ابن شبه: تفاوت میان نسخهها
جز added Category:مقالههای تکمیلشده using HotCat |
|||
(۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابن شَبَّة''' | '''ابن شَبَّة''' (نام کامل عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری)، تاریخ نگار اهل [[مدینه]] در سده سوم قمری و نویسنده کتاب [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینه]] (تاریخ المدینه) است. وی در گسترش و استواری مکتب تاریخنگاری مدینه نقشی اساسی داشت. | ||
==تولد و تحصیلات== | |||
ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری در ۱۷۳ق، احتمالا در [[بصره]] زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در [[سامرا]] درگذشت.<ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.</ref> او متعلق به خاندان نمیر بن عامر بود که طایفهای از قبیله بزرگ هوازن بودند.<ref>اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۵</ref> | |||
==شاگردان و استادان== | |||
[[مزی|یوسف مزّی]]، از رجالیانِ قرن هشتم قمری، فهرستی بلند از استادان و شاگردان وی ارائه کرده است.<ref>تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.</ref> [[محمد بن یحیی]]، [[معاویة بن هشام]] و [[ابوغسان|ابوغَسان]] از استادان او و ابوبکر بن ابیالدنیا، ابوشُعَیب حرانی و احمد بن ابیطاهر طَیفور از شاگردان ابن شبه بودهاند.<ref>فاتحىنژاد، «'''ابن شبه'''»، ج۴، ص۱۳۶۹.</ref> | |||
بیشترین گزارشهای ابن شبه از ابوغسان محمد بن یحیی کنانی، از یاران [[مالک بن انس]] است که آگاهیهای بسیار از اخبار و رخدادهای [[مدینه]] داشته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/590043/%D9%85%D9%88%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA-%D9%81%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87-3 «مؤلفات فی تاریخ المدینه»]، ج۴، ص۳۲۸.</ref> با اینکه ابن شبه از شاگردان [[ابن زباله]]،<ref>نک: اخبار المدینه، ص۶۷.</ref> از نخستین تاریخنگاران مدینه، است؛ در کتاب تاریخ المدینه، گزارشهایی اندک از ابن زباله آورده است.<ref>نک: تاریخ المدینه، ج۳، ص۱۰۱۸.</ref> | |||
== گرایش فکری == | |||
ابن شبه با تاریخ، سیره، [[حدیث]]، [[فقه]]، ادب، شعر و نسبشناسی آشنا بود و آثار گوناگونش نشان میدهد که در علوم مختلف دست داشته است.<ref>الفهرست، ص۱۶۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.</ref><ref>وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰.</ref>در عرصه تاریخنگاری درباره [[مکه]]، [[مدینه]]، بصره و [[کوفه]] و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است.<ref>معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.</ref> | |||
او را از مخالفان متعزله و متمایل به اهل حدیث دانستهاند.<ref>اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ۳۸</ref> درباره مخالفتش با اندیشه مخلوق بودن [[قرآن]] گزارشهایی یافت میشود. پاره کردن کتابها و آتش زدن خانه وی و ناچار شدنش به سکوت و انزوا از پیامدهای این رویداد بود.<ref>تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.</ref> همچنین فضلیتگویی و مقتلنویسی برای خلیفه دوم و سوم ([[عمر بن خطاب|عمر]] و [[عثمان]]) و دفاع از تشکیل شورای خلافت برای انتخاب خلیفه را از دیگر نشانههای گرایش ابن شبه به [[اهل حدیث]] دانستهاند.<ref>اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۴۰-۴۲</ref> | |||
== | == جایگاه ابن شبه در تاریخنگاری مدینه == | ||
[[ | ابن شَبَّه در گسترش و استواری مکتب تاریخنگاری [[مدینه]] که اصول آن در کارهای [[عروة بن زبیر|عُروة بن زبیر]] (درگذشت ۹۴ق) و [[ابن شهاب زهری|ابن شهاب زُهری]] (درگذشت ۱۲۴ق) و [[موسی بن عقبه|موسی بن عُقبه]] (درگذشت ۱۴۱ق) نهاده شد،<ref>بحث فی نشأة علم التاریخ، ص۱۳-۲۷.</ref> نقشی اساسی داشت. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین [[حدیث]] به کار میرفته است؛ بدین معنا که سخنهای شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاد.<ref>درآمدی بر تاریخ اسلام، ص۹۲-۹۳.</ref> | ||
