ناخن گرفتن: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «ناخن گرفتن یکی از اعمالی است که حج‌گزار در حال احرام باید از آن پرهیز کند. در...» ایجاد کرد) |
(←منابع: اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی) |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
ناخن گرفتن یکی از اعمالی است که حج‌گزار در حال احرام باید از آن پرهیز کند. در حرمت ناخن گرفتن فرقی ندارد که حج‌گزار مرد باشد یا زن، ناخن دست را بگیرد یا پا را، قسمتی از ناخن را بگیرد یا تمام ناخن را، ناخن را با ناخن‌گیر بگیرد یا با قیچی یا چاقو. | {{مقاله فقهی | ||
| صفحه = | |||
| لینک = https://wikihaj.com/view/%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86_(%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%B9) | |||
| متن = ناخن گرفتن (فتاوای مراجع)}} | |||
{{جعبه اطلاعات اعمال | |||
| عنوان = ناخن گرفتن | |||
| تصویر = ناخن گرفتن.jpg | |||
| توضیح تصویر = | |||
| فیلم = | |||
| توضیح فیلم = | |||
| دسته = [[محرمات احرام]] | |||
| مربوط به آیین = [[احرام]] در [[عمره]] و [[حج]] | |||
| مکان = [[حرم مکی]] | |||
| زمان = هنگام [[احرام]] | |||
| عمل قبلی = | |||
| عمل بعدی = | |||
| حکم = حرام است | |||
| کفاره = دارد | |||
| پیامد فقهی = | |||
| ثواب = | |||
| آداب وابسته = | |||
| فلسفه و اسرار = | |||
| منشاء و تاریخچه = | |||
| مکان‌های وابسته = | |||
| اشیای وابسته = | |||
| ذکرهای وابسته = | |||
| دعاهای وابسته = | |||
| مفاهیم فقهی وابسته = [[محرمات احرام]] | |||
| احکام فقهی وابسته = | |||
| صفحه فتواهای مراجع = [[ناخن گرفتن (فتاوای مراجع)]] | |||
| جستارهای وابسته = | |||
}} | |||
ناخن گرفتن یکی از اعمالی است که حج‌گزار در حال [[احرام]] باید از آن پرهیز کند. در حرمت ناخن گرفتن فرقی ندارد که حج‌گزار مرد باشد یا زن، ناخن دست را بگیرد یا پا را، قسمتی از ناخن را بگیرد یا تمام ناخن را، ناخن را با ناخن‌گیر بگیرد یا با قیچی یا چاقو. | |||
==حرمت ناخن گرفتن برای فرد محرم== | ==حرمت ناخن گرفتن برای فرد محرم== | ||
یکی از اعمالی که | یکی از اعمالی که حج‌گزار در حال [[احرام]] باید از آن پرهیز کند، «ناخن گرفتن» است. در حرمت ناخن گرفتن فرقی ندارد که حج‌گزار مرد باشد یا زن، ناخن دست را بگیرد یا پا را، قسمتی از ناخن را بگیرد یا تمام ناخن را، ناخن را با ناخن‌گیر بگیرد یا با قیچی یا چاقو<ref>. انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129</ref>. لکن اگر محرم، ناخن شخص غیر محرم را بگیرد، اشکال ندارد<ref>. احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129</ref>. | ||
==سوهان کردن ناخن== | ==سوهان کردن ناخن== | ||
آن چیزی که حرام است، | آن چیزی که حرام است، گرفتن ناخن است و بنابراین حرمت، شامل سوهان کردن و مانند آن نیز می‌شود<ref>. کتاب الحج (للمحقق الداماد)، ج 2، ص 563</ref>. البته به نظر برخی، [[احتیاط|احتیاط واجب]] در ترک سوهان کردن و مانند آن است.<ref>. تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129</ref> | ||
==ناخن انگشت اضافه== | ==ناخن انگشت اضافه== | ||
در صورتی که شخص یک یا چند انگشت اضافه داشته باشد، احتیاط واجب آن است که ناخن | در صورتی که شخص یک یا چند انگشت اضافه داشته باشد، احتیاط واجب آن است که ناخن آنها را کوتاه نکند و در صورت کوتاه کردن باید [[کفاره]] بپردازد<ref>. انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129</ref>. | ||
==استثناء از حرمت ناخن گرفتن== | ==استثناء از حرمت ناخن گرفتن== | ||
اگر ناخن محرم به نحوی باشد که موجب آزار و اذیت او شود؛ مثلا قسمتی از ناخن کنده شده باشد، به نحوی که بقاء قسمت دیگر موجب ناراحتی شدید او شود، در این صورت، کندن ناخن جایز خواهد بود ولی در هر صورت کندن، باید کفاره بپردازد<ref>. انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129</ref>. | اگر ناخن محرم به نحوی باشد که موجب آزار و اذیت او شود؛ مثلا قسمتی از ناخن کنده شده باشد، به نحوی که بقاء قسمت دیگر موجب ناراحتی شدید او شود، در این صورت، کندن ناخن جایز خواهد بود ولی در هر صورت کندن، باید کفاره بپردازد<ref>. انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129</ref>. | ||
==کفاره ناخن گرفتن== | ==کفاره ناخن گرفتن== | ||
اگر محرم تمام | برخی احکام درباره کفاره ناخن گرفتن عبارت است از: | ||
*'''ناخن گرفتن دست و پا در دو زمان مختلف:''' اگر محرم تمام ناخن‌های دست را در یک مجلس و تمام ناخن‌های پا را در مجلس دیگر بگیرد، دو گوسفند باید ذبح کند. | |||
*'''ناخن گرفتن دست و پا در یک زمان:''' اگر محرم تمام ناخن‌های دست و پا را در یک مجلس بگیرد، یک گوسفند کفایت می‌کند<ref>. المهذب، ج 1، ص 224؛ مختلف الشیعۀ، ج 4، ص 165؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>، مگر اینکه بعد از اتمام تمام ناخن‌های دست، فورا کفاره آن را بدهد و سپس در همان مجلس ناخن‌های پا را کوتاه کند، در این صورت یک گوسفند دیگر باید ذبح کند<ref>. تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>. | |||
==کفاره قسمتی از ناخن== | *'''ناخن گرفتن برخی از انگشتان:''' اگر ناخن تمام انگشتان دست یا پا را نگیرد، فقط باید به ازای هر انگشت، یک مد طعام بپردازد، اگرچه مجموع انگشتان دست و پا بیشتر از ده مورد باشد؛ مثلا اگر نه ناخن از دست و نه ناخن از پا را کوتاه کند، قربانی لازم نیست، بلکه به ازای هر ناخن، یک مد طعام واجب خواهد شد.<ref>. الروضۀ البهیۀ، ج 2، ص 360؛ ریاض المسائل، ج 7، ص 339؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119.</ref> مستند این فتوا روایاتی است که مرحوم [[شیخ حر عاملی]] آنها را در باب «باب ان المحرم اذا تعمد قص الافظار ...» جمع کرده است<ref>. وسائل الشیعۀ، ج 13، ص 162، کتاب الحج، ابواب بقیۀ کفارات الاحرام، باب 12.</ref> که از جمله آنها می‌توان به صحیحه ابوبصیر از [[امام صادق(ع)|امام صادق]] (ع) اشاره کرد.<ref>. تهذیب الاصول، ج 5، ص 332؛ الاستبصار، ج 2، ص 194؛ وسائل الشیعۀ، ج 13، ص 162.</ref> | ||
اگر محرم، قسمتی از یک ناخن خود را بگیرد، -و لو اینکه ناچار به گرفتن ناخن باشد- حکم گرفتن تمام ناخن را دارد و کفاره دارد<ref>. الروضۀ البهیه، ج 2، ص 360</ref>. اگرچه گروهی از فقها وجوب کفاره را احتیاط واجب دانسته اند. البته در صورتی که ناچار باشد، بعید نیست به جای یک مد طعام، یک مشت طعام نیز کفایت کند<ref>. انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>؛ چنانچه | ===کفاره قسمتی از ناخن=== | ||
==حکم جاهل و ناسی== | اگر محرم، قسمتی از یک ناخن خود را بگیرد، -و لو اینکه ناچار به گرفتن ناخن باشد- حکم گرفتن تمام ناخن را دارد و کفاره دارد<ref>. الروضۀ البهیه، ج 2، ص 360</ref>. اگرچه گروهی از فقها وجوب کفاره را احتیاط واجب دانسته اند. البته در صورتی که ناچار باشد، بعید نیست به جای یک مد طعام، یک مشت طعام نیز کفایت کند<ref>. انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>؛ چنانچه ابن عقیل همین مقدار را کافی می‌دانند<ref>. مختلف الشیعۀ، ج 4، ص 165</ref>. | ||
اگر شخص به خاطر فراموشی یا جهل به | |||
==حکم مفتی== | ===حکم جاهل و ناسی=== | ||
اگر کسی برای محرم فتوی دهد که می¬تواند ناخن خود را بگیرد و او نیز ناخن خود را بگیرد، به نحوی که خون بیرون بیاید، مفتی باید یک گوسