸-۳۵۹.</ref>
الروض الانف في شرح السيرة النبوية لابن هشام: عبدالرحمان بن عبدالله السهيلي (م.581ق.)، تحقیق عبدالرحمان الوکيل، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1412ق.
 
السنن الکبري: احمد بن الحسين البيهقي (م.   458ق.)، بيروت، دار الفکر، 1416ق.  
امّ ایمن، کنیز پیامبراکرم، و امّ فضل، خدیجه را غسل دادند<ref>انساب الاشراف، ج2، ص34.</ref>و پیامبر، او را در قبرستان [[جنة المعلاة|جَنَّة المَعلاة]] به خاک سپرد.<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸–۱۹؛ انساب الاشراف، ج2، ص34.</ref> گفته‌اند که آن حضرت از مرگ خدیجه بسیار غمگین شد و همواره به یاد او بود.<ref>سیره اعلام النبلاء، ج 2، ص 11؛ کشف الغمه، ج 1، ص 29.</ref> [[قبر حضرت خدیجه|مزار حضرت خدیجه]] در قبرستان ابوطالب، محل دفن بسیاری از افراد [[بنی هاشم|خاندان بنی‌هاشم]] است و پیوسته زیارتگاه [[اسلام|مسلمانان]] بود؛ ولی در سال ۱۳۴۳ق وهابیان آن را ویران کردند؛<ref>تجدید کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبدالوهاب، ج۱، ص۵۵،</ref> اما به نظر برخی پژوهشگران، مزار [[عبدالمطلب]]، [[ابوطالب]] و خدیجه(س) در قبرستان معلاة نیست؛ در منابع کهن اسلامی اشاره‌ای به مزار این سه نفر در معلاة نشده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1328419/%d8%a7%d9%85%d8%a7%da%a9%d9%86-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%da%a9%d9%87-%d9%85%da%a9%d8%b1%d9%85%d9%87 «اماکن تاریخى اسلامى در مکه مکرّمه»]، ص۱۱۸_۱۱۹.</ref> [[قبر حضرت خدیجه|قبر کنونی حضرت خدیجه(س)]] نیز از قرن نهم قمری معرفی شد و تا قرن هشتم در منابع کهن هیچ اشاره‌ای به وجود قبر او در این قبرستان نیست.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1328419/%d8%a7%d9%85%d8%a7%da%a9%d9%86-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%db%8c-%d8%a7%d8%b3%d9%84%d8%a7%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%85%da%a9%d9%87-%d9%85%da%a9%d8%b1%d9%85%d9%87 «اماکن تاریخى اسلامى در مکه مکرّمه»]، ص۱۱۸_۱۱۹.</ref>
السيرة النبويه: عبد الملک بن هشام بن ایوب الحمیری (م.8-213ق.)، تحقيق محیی الدین عبدالحمید، مصر،مکتبه محمد علی صبیح، 1383ق.
==جستارهای وابسته==
شرح الاخبار في فضائل الائمة الاطهار: نعمان بن محمد المغربي (م.363ق.)، تحقيق سيد محمد حسيني جلالي، قم، نشر الاسلامي، 1414ق.  
* [[خانه حضرت خدیجه(س)|خانه حضرت خدیجه]]
الصحيح من سيرة النبي الاعظم: جعفر مرتضي العاملي، قم، دار الحديث، 1426ق.  
*
الطبقات الكبري (الطبقة الخامسه): محمد ابن سعد (م.230ق.)، تحقيق السلمه، بیروت، دارصادر.
==پانویس==
الکافي: محمد بن يعقوب کليني (م.329ق.)، تحقيق علي‌اکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، 1363ش.  
{{پانویس|2}}
الکامل في التاريخ: علي بن محمد بن الاثير (م. 630ق.)، بيروت، دار صادر، 1385ق.  
 
کشف الغمه في معرفة الائمه: علي عيسي الاربلي، دار الاضواء، بيروت, 1405ق.  
== منابع ==
مجمع الزوائد و منبع الفوائد: علي بن ابي‌بکر الهيثمي (م.807ق.)، بيروت، دار الکتاب العربي، 1402ق.
* '''الاستغاثه فی بدع الثلاثه''': ابوالقاسم علی بن احمد الکوفی (م. ۳۵۲ق) بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
مسند الامام احمد بن حنبل: أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني (م.241ق.)، بيروت، دار الصادر، بي‌تا.  
* '''الاستیعاب فی معرفة الاصحاب''': یوسف بن عبدالله بن عبدالبر (۳۶۸–۴۶۳ق)، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
معارج القبول بشرح سلم الوصول إلى علم الأصول: حافظ بن أحمد بن علي الحكمي (م. 1377ق)تحقق : عمر بن محمود أبو عمر، دمام، دار ابن القيم، 1410 ق.
* '''اسد الغابة فی معرفة الصحابه''': علی بن محمد بن الاثیر (۵۵۵–۶۳۰ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
المعجم الکبير: سليمان بن احمد الطبراني (260-360ق.)، تحقيق حمدي عبدالمجيد السلفي، بيروت، دار احياء التراث العربي، 1405ق.
* '''الاصابة فی تمییز الصحابه''': ابن حجر العسقلانی (۷۷۳–۸۵۲ق)، تحقیق علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
مفاتيح الغيب: فخرالدين الرازي (م.606ق.)، بيروت، دار الإحياء التراث العربي، 1420ق.  
* '''اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء''': محمد راغب الطباخ (م. ۱۱۵۱ق)، تحقیق محمد کمال، حلب، دار القلم العربی، ۱۴۰۸ق.
مقاتل الطالبيين: ابوالفرج الاصفهاني (م.356ق.)، تحقيق مظفر، قم، دار الکتاب، 1385ق.
* '''الاعلام قاموس تراجم الشهر الرجال و النساء من العرب''': خیرالدین بن محمود الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
مناقب آل ابي طالب: ابن شهر آشوب (م.588ق.)، تحقیق گروهي از اساتيد نجف، نجف، المکتبة الحيدريه، 1376ق.
* '''امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع''': احمد بن علی المقریزی (م. ۸۴۵ق)، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
* '''انساب الاشراف''': احمد بن یحیی البلاذری (م. ۲۷۹ق)، تحقیق سهیل صادق زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
* '''بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار''': محمد باقر المجلسی (م. ۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
* '''البدایة و النهایة فی التاریخ''': اسماعیل بن عمر بن کثیر (م. ۷۷۴ق)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
* '''تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک)''': محمد بن جریر الطبری (۲۲۴–۳۱۰ق)، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۳ق.
* '''تاریخ الیعقوبی''': احمد بن ابی یعقوب الیعقوبی (م. ۲۹۲ ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
* '''تاریخ مدینة دمشق''': علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله ابن عساکر (م. ۵۷۱ق)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
* '''الثقات''': محمد بن حبان (م. ۳۵۴ق)، بیروت، الکتب الثقافیه، ۱۳۹۳ق.
* '''الجامع لاحکام القرآن''': محمد بن احمد القرطبی (م. ۶۷۱ق)، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
* '''جوامع السیره النبویه''': علی بن احمد بن سعید بن خرم القرطبی (م. ۴۵۶ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
* '''الخصال المحمودة و المذمومه''': شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱–۳۸۱ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق.
* '''دعائم الاسلام''': القاضی النعمان المغربی (م ۳۶۳ ق) تحقیق: آصف بن علی أصغر فیضی، قاهرة، دار المعارف، ۱۳۸۳ق.
* '''دلائل النبوه ومعرفه الاحوال صاحب الشریعه''': احمد بن الحسین البیهقی (م. ۴۵۸ق)، تحقیق عبد المعطی قلوچی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
* '''روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی''': محمود بن عبدالله الآلوسی (م. ۱۲۷۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.
* '''الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابن هشام''': عبدالرحمان بن عبدالله السهیلی (م. ۵۸۱ق)، تحقیق عبدالرحمان الوکیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
* '''السنن الکبری''': احمد بن الحسین البیهقی (م. ۴۵۸ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق.
* '''السیرة النبویه''': عبد الملک بن هشام بن ایوب الحمیری (م. ۸–۲۱۳ق)، تحقیق محیی الدین عبدالحمید، مصر، مکتبه محمد علی صبیح، ۱۳۸۳ق.
* '''شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار''': نعمان بن محمد المغربی (م. ۳۶۳ق)، تحقیق سید محمد حسینی جلالی، قم، نشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
* '''الصحيح من سيرة النبي الأعظم''': سید جعفر مرتضی عاملی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، 1385ش/ 1426ق.
* '''الطبقات الکبری (الطبقة الخامسه)''': محمد ابن سعد (م. ۲۳۰ق)، تحقیق السلمه، بیروت، دارصادر.
* '''الکافی''': محمد بن یعقوب کلینی (م. ۳۲۹ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
* '''الکامل فی التاریخ''': علی بن محمد بن الاثیر (م. ۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
* '''کشف الغمه فی معرفة الائمه''': علی عیسی الاربلی، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۰۵ق.
* '''مجمع الزوائد و منبع الفوائد''': علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م. ۸۰۷ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق.
* '''مسند الامام احمد بن حنبل''': أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی (م. ۲۴۱ق)، بیروت، دار الصادر، بی‌تا.
* '''معارج القبول بشرح سلم الوصول إلی علم الأصول''': حافظ بن أحمد بن علی الحکمی (م. ۱۳۷۷ق) تحقق: عمر بن محمود أبو عمر، دمام، دار ابن القیم، ۱۴۱۰ ق.
* '''المعجم الکبیر''': سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰–۳۶۰ق)، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
* '''مفاتیح الغیب''': فخرالدین الرازی (م. ۶۰۶ق)، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
* '''مقاتل الطالبیین''': ابوالفرج الاصفهانی (م. ۳۵۶ق)، تحقیق مظفر، قم، دار الکتاب، ۱۳۸۵ق.
* '''مناقب آل ابی طالب''': ابن شهر آشوب (م. ۵۸۸ق)، تحقیق گروهی از اساتید نجف، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
 
 
[[ar: خديجة بنت خويلد]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۳

قبر حضرت خدیجه (مربع سمت راست) و فرزندش قاسم (مربع سمت چپ)
اطلاعات اوليه
کاربری مزار
مکان جَنَّة المَعلاة
نام‌های دیگر قبرستان ابوطالب
وقایع مرتبط تخریب قبرستان جنة المعلاة
تخریب سال‌های ۱۲۱۸ و ۱۳۴۳ق

حضرت خدیجه(س) نخستین همسر حضرت محمد(ص) و مادر حضرت فاطمه(س) بود. وی نخستین زنی بود که به رسول خدا(ص) ایمان آورد و همراه با پیامبر و علی(ع) در مسجد الحرام نماز گزارد و بنابر روایتی، خدیجه یکی از چهار بانوی برتر عالم است.

خدیجه در ایام محاصره اقتصادی بنی‌هاشم در شعب ابی‌طالب، اموالش را در حمایت از پیامبر هزینه کرد.

زندگی‌نامه و نسب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه دختر خُوَیْلِد، از خانواده‌های اصیل و اشراف مکه بود.[۱] بنابر برخی گزارش‌ها او پانزده سال قبل از عام الفیل در مکه به دنیا آمد.[۲] از طرف پدرش خُوَیْلِد بن اسد با رسول خدا(ص)، هم‌نسب است و نسب هر دو به قصی بن کلاب می‌رسد و مادرش فاطمه دختر زائدة بن اصم است.[۳]

اسلام آوردن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر منابع، خدیجه نخستین زنی بود که به پیامبر اسلام(ص) ایمان آورد[۴] و همراه با پیامبر و علی(ع) در مسجدالحرام نماز گزارد.[۵] خدیجه پیش از اسلام ملقب به «طاهرة» (زن پاک‌دامن) بوده است.[۶] در روایتی، حضرت محمد(ص)، سرورِ زنان جهان را خدیجه(س)، فاطمه(س)، مریم و آسیه معرفی می‌کند[۷] و از میان همسران رسول خدا اولین زنی است که به او لقب «ام المؤمنین» دادند.[۸]

ازدواج با حضرت محمد[ویرایش | ویرایش مبدأ]

بنابر منابع تاریخی، خدیجه اولین همسر پیامبر(ص)‌ بود.[۹] پس از چند همکاری تجاری با پیامبر، خدیجه به آن حضرت علاقه‌مند شد.[۱۰] وی در یکی از اولین مکالمات خود با پیامبر(ص) علت علاقه خود را خویشاوندی و جایگاه محمد (ص) در میان قومش، امانت داری، حسن خلق و راستگویی برشمرده است.[۱۱]

طبق برخی نقل‌ها حضرت خدیجه در هنگام ازدواج، چهل ساله[۱۲] و پیامبر (ص) بیست و پنج سال بود.[۱۳] بنابر روایتی، جبرئیل به پیامبر گفت که خداوند فرمود سلام مرا به خدیجه برسان.[۱۴]

حاصل این ازدواج شش فرزند است؛ دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله و چهار دختر به نام‌های زینب، رقیه، ام کلثوم و فاطمه(س).[۱۵] گفته شده پسران همه در ایام جاهلیت درگذشتند و دخترانش همه اسلام آوردند و با رسول خدا به مدینه هجرت کردند.[۱۶]

پیش از ازدواج با پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در این که حضرت خدیجه پیش از ازدواج با رسول خدا ازدواج کرده یا نه، دو دیدگاه در میان پژوهشگران مطرح است. بنابر دیدگاه غالب وی پیش از همسری با پیامبر اسلام (ص) با دو نفر به نام-های «عتیق بن عابد» و «أبو هالة بن زرارة» ازدواج کرده بود[۱۷] و از آن‌ها فرزندانی آورد. از عتیق، دختر[۱۸] یا پسری[۱۹] به نام هند یا عبد مناف[۲۰] و از أبوهاله پسرانی به نام‌های هند، طاهر و هالة [۲۱] و دختری به نام «زینب»[۲۲] داشت. در ترتیب این ازدواج‌ها نزد تاریخ‌نگاران اختلاف است.[۲۳]

برخی دیگر از سیره‌نگاران و محدثان، که غالباً شیعه‌اند، ازدواج‌های حضرت خدیجه را جز با رسول خدا (ص) رد کرده‌اند[۲۴]و معتقدند که این فرزندان دختران واقعی خدیجه نبوده‌اند.[۲۵]

شریک تجاری پیامبر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه از زنان تاجر عرب و ثروتمند به شمار می‌رفت[۲۶] و پس از ازدواج با رسول خدا، تمام دارایی‌اش را به وی بخشید[۲۷] و کارهای تجاری را نیز به او سپرد.[۲۸]

گفته‌اند که آغاز روابط تجاری میان خدیجه و پیامبر اکرم به توصیه ابوطالب بوده است.[۲۹] بعد از انعقاد قرارداد، ابتدا پیامبر همراه شریک تجاری خود سائب بن صَیفی بن عابد و میسره، غلام خدیجه، عازم بازار حبشه شد و با موفقیت بازگشت.[۳۰] میسره اخبار شگفت‌انگیزی از این سفر به خدیجه داد و او برای اولین بار پیامبر را در رأس کاروانی بزرگ به شام فرستاد.[۳۱]

حمایت از اسلام و حضرت محمد(ص)[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در ایام محاصره اقتصادی بنی هاشم در شعب ابی‌طالب، اموالش را در حمایت از اسلام و رسول خدا(ص) هزینه کرد.[۳۲] به نظر عده‌ای از مفسران، آیه هشت سوره ضحی: «آیا تو را نیازمند نیافت و بی‌نیاز و توانگر ساخت؟»، به حمایت‌های مالی خدیجه اشاره دارد[۳۳] کمک‌های ابوالعاص و حکیم بن حزام، خواهرزاده و برادرزاده خدیجه، به محاصره شدگان در شعب ابی‌طالب، در حالی که هنوز آن دو نفر اسلام نیاورده بودند، تنها به دلیل وجود خدیجه در میان آنان بود.[۳۴] به گفته پیامبر (ص) او بهترین همسر برای آن حضرت بوده و در سخت‌ترین شرایط از وی و دین اسلام با تمام توان دفاع کرده است.[۳۵]

درگذشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

خدیجه در رمضان سال دهم بعثت[۳۶] (سه سال قبل از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه)، بعد از شکست محاصره اقتصادی شعب ابی‌طالب و به فاصله اندکی از وفات ابوطالب(ع) درگذشت.[۳۷] به نوشته سید جعفر مرتضی عاملی، از محققان شیعی قرن پانزدهم قمری، این سال را عامُ الحُزْن به معنای سال غم و اندوه نامیدند چراکه پیامبر در این سال بزرگترین حامیان خود را از دست داد.[۳۸]

امّ ایمن، کنیز پیامبراکرم، و امّ فضل، خدیجه را غسل دادند[۳۹]و پیامبر، او را در قبرستان جَنَّة المَعلاة به خاک سپرد.[۴۰] گفته‌اند که آن حضرت از مرگ خدیجه بسیار غمگین شد و همواره به یاد او بود.[۴۱] مزار حضرت خدیجه در قبرستان ابوطالب، محل دفن بسیاری از افراد خاندان بنی‌هاشم است و پیوسته زیارتگاه مسلمانان بود؛ ولی در سال ۱۳۴۳ق وهابیان آن را ویران کردند؛[۴۲] اما به نظر برخی پژوهشگران، مزار عبدالمطلب، ابوطالب و خدیجه(س) در قبرستان معلاة نیست؛ در منابع کهن اسلامی اشاره‌ای به مزار این سه نفر در معلاة نشده است.[۴۳] قبر کنونی حضرت خدیجه(س) نیز از قرن نهم قمری معرفی شد و تا قرن هشتم در منابع کهن هیچ اشاره‌ای به وجود قبر او در این قبرستان نیست.[۴۴]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ الاعلام، ج2 ص 302.
  2. ↑ الطبقات الکبری، ج8 ص 17؛ الاستیعاب، ج1 ص 35.
  3. ↑ الطبقات الکبری، ج 8، ص 14؛ انساب الاشراف، ج 2، ص 23، المعجم الکبیر، ج19، ص 201.
  4. ↑ الاستیعاب، ج‏4، ص:1819؛ الجامع لاحکام القرآن، ج14، ص 164.
  5. ↑ الجامع لاحکام القرآن، ج10، ص 210.
  6. ↑ أسد الغابة، ج6، ص 78؛ دلائل النبوة، ج2، ص 353.
  7. ↑ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۷ق، ج‏۲، ص۱۲۹.
  8. ↑ صحیح مسلم، ج4، ص132-134؛ اسدالغابه، ج5, ص 434.
  9. ↑ سیره ابن اسحاق، ص۲۴۵؛ المناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۱۴۹؛ تاریخ تحلیلی اسلام، ص۳۹-۴۰.
  10. ↑ السیرة النبویة، ج1، ص 122.
  11. ↑ اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج 5، ص 434
  12. ↑ السیرة النبویة، ج1، ص 122؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۲۸۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۸.
  13. ↑ تاریخ الیعقوبی، ج2، ص 20.
  14. ↑ الاستیعاب، ج‏4، ص1821.
  15. ↑ الاعلام، ج۲، ص۳۰۲.
  16. ↑ السیرةالنبویة، ج 1، ص 202.
  17. ↑ السنن الکبری، ج7 ص 71؛ تاریخ طبری، ج2 ص 411.
  18. ↑ أسد الغابة، ج 5، ص 434.
  19. ↑ أسد الغابة، ج 5، ص 434.
  20. ↑ الجامع لأحکام القرآن، ج 14، ص 164.
  21. ↑ الروض الانف، ج۲، ص159.
  22. ↑ جوامع السیرة، ج۱، ص۳۲.
  23. ↑ الاستیعاب، ج8، ص 1818؛ لإصابة فی تمییز الصحابة، ج8، ص 99؛ سیر أعلام النبلاء، ج2، ص 111.
  24. ↑ الاستغاثة، ج1، ص70.
  25. ↑ الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ج2، ص 212، 209؛ مناقب آل أبی طالب، ج1، ص 138.
  26. ↑ تاریخ طبری، ج 2 ص 34؛ الاصابه فی تمیز الصحابه، ج8 ص 100؛ الثقات، ج1، ص 45.
  27. ↑ بحار الأنوار، ج16، ص 71.
  28. ↑ بحار الأنوار، ج16، ص 52.
  29. ↑ الطبقات الکبری ج۱، ص۱۲۹.
  30. ↑ إمتاع الأسماع، ج1، ص15 , 17.
  31. ↑ سیرة النبویة، ج1، ص 122.
  32. ↑ اسدالغابة، ج6، ص 85.
  33. ↑ مفاتیح الغیب، ج31، ص 199
  34. ↑ التنبیه، ج۱، ص۲۳۲–۲۳۳؛ انساب الاشراف، ج2، ص34-35؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۲۵.
  35. ↑ الاستیعاب، ج4، ص1823.
  36. ↑ الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸.
  37. ↑ السیرة النبویة، ج۱، ص۴۱۶.
  38. ↑ الصحيح من سيرة النبي الأعظم ، ج۳، ص۳۵۸-۳۵۹.
  39. ↑ انساب الاشراف، ج2، ص34.
  40. ↑ الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸–۱۹؛ انساب الاشراف، ج2، ص34.
  41. ↑ سیره اعلام النبلاء، ج 2، ص 11؛ کشف الغمه، ج 1، ص 29.
  42. ↑ تجدید کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبدالوهاب، ج۱، ص۵۵،
  43. ↑ «اماکن تاریخى اسلامى در مکه مکرّمه»، ص۱۱۸_۱۱۹.
  44. ↑ «اماکن تاریخى اسلامى در مکه مکرّمه»، ص۱۱۸_۱۱۹.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • الاستغاثه فی بدع الثلاثه: ابوالقاسم علی بن احمد الکوفی (م. ۳۵۲ق) بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  • الاستیعاب فی معرفة الاصحاب: یوسف بن عبدالله بن عبدالبر (۳۶۸–۴۶۳ق)، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق.
  • اسد الغابة فی معرفة الصحابه: علی بن محمد بن الاثیر (۵۵۵–۶۳۰ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
  • الاصابة فی تمییز الصحابه: ابن حجر العسقلانی (۷۷۳–۸۵۲ق)، تحقیق علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
  • اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء: محمد راغب الطباخ (م. ۱۱۵۱ق)، تحقیق محمد کمال، حلب، دار القلم العربی، ۱۴۰۸ق.
  • الاعلام قاموس تراجم الشهر الرجال و النساء من العرب: خیرالدین بن محمود الزرکلی (م. ۱۳۹۶ق)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
  • امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع: احمد بن علی المقریزی (م. ۸۴۵ق)، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
  • انساب الاشراف: احمد بن یحیی البلاذری (م. ۲۷۹ق)، تحقیق سهیل صادق زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
  • بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: محمد باقر المجلسی (م. ۱۱۱۰ق)، تصحیح محمد باقر بهبودی و سید ابراهیم میانجی و سید محمد مهدی موسوی خرسان، بیروت، دار احیاء التراث العربی و مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
  • البدایة و النهایة فی التاریخ: اسماعیل بن عمر بن کثیر (م. ۷۷۴ق)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
  • تاریخ الطبری (تاریخ الامم و الملوک): محمد بن جریر الطبری (۲۲۴–۳۱۰ق)، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۳ق.
  • تاریخ الیعقوبی: احمد بن ابی یعقوب الیعقوبی (م. ۲۹۲ ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
  • تاریخ مدینة دمشق: علی بن الحسن ابن هبة الله بن عبد الله ابن عساکر (م. ۵۷۱ق)، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
  • الثقات: محمد بن حبان (م. ۳۵۴ق)، بیروت، الکتب الثقافیه، ۱۳۹۳ق.
  • الجامع لاحکام القرآن: محمد بن احمد القرطبی (م. ۶۷۱ق)، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
  • جوامع السیره النبویه: علی بن احمد بن سعید بن خرم القرطبی (م. ۴۵۶ق)، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  • الخصال المحمودة و المذمومه: شیخ صدوق محمد بن علی بن بابویه (۳۱۱–۳۸۱ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۰۳ق.
  • دعائم الاسلام: القاضی النعمان المغربی (م ۳۶۳ ق) تحقیق: آصف بن علی أصغر فیضی، قاهرة، دار المعارف، ۱۳۸۳ق.
  • دلائل النبوه ومعرفه الاحوال صاحب الشریعه: احمد بن الحسین البیهقی (م. ۴۵۸ق)، تحقیق عبد المعطی قلوچی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
  • روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی: محمود بن عبدالله الآلوسی (م. ۱۲۷۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.
  • الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابن هشام: عبدالرحمان بن عبدالله السهیلی (م. ۵۸۱ق)، تحقیق عبدالرحمان الوکیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۲ق.
  • السنن الکبری: احمد بن الحسین البیهقی (م. ۴۵۸ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۶ق.
  • السیرة النبویه: عبد الملک بن هشام بن ایوب الحمیری (م. ۸–۲۱۳ق)، تحقیق محیی الدین عبدالحمید، مصر، مکتبه محمد علی صبیح، ۱۳۸۳ق.
  • شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار: نعمان بن محمد المغربی (م. ۳۶۳ق)، تحقیق سید محمد حسینی جلالی، قم، نشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
  • الصحيح من سيرة النبي الأعظم: سید جعفر مرتضی عاملی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، 1385ش/ 1426ق.
  • الطبقات الکبری (الطبقة الخامسه): محمد ابن سعد (م. ۲۳۰ق)، تحقیق السلمه، بیروت، دارصادر.
  • الکافی: محمد بن یعقوب کلینی (م. ۳۲۹ق)، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب اسلامیه، ۱۳۶۳ش.
  • الکامل فی التاریخ: علی بن محمد بن الاثیر (م. ۶۳۰ق)، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
  • کشف الغمه فی معرفة الائمه: علی عیسی الاربلی، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۰۵ق.
  • مجمع الزوائد و منبع الفوائد: علی بن ابی‌بکر الهیثمی (م. ۸۰۷ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۲ق.
  • مسند الامام احمد بن حنبل: أحمد بن محمد بن حنبل الشیبانی (م. ۲۴۱ق)، بیروت، دار الصادر، بی‌تا.
  • معارج القبول بشرح سلم الوصول إلی علم الأصول: حافظ بن أحمد بن علی الحکمی (م. ۱۳۷۷ق) تحقق: عمر بن محمود أبو عمر، دمام، دار ابن القیم، ۱۴۱۰ ق.
  • المعجم الکبیر: سلیمان بن احمد الطبرانی (۲۶۰–۳۶۰ق)، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
  • مفاتیح الغیب: فخرالدین الرازی (م. ۶۰۶ق)، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
  • مقاتل الطالبیین: ابوالفرج الاصفهانی (م. ۳۵۶ق)، تحقیق مظفر، قم، دار الکتاب، ۱۳۸۵ق.
  • مناقب آل ابی طالب: ابن شهر آشوب (م. ۵۸۸ق)، تحقیق گروهی از اساتید نجف، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق.
برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=حضرت_خدیجه_(س)&oldid=54744»