== | ==== داوری تراجم نگاران درباره ابن شبه ==== | ||
ابن شَبَّه به وثاقت، صداقت، عدالت و اعتبار وصف شده و بر خلاف استادش [[ابن زباله]] که مورد بی مهری [[رجال|رجالیان]] و [[اهل حدیث]] قرار گرفته، از او با کلماتی احترامآمیز یاد شده است.<ref>الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.</ref> | |||
ابن | == آثار ابن شبه == | ||
ابن شبه آثار متعددی در تاریخ محلی و تکنگاریهای تاریخی داشته است. مهمترین اثر او [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینة النبویه]] است که با عنوان تاریخ المدینة المنوره نیز به چاپ رسیده است و کتابی در جغرافیای تاریخی [[مدینه]] و رویدادهای زندگی [[پیامبر اسلام(ص)]]، خلافت [[عمر بن خطاب]] و [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]] است فهرستی از آثار او که در منابع ثبت شده و مورد استناد دیگر نویسندگان بوده است به شرح زیر است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1133561/%d8%a7%d8%b3%d9%84%d9%88%d8%a8-%d9%88-%d9%86%d8%b8%d8%a7%d9%85-%d9%81%da%a9%d8%b1%db%8c-%d8%b9%d9%85%d8%b1-%d8%a8%d9%86-%d8%b4%d8%a8%d9%87-%d9%86%d9%85%db%8c%d8%b1%db%8c-%d8%af%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%af%db%8c%d9%86%d9%87-%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%86%d9%88%d8%b1%d9%87?q=%d8%a7%d8%a8%d9%86%20%d8%b4%d8%a8%d9%87%20%d9%86%d9%85%db%8c%d8%b1%db%8c&score=16777226.0&rownumber=1 اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۶]</ref>: | |||
==== آثار تاریخی ==== | |||
{{ستون-شروع|۲}} | |||
* تاریخ الکوفه | |||
* تاریخ البصره | |||
* کتاب امراء المدینه | |||
* کتاب امراء مکه | |||
* کتاب التاریخ | |||
* کتاب اخبار المنصور | |||
* اخبار محمد و ابراهیم بن عبدالله بن حسن | |||
* اخبار بنی نمیر | |||
* السلطان | |||
* مقتل عثمان | |||
{{پایان}} | |||
====ادبیات عرب==== | |||
{{ستون-شروع|۲}} | |||
* الاستعانه بالشعر و ما جاء فی اللغات | |||
* طبقات الشعراء | |||
* الشعر و الشعرا | |||
* الاغانی | |||
* کتاب ما یستعجم الناس فیه من القرآن | |||
* کتاب النحو | |||
{{پایان}} | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
خط ۲۷: | خط ۵۱: | ||
==منابع == | ==منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*'''ابن شبه''': عنایتالله فاتحىنژاد، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۹ش. | |||
*'''اخبار المدینه''': ابن زباله (درگذشت ۱۹۹ق)، به کوشش ابن سلامه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۴ق. | *'''اخبار المدینه''': ابن زباله (درگذشت ۱۹۹ق)، به کوشش ابن سلامه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۴ق. | ||
* '''اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره'''هدیه تقوی، فاطمه جان احمدی، فصلنامه تاریخنگری و تاریخنگاری، شمراه ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش. | |||
*'''بحث فی نشأة علم التاریخ عند العرب''': عبدالعزیز الدوری، بیروت، دار المشرق، ۱۹۹۳م. | *'''بحث فی نشأة علم التاریخ عند العرب''': عبدالعزیز الدوری، بیروت، دار المشرق، ۱۹۹۳م. | ||
*'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | *'''البدایة و النهایه''': ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق. | ||
*'''تاريخ بغداد''': احمد بن علی خطیب بغدادی، به تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، 1417ق/ 1997م. | *'''تاريخ بغداد''': احمد بن علی خطیب بغدادی، به تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، 1417ق/ 1997م. | ||
*'''تاریخ المدینة المنوره''': ابن شبّه (درگذشت ۲۶۲ق)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق. | |||
*'''التحفة اللطیفه''': شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق. | *'''التحفة اللطیفه''': شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق. | ||
*'''تهذیب الکمال فی اسماء الرجال''': المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. | *'''تهذیب الکمال فی اسماء الرجال''': المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق. | ||
خط ۳۸: | خط ۶۵: | ||
*'''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۴ق/ 199۴م. | *'''سیر اعلام النبلاء''': الذهبی، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۴ق/ 199۴م. | ||
*'''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق. | *'''شذرات الذهب''': عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق. | ||
*'''الفهرست''': محمد بن اسحاق ابن ندیم، بیروت، دار المعرفة، بیتا. | *'''الفهرست''': محمد بن اسحاق ابن ندیم، بیروت، دار المعرفة، بیتا. | ||
*'''مجلة العرب (ماهنامه)''': ریاض، المملکة السعودیه، ج۴، ۱۳۸۹ق. | *'''مجلة العرب (ماهنامه)''': ریاض، المملکة السعودیه، ج۴، ۱۳۸۹ق. | ||
*'''معجم الادباء''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق. | *'''معجم الادباء''': یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق. | ||
*'''وفیات الاعیان''': ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر. | *'''وفیات الاعیان''': ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر. | ||
* | |||
{{پایان}} | |||
[[رده:تاریخنگاری محلی مدینه]] | |||
[[رده:نویسندگان تاریخ و جغرافیای مدینه]] | |||
[[رده:نویسندگان سده سوم هجری قمری]] | |||
[[رده:مقالههای تکمیلشده]] |
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۳۷
ابن شَبَّة (نام کامل عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری)، تاریخ نگار اهل مدینه در سده سوم قمری و نویسنده کتاب اخبار المدینه (تاریخ المدینه) است. وی در گسترش و استواری مکتب تاریخنگاری مدینه نقشی اساسی داشت.
تولد و تحصیلات[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری در ۱۷۳ق، احتمالا در بصره زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در سامرا درگذشت.[۱] او متعلق به خاندان نمیر بن عامر بود که طایفهای از قبیله بزرگ هوازن بودند.[۲]
شاگردان و استادان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یوسف مزّی، از رجالیانِ قرن هشتم قمری، فهرستی بلند از استادان و شاگردان وی ارائه کرده است.[۳] محمد بن یحیی، معاویة بن هشام و ابوغَسان از استادان او و ابوبکر بن ابیالدنیا، ابوشُعَیب حرانی و احمد بن ابیطاهر طَیفور از شاگردان ابن شبه بودهاند.[۴]
بیشترین گزارشهای ابن شبه از ابوغسان محمد بن یحیی کنانی، از یاران مالک بن انس است که آگاهیهای بسیار از اخبار و رخدادهای مدینه داشته است.[۵] با اینکه ابن شبه از شاگردان ابن زباله،[۶] از نخستین تاریخنگاران مدینه، است؛ در کتاب تاریخ المدینه، گزارشهایی اندک از ابن زباله آورده است.[۷]
گرایش فکری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن شبه با تاریخ، سیره، حدیث، فقه، ادب، شعر و نسبشناسی آشنا بود و آثار گوناگونش نشان میدهد که در علوم مختلف دست داشته است.[۸][۹]در عرصه تاریخنگاری درباره مکه، مدینه، بصره و کوفه و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است.[۱۰] او را از مخالفان متعزله و متمایل به اهل حدیث دانستهاند.[۱۱] درباره مخالفتش با اندیشه مخلوق بودن قرآن گزارشهایی یافت میشود. پاره کردن کتابها و آتش زدن خانه وی و ناچار شدنش به سکوت و انزوا از پیامدهای این رویداد بود.[۱۲] همچنین فضلیتگویی و مقتلنویسی برای خلیفه دوم و سوم (عمر و عثمان) و دفاع از تشکیل شورای خلافت برای انتخاب خلیفه را از دیگر نشانههای گرایش ابن شبه به اهل حدیث دانستهاند.[۱۳]
جایگاه ابن شبه در تاریخنگاری مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن شَبَّه در گسترش و استواری مکتب تاریخنگاری مدینه که اصول آن در کارهای عُروة بن زبیر (درگذشت ۹۴ق) و ابن شهاب زُهری (درگذشت ۱۲۴ق) و موسی بن عُقبه (درگذشت ۱۴۱ق) نهاده شد،[۱۴] نقشی اساسی داشت. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین حدیث به کار میرفته است؛ بدین معنا که سخنهای شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاد.[۱۵]
داوری تراجم نگاران درباره ابن شبه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن شَبَّه به وثاقت، صداقت، عدالت و اعتبار وصف شده و بر خلاف استادش ابن زباله که مورد بی مهری رجالیان و اهل حدیث قرار گرفته، از او با کلماتی احترامآمیز یاد شده است.[۱۶]
آثار ابن شبه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ابن شبه آثار متعددی در تاریخ محلی و تکنگاریهای تاریخی داشته است. مهمترین اثر او اخبار المدینة النبویه است که با عنوان تاریخ المدینة المنوره نیز به چاپ رسیده است و کتابی در جغرافیای تاریخی مدینه و رویدادهای زندگی پیامبر اسلام(ص)، خلافت عمر بن خطاب و عثمان بن عَفّان است فهرستی از آثار او که در منابع ثبت شده و مورد استناد دیگر نویسندگان بوده است به شرح زیر است[۱۷]:
آثار تاریخی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- تاریخ الکوفه
- تاریخ البصره
- کتاب امراء المدینه
- کتاب امراء مکه
- کتاب التاریخ
- کتاب اخبار المنصور
- اخبار محمد و ابراهیم بن عبدالله بن حسن
- اخبار بنی نمیر
- السلطان
- مقتل عثمان
ادبیات عرب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- الاستعانه بالشعر و ما جاء فی اللغات
- طبقات الشعراء
- الشعر و الشعرا
- الاغانی
- کتاب ما یستعجم الناس فیه من القرآن
- کتاب النحو
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۵
- ↑ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.
- ↑ فاتحىنژاد، «ابن شبه»، ج۴، ص۱۳۶۹.
- ↑ «مؤلفات فی تاریخ المدینه»، ج۴، ص۳۲۸.
- ↑ نک: اخبار المدینه، ص۶۷.
- ↑ نک: تاریخ المدینه، ج۳، ص۱۰۱۸.
- ↑ الفهرست، ص۱۶۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰.
- ↑ معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ۳۸
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۴۰-۴۲
- ↑ بحث فی نشأة علم التاریخ، ص۱۳-۲۷.
- ↑ درآمدی بر تاریخ اسلام، ص۹۲-۹۳.
- ↑ الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۶
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ابن شبه: عنایتالله فاتحىنژاد، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۹ش.
- اخبار المدینه: ابن زباله (درگذشت ۱۹۹ق)، به کوشش ابن سلامه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۴ق.
- اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنورههدیه تقوی، فاطمه جان احمدی، فصلنامه تاریخنگری و تاریخنگاری، شمراه ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
- بحث فی نشأة علم التاریخ عند العرب: عبدالعزیز الدوری، بیروت، دار المشرق، ۱۹۹۳م.
- البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- تاريخ بغداد: احمد بن علی خطیب بغدادی، به تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، 1417ق/ 1997م.
- تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّه (درگذشت ۲۶۲ق)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- التحفة اللطیفه: شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- تهذیب الکمال فی اسماء الرجال: المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
- الجرح و التعدیل: ابن ابیحاتم الرازی (درگذشت ۳۲۷ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۳۷۲ق.
- حجاز در صدر اسلام: صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
- درآمدی بر تاریخ اسلام در قرون وسطی: کلود کاهن، ترجمه: علوی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- سیر اعلام النبلاء: الذهبی، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۴ق/ 199۴م.
- شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
- الفهرست: محمد بن اسحاق ابن ندیم، بیروت، دار المعرفة، بیتا.
- مجلة العرب (ماهنامه): ریاض، المملکة السعودیه، ج۴، ۱۳۸۹ق.
- معجم الادباء: یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
- وفیات الاعیان: ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر.