گلدسته: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حج
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:مناره آستان حضرت عباس(ع).jpeg|بندانگشتی|280x280px|مناره‌های [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|آستان حضرت عباس(ع)]].|جایگزین=]]
[[پرونده:مناره آستان حضرت عباس(ع).jpeg|بندانگشتی|280x280px|مناره‌های [[آستان مقدس حضرت عباس(ع)|آستان حضرت عباس(ع)]].|جایگزین=]]
 
'''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن [[اذان]] گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ایوان]] ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری [[اسلامی]] شمرده شده است.
 
'''گلدسته''' یا '''مناره''' یا '''مأذنه'''، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن [[اذان]] گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ايوان]] ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری [[اسلامی]] شمرده شده است.


==واژه‌شناسی==
==واژه‌شناسی==
گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و <ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.</ref> برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از:
گلدسته به دسته گل،<ref>فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.</ref> اجازه، رخصت، اذن<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.</ref> و <ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.<ref name=":1">فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.</ref> برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از:


*مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.<ref name=":3">دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.</ref>
*مناره،<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.</ref> واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده<ref name=":0" /> و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.</ref> واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.<ref name=":3">دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.</ref>
خط ۱۱: خط ۹:


==معرفی==
==معرفی==
به سازه‌های بلندى كه در مسجدها، حرم‌ها و زيارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته مى‌شد، گلدسته مى‌گويند.<ref name=":1" /> پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.<ref name=":3" /> بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ايوان]] ساخته مى‌شوند كه يا رو به قبله قرار دارند و يا در يك خط ممتد به صورت عرضى در خط قبله قرار مى‌گيرند. گاهى مسجدهایی با يك گلدسته ساخته مى‌شوند.<ref name=":1" /> درگذشته [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام [[مناره عبد|عَبِد]] داشت که تخریب شد.<ref>ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.</ref> [[مسجدالنبی]] و [[مسجدالحرام]]، داراى گلدسته‌هاى متعدد و بلندى هستند که از آثار هنرى و تاريخى به شمار مى‌روند.<ref name=":1" /> با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.<ref name=":3" />  
به سازه‌های بلندی که در مسجدها، حرم‌ها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته می‌شد، گلدسته می‌گویند.<ref name=":1" /> پس از گنبد، گلدسته، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.<ref name=":3" /> بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف [[گنبد]] و [[ایوان]] ساخته می‌شوند که یا رو به قبله قرار دارند و یا در یک خط ممتد به صورت عرضی در خط قبله قرار می‌گیرند. گاهی مسجدهایی با یک گلدسته ساخته می‌شوند.<ref name=":1" /> درگذشته [[آستان مقدس امام حسین(ع)|حرم امام حسین(ع)]]، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام [[مناره عبد|عَبِد]] داشت که تخریب شد.<ref>ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.</ref> [[مسجدالنبی]] و [[مسجدالحرام]]، دارای گلدسته‌های متعدد و بلندی هستند که از آثار هنری و تاریخی به شمار می‌روند.<ref name=":1" /> با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.<ref name=":3" />  


==پانوشت==
==پانوشت==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
==منابع==
==منابع==
 
{{منابع}}
{{برگرفتگی
{{برگرفتگی
| پیش از لینک = مقاله  
| پیش از لینک = مقاله  
| منبع = فرهنگ نامه زیارت،  
| منبع = فرهنگ نامه زیارت،  
| پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار 1393، ص37
| پس از لینک = جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار ۱۳۹۳، ص۳۷
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/37
| لینک = http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1365/1/37
}}
}}
'''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش.
* '''ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)'''، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش.
 
* '''دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو'''، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش.
'''دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو'''، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش.
 
<br />
 
{{پایان}}
{{پایان}}
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۵۵

مناره‌های آستان حضرت عباس(ع).

گلدسته یا مناره یا مأذنه، سازه‌ای بلند و ستون‌مانند است که در مسجدها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر بالای آن اذان گفته می‌شود. بیشتر، گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ایوان ساخته شده و گاهی یک گلدسته بنا می‌شود. پس از گنبد، مناره، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی شمرده شده است.

واژه‌شناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گلدسته به دسته گل،[۱] اجازه، رخصت، اذن[۲] و [۳] معنا شده است. برخی علت نامگذاری آن را، شباهت معماری و تزیینات کاشی کاری آن به دسته‌گل و شباهت ندای مؤذن به آواز بلبلی که روی گل نشسته دانسته‌اند.[۴] برخی از واژه‌های مترادف گلدسته عبارتند از:

  • مناره،[۵] واژه‌ای عربی، به معنای جای نور و روشنایی بوده[۳] و جز معنای گلدسته به معنای چراغ‌پایه نیز آمده است. برخی علت نامگذاری آن را، روشن کردن چراغی بر مناره، برای راه یافتن مسافران در گذشته دانسته‌اند.[۶] واژه انگلیسی minart (به واسطه فرانسوی)، از واژه ترکی minare، که این نیز برگرفته از واژه عربی مناره است، اخذ شده است.[۷]
  • مأذنه،[۸] واژه‌ای عربی، به معنای جای اذان گفتن بوده[۸] و برخی آن را، جای اذان گفتن در مناره دانسته‌اند.[۹]

معرفی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

به سازه‌های بلندی که در مسجدها، حرم‌ها و زیارتگاه‌ها ساخته شده و بر فراز آن اذان گفته می‌شد، گلدسته می‌گویند.[۴] پس از گنبد، گلدسته، شاخص‌ترین مؤلفه بیرونی معماری اسلامی دانسته شده است.[۷] بیشتر گلدسته‌ها به صورت زوج و در دو طرف گنبد و ایوان ساخته می‌شوند که یا رو به قبله قرار دارند و یا در یک خط ممتد به صورت عرضی در خط قبله قرار می‌گیرند. گاهی مسجدهایی با یک گلدسته ساخته می‌شوند.[۴] درگذشته حرم امام حسین(ع)، جز دو مناره کنونی، تک‌مناره‌ای به نام عَبِد داشت که تخریب شد.[۱۰] مسجدالنبی و مسجدالحرام، دارای گلدسته‌های متعدد و بلندی هستند که از آثار هنری و تاریخی به شمار می‌روند.[۴] با این همه، ساخت مناره در معماری اسلامی، لازم و ضروری نیست؛ به همین سبب برخی از مناطق جهان اسلام، مانند آفریقای شرقی، کشمیر و بنگال، در پاره‌ای از دوره‌ها از ساخت مناره پرهیز کردند.[۷]

پانوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گلدسته. فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گلدسته.
  2. لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گلدسته.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۸، ص۳۷.
  5. لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های مناره؛ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مناره.
  6. لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مناره.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، ص۷۱۰.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه مئذنه.
  9. فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه مئذنه.
  10. ترجمه تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص۳۲۵.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ نامه زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار ۱۳۹۳، ص۳۷ است.
  • ترجمه تاریخ کربلا و حائر حسینی(ع)، عبدالجواد کلیدار، ترجمه مسلم صاحبی، مشعر، تهران، ۱۳۸۹ش.
  • دانش‌نامه هنر و معماری ایرانی، بر اساس فرهنگ هنر گروو، ترجمه و پژوهش صالح طباطبایی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری، متن، تهران، زمستان ۱۳۹۱ش.