گلدسته: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←معرفی) |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:مناره آستان حضرت عباس(ع).jpeg|بندانگشتی| | [[پرونده:مناره آستان حضرت عباس(ع).jpeg|بندانگشتی|280x280px|مناره‌های [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|آستان حضرت عباس(ع)]].|جایگزین=]] | ||
'''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن [[اذان]] گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ایوان]] ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری [[اسلامی]] شمرده شده است. | |||
'''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن [[اذان]] گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ | |||
==واژه‌شناسی== | ==واژه‌شناسی== | ||
گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و <ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.</ref> | گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و <ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.</ref> برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از: | ||
برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از: | |||
*مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.<ref name=":3">دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.</ref> | *مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.<ref name=":3">دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.</ref> | ||
| خط ۱۳: | خط ۹: | ||
==معرفی== | ==معرفی== | ||
به سازه‌های | به سازه‌های بلندی که در مسجدها، حرم‌ها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته می‌شد، گلدسته می‌گویند.<ref name=":1" /> پس از گنبد، گلدسته، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.<ref name=":3" /> بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ایوان]] ساخته می‌شوند که یا رو به قبله قرار دارند و یا در یک خط ممتد به صورت عرضی در خط قبله قرار می‌گیرند. گاهی مسجدهایی با یک گلدسته ساخته می‌شوند.<ref name=":1" /> درگذشته [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام [[مناره عبد|عَبِد]] داشت که تخریب شد.<ref>ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.</ref> [[مسجدالنبی]] و [[مسجدالحرام]]، دارای گلدسته‌های متعدد و بلندی هستند که از آثار هنری و تاریخی به شمار می‌روند.<ref name=":1" /> با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.<ref name=":3" /> | ||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
{{برگرفتگی | {{برگرفتگی | ||
| پیش از لینک = مقاله | | پیش از لینک = مقاله | ||
| منبع = فرهنگ نامه زیارت، | | منبع = فرهنگ نامه زیارت، | ||
| پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار | | پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار ۱۳۹۳، ص۳۷ | ||
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/37 | | لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/37 | ||
}} | }} | ||
'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش. | * '''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش. | ||
* '''دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو'''، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش. | |||
'''دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو'''، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۵۵
.jpeg)
گلدسته یا مناره یا مأذنه، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن اذان گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ایوان ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی شمرده شده است.
واژه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
گلدسته به دسته گل،[۱] اجازه، رخصت، اذن[۲] و [۳] معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.[۴] برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از:
- مناره،[۵] واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده[۳] و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.[۶] واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.[۷]
- مأذنه،[۸] واژه‌ای عربی، به معنای جای اذان گفتن بوده[۸] و برخی آن را، جای اذان گفتن در مناره دانسته‌اند.[۹]
معرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
به سازه‌های بلندی که در مسجدها، حرم‌ها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته می‌شد، گلدسته می‌گویند.[۴] پس از گنبد، گلدسته، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.[۷] بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ایوان ساخته می‌شوند که یا رو به قبله قرار دارند و یا در یک خط ممتد به صورت عرضی در خط قبله قرار می‌گیرند. گاهی مسجدهایی با یک گلدسته ساخته می‌شوند.[۴] درگذشته حرم امام حسین(ع)، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام عَبِد داشت که تخریب شد.[۱۰] مسجدالنبی و مسجدالحرام، دارای گلدسته‌های متعدد و بلندی هستند که از آثار هنری و تاریخی به شمار می‌روند.[۴] با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.[۷]
پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مئذنه.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مئذنه.
- ↑ ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار ۱۳۹۳، ص۳۷ است.
- ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش.
- دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش.