ابتهاج الانسان و الزمن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۳۱

اِبتهاجُ الاِنسانِ و الزَّمن، کتابی درباره مکه و مدینه، نوشته محمد بن محمد قطب‌ الدین نهروالی مکی حنفی (زنده در ۱۰۰۵ق). نام کامل کتاب «اِبتهاجُ الاِنسانِ و الزَّمن فی الاِحسانِ الواصلِ للحَرَمَین مِنَ الیمَنِ بمولانا الوزیر الباشا حسن» است. بیان فضیلت‌های حرمین شریفین، شرح خدمات وزیرْ حسن‌پاشا به مکه و مدینه واطلاعاتی تاریخی از وضع این دو شهر از جمله مطالب کتاب است. نویسنده کتاب از مورخان به‌نام تاریخ مکه و نویسنده کتاب الإعلام بأعلام بیت ‌الله الحرام است.

نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محمد بن محمد قطب‌ الدین نهروالی، از مورخان مشهور مکه و مؤلف الإعلام بأعلام بیت ‌الله الحرام در تاریخ محلی مکه است. تاریخ تولد و مرگ محمد بن قطب‌ الدین دانسته نیست. تنها از تاریخ پایان تألیف کتاب (۱۰۰۵ق) می‌توان دوره حیات او را حدس زد.^[۱] قطب‌ الدین متولد نهروال هند بود. او برای فراگرفتن علوم دینی به حجاز و مصر سفر کرد و در مکه ساکن شد.^[۲] زرکلی این کتاب را نوشته قطب‌ الدین دانسته است، نه فرزندش.^[۳]

ساختار و محتوا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مقایسه مکه و مدینه

بخش نخست کتاب از فضیلت‌های مکه، مدینه، مسجدالحرام، کعبه سخن گفته و مکه و مدینه را با هم مقایسه کرده است.

کتاب ابتهاج الانسان دو بخش، هفت فصل و یک مقدمه دارد. بخش نخست کتاب در چهار فصلْ بیشتر از فضیلت‌های مکه، مدینه، مسجدالحرام، کعبه و سنجش میان مکه و مدینه سخن می‌گوید. بخش دوم در سه فصل، شرح حال و اعمال حسن‌پاشا وزیر سلطان مراد بنی‌سلیم عثمانی و رفتن او به یمن و بازگشتش به مکه در سال ۹۹۸ق و خیرات و پیشکش‌های او به مسجدالحرام را آورده است.^[۴]

نسخه‌ها[ویرایش | ویرایش مبدأ]

از این کتاب چند نسخه خطی در دست است: نسخه دار الکتب المصریه با شماره ۷۹، نسخه المکتبة العباسیه با شماره ۱۶۰ ب و نسخه کتابخانه لیدن با شماره ۹۳۷.^[۵]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

↑ نک معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۵۳؛ هدیة العارفین، ج۲، ص۲۶۲.
↑ اعلام العلماء الاعلام، «مقدمه»؛ نشر الریاحین، ج۲، ص۵۵۶.
↑ الاعلام، ج۶، ص۶.
↑ خلاصة الاثر، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.
↑ التاریخ و المورخون، ص۲۵۸.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل ابتهاج الانسان و الزمن.

الاعلام: الزرکلی (م.۱۳۹۶ق.)، بیروت،‌ دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م.
اعلام العلماء الاعلام: عبدالکریم بن محب ‌الدین القطبی (م.۱۰۱۴ق.)، به کوشش احمد محمد و عبدالعزیز، ریاض،‌ دار الرفاعی، ۱۴۰۷ق.
التاریخ و المورخون بمکه: محمد الحبیب الهلیه، الفرقان، ۱۹۴۴م.
خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر: المحبی، بیروت،‌ دار صادر.
معجم المؤلفین: عمر کحّاله، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی ـ مکتبة المثنی.
نشر الریاحین: عاتق بن غیث البلادی،‌ دار مکه، ۱۴۱۵ق
هدیة العارفین: اسماعیل باشا (م.۱۳۳۹ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی.

[1] نک معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۵۳؛ هدیة العارفین، ج۲، ص۲۶۲.

[2] اعلام العلماء الاعلام، «مقدمه»؛ نشر الریاحین، ج۲، ص۵۵۶.

[3] الاعلام، ج۶، ص۶.

[4] خلاصة الاثر، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.

[5] التاریخ و المورخون، ص۲۵۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|ماه=[[شهریور]]|روز=[[۱۶]]|سال=[[۱۳۹۶]]|کاربر=Ahmad}}
+'''اِبتهاجُ الاِنسانِ و الزَّمن'''، کتابی درباره [[مکه]] و [[مدینه]]، نوشته [[قطب الدین نهروالی|محمد بن محمد قطب‌ الدین نهروالی مکی حنفی]] (زنده در ۱۰۰۵ق). نام کامل کتاب «اِبتهاجُ الاِنسانِ و الزَّمن فی الاِحسانِ الواصلِ للحَرَمَین مِنَ الیمَنِ بمولانا الوزیر الباشا حسن» است. بیان فضیلت‌های [[حرمین شریفین]]، شرح خدمات وزیرْ [[حسن‌پاشا]] به [[مکه]] و [[مدینه]] واطلاعاتی تاریخی از وضع این دو شهر از جمله مطالب کتاب است. نویسنده کتاب از مورخان به‌نام تاریخ مکه و نویسنده کتاب [[الإعلام بأعلام بیت ‌الله الحرام]] است.
-'''اِبتهاجُ الاِنسانِ و الزَّمن'''، کتابی درباره [[مکه]] و [[مدینه]]، نوشته محمد بن محمد قطب‌ الدین نهروالی مکی حنفی (زنده در ۱۰۰۵ق). نام کامل کتاب «اِبتهاجُ الاِنسانِ و الزَّمن فی الاِحسانِ الواصلِ للحَرَمَین مِنَ الیَمَنِ بمولانا الوزیر الباشا حسن» است. بیان فضیلت‌های [[حرمین شریفین]]، شرح خدمات وزیرْ حسن‌پاشا به این دو شهر واطلاعاتی تاریخی از وضع مکه و مدینه از جمله مطالب کتاب است. نویسنده کتاب از مورخان بنام تاریخ مکه و نویسنده کتاب مؤلف [[الإعلام بأعلام بیت ‌الله الحرام]] است.
 ==نویسنده==
-محمد بن محمد قطب‌ الدین نهروالی، از مورخان مشهور مکه و مؤلف الإعلام بأعلام بیت ‌الله الحرام در تاریخ محلی مکه است. برخی منابع به نویسنده و پدرش محمد قطب‌الدین نسبت قادری و خرقانی داده‌اند که به گرایش‌های صوفیانه آنان اشاره دارد.<ref>هدیة العارفین، ج2، ص262؛ معجم المؤلفین، ج11، ص153؛ معجم المطبوعات، ج2، ص1871.</ref> شرح‌حال‌‌نگاران از محمد بن قطب‌ الدین اندک نوشته‌اند و برخی معتقدند که قطب‌ الدین نهروالی فرزند پسر نداشته است؛<ref>سمط النجوم، ج4، ص393.</ref>؛ ولی قطب‌الدین، خود، در سفرنامه‌اش تصریح کرده است که در سفر به مدینه، پسرانش از جمله محمد با او بوده‌اند.<ref>التاریخ و المورخون، ص257.</ref>
+{{اصلی|قطب الدین نهروالی}}
+محمد بن محمد [[قطب‌ الدین نهروالی]]، از مورخان مشهور [[مکه]] و مؤلف [[الإعلام بأعلام بیت ‌الله الحرام]] در تاریخ محلی مکه است. تاریخ تولد و مرگ محمد بن قطب‌ الدین دانسته نیست. تنها از تاریخ پایان تألیف کتاب (۱۰۰۵ق) می‌توان دوره حیات او را حدس زد.<ref>نک معجم المؤلفین، ج۱۱، ص۱۵۳؛ هدیة العارفین، ج۲، ص۲۶۲.</ref> قطب‌ الدین متولد نهروال [[هند]] بود. او برای فراگرفتن علوم دینی به [[حجاز]] و [[مصر]] سفر کرد و در مکه ساکن شد.<ref>اعلام العلماء الاعلام، «مقدمه»؛ نشر الریاحین، ج۲، ص۵۵۶.</ref> [[خیرالدین زرکلی|زرکلی]] این کتاب را نوشته قطب‌ الدین دانسته است، نه فرزندش.<ref>الاعلام، ج۶، ص۶.</ref>
-تاریخ تولد و مرگ محمد بن قطب‌ الدین دانسته نیست. تنها از تاریخ پایان تألیف کتاب (۱۰۰۵ق) می‌توان دوره حیات او را حدس زد.<ref>نک معجم المؤلفین، ج11، ص153؛ هدیة العارفین، ج2، ص262.</ref> زرکلی این کتاب را نوشته قطب‌ الدین دانسته است، نه فرزندش.<ref>الاعلام، ج6، ص6.</ref> قطب‌ الدین متولد نهروال هند بود. او برای فراگرفتن علوم دینی به [[حجاز]] و [[مصر]] سفر کرد و در مکه ساکن شد.<ref>اعلام العلماء الاعلام، «مقدمه»؛ نشر الریاحین، ج2، ص556.</ref>
 ==ساختار و محتوا==
-کتاب ابتهاج الانسان دو بخش، هفت فصل و یک مقدمه دارد. بخش نخست کتاب در چهار فصلْ بیشتر از فضیلت‌های مکه، مدینه، [[مسجدالحرام]]، [[کعبه]] و سنجش میان مکه و مدینه سخن می‌گوید. بخش دوم در سه فصل، شرح حال و اعمال حسن‌پاشا وزیر سلطان مراد بنی‌سلیم عثمانی و رفتن او به [[یمن]] و بازگشتش به مکه در سال 998ق و خیرات و پیشکش‌های او به مسجدالحرام را آورده است.<ref>خلاصة الاثر، ج1، ص360-361.</ref>
+{{جعبه نقل قول | عنوان= مقایسه مکه و مدینه| نقل‌قول= بخش نخست کتاب از فضیلت‌های [[مکه]]، [[مدینه]]، [[مسجدالحرام]]، [[کعبه]] سخن گفته و مکه و مدینه را با هم مقایسه کرده است.|تاریخ بایگانی | | منبع = | تراز = چپ| عرض = 32۰px | اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه=#DEB887| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
+کتاب ابتهاج الانسان دو بخش، هفت فصل و یک مقدمه دارد. بخش نخست کتاب در چهار فصلْ بیشتر از فضیلت‌های [[مکه]]، [[مدینه]]، [[مسجدالحرام]]، [[کعبه]] و سنجش میان مکه و مدینه سخن می‌گوید. بخش دوم در سه فصل، شرح حال و اعمال [[حسن پاشا|حسن‌پاشا]] وزیر [[سلطان مراد بنی‌سلیم]] عثمانی و رفتن او به [[یمن]] و بازگشتش به مکه در سال ۹۹۸ق و خیرات و پیشکش‌های او به مسجدالحرام را آورده است.<ref>خلاصة الاثر، ج۱، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref>
 ==نسخه‌ها==
-از این کتاب چند نسخه خطی در دست است: نسخه دار الکتب المصریه با شماره 79، نسخه المکتبة العباسیه با شماره 160 ب و نسخه کتابخانه لیدن با شماره 937.<ref>التاریخ و المورخون، ص258.</ref>
+از این کتاب چند نسخه خطی در دست است: نسخه دار الکتب المصریه با شماره ۷۹، نسخه المکتبة العباسیه با شماره ۱۶۰ ب و نسخه کتابخانه لیدن با شماره ۹۳۷.<ref>التاریخ و المورخون، ص۲۵۸.</ref>
 ==پانویس==
 {{پانویس}}
-منابع
+==منابع==
 {{منابع}}
-*'''الاعلام''': الزركلی (م.1396ق.)، بیروت، دار العلم للملایین، 1997م.
+{{دانشنامه
-*'''اعلام العلماء الاعلام''': عبدالکریم بن محب ‌الدین القطبی (م.1014ق.)، به کوشش احمد محمد و عبدالعزیز، ریاض، دار الرفاعی، 1407ق.
+ | آدرس = http://hzrc.ac.ir/post/9517/%d8%a7%d8%a8%d8%aa%d9%87%d8%a7%d8%ac-%d8%a7%d9%84%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%a7%d9%86-%d9%88-%d8%a7%d9%84%d8%b2%d9%85%d9%86
-*'''التاریخ و المورخون بمکه''': محمد الحبیب الهلیه، الفرقان، 1944م.
+ | عنوان = ابتهاج الانسان و الزمن
-*'''خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر''': المحبی، بیروت، دار صادر.
+ | نویسنده = ابراهیم احمدیان
-*'''سمط النجوم العوالی''': عبدالملک بن حسین العصامی (م.1111ق.)، به کوشش عادل احمد و معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
+}}
-*'''معجم المطبوعات العربیه''': یوسف الیان سرکیس (م.1351ق.)، قم، مکتبة النجفی، 1410ق.
+*'''الاعلام''': الزرکلی (م.۱۳۹۶ق.)، بیروت،‌ دار العلم للملایین، ۱۹۹۷م.
-*'''معجم المؤلفین''': عمر كحّاله، بیروت، دار احیاء التراث العربی ـ مكتبة المثنی.
+*'''اعلام العلماء الاعلام''': عبدالکریم بن محب ‌الدین القطبی (م.۱۰۱۴ق.)، به کوشش احمد محمد و عبدالعزیز، ریاض،‌ دار الرفاعی، ۱۴۰۷ق.
-*'''نشر الریاحین''': عاتق بن غیث البلادی، دار مکه، 1415ق؛ هدیة العارفین: اسماعیل باشا (م.1339ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
+*'''التاریخ و المورخون بمکه''': محمد الحبیب الهلیه، الفرقان، ۱۹۴۴م.
+*'''خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر''': المحبی، بیروت،‌ دار صادر.
+*'''معجم المؤلفین''': عمر کحّاله، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی ـ مکتبة المثنی.
+*'''نشر الریاحین''': عاتق بن غیث البلادی،‌ دار مکه، ۱۴۱۵ق
+* '''هدیة العارفین''': اسماعیل باشا (م.۱۳۳۹ق.)، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی.
+{{پایان}}
+{{کتاب‌های مرتبط با حج}}
+<onlyinclude>{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | جعبه اطلاعات = <!--شد، - -->
+ | عنوان‌بندی = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی = شد
+ | عکس = <!--شد، - -->
+ | جعبه نقل قول = <!--شد، - -->
+ | پیوند به بیرون = <!--شد، - -->
+ | مطالعه بیشتر = <!--شد، - -->
+ | پانویس و منابع = شد
+ | ناوبری = شد
+ | رده = شد
+ | تغییر مسیر = شد
+}}<onlyinclude>
-[[رده:کتاب‌ها؛کتاب‌های تاریخی؛ تاریخ مکه]]
+[[رده:کتاب‌های تاریخ مکه]]
+[[رده:کتاب‌های قطب‌الدین نهروالی]]
+[[رده:کتاب‌های قرن دهم قمری]]
+[[رده:مقاله‌های تکمیل‌شده]]

ن ب و کتاب‌شناسی مکه
منابع تاریخ و جغرافیای مکه	اخبار مکه ازرقی • اخبار مکه ابن اعرابی • اخبار مکه ابن ساج • اخبار مکه ابن شبه • اخبار مکه ابن منده • اخبار مکه حسنی • اخبار مکه رازی • اخبار مکه فاکهی • اخبار مکه مدائنی • اخبار مکه واقدی • تاریخ المستبصر (کتاب) • اخبار مکه وستنفلد • اخبار الوری باخبار ام القری • بلوغ‌القری فی ذیل اتحاف‌الوری • التاریخ القویم لمکة و بیت‌الله الکریم • تاریخ مکه (احمد سباعی) • تاریخ مکه (محمد بن علی طبری) • غایه‌المرام • تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف (کتاب) • تنضید العقود السنیه (کتاب) • الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف
پژوهش‌ها در تاریخ و جغرافیای مکه	تاریخ جغرافیایی مکه معظمه و مدینه طیبه (کتاب) • جنات ثمانیه • الحجاز فی صدر الاسلام
فضائل‌نگاری مکه	الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف • اثارة الترغیب و التشویق
سفرنامه‌ها	تحفة النظار (کتاب) • تحفةالکرام (کتاب) • تذکار الحجاز (کتاب) • تاج المفرق فی تحلیة علماء المشرق (کتاب) •الارتسامات اللطاف فی خاطر الحاج الی اقدس مطاف • التحفة الایقاظیة فی الرحلة الحجازیة • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • انس الساری • الايام المبرورة في البقاع المقدسه • اناشید الحاج بوی منثون • اسفار الانوار • ارض المعجزات (کتاب) • بلغةالمرام فی الرحلة الی بیت‌الله الحرام و الی المدینة النبویه • بلوغ‌المرام بالرحلة الی بیت‌‌الله الحرام • الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه • التحلیق الی البیت العتیق • تیر اجل در صدمات راه جبل (کتاب) • از بین النهرین تا ماوراء النهر • تذکرة الطریق (کتاب) • تحفةالعراقین • تحفةالحرمین و سعادةالدارین • تحفة الحرمین(قادری) • به سوی خدا می‌رویم • به سوی خانه خدا • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • انیس الحجاج • بزم غریب • با من به خانه خدا بیایید • سفرنامه ای قوم به حج رفته • آهنگ حجاز • جادة العاشقین • حجازیه
سفرنامه‌شناسی مکه	جمهرة الرحلات •
تراجم‌نگاری‌ها	العقد الثمین • الدرالکمین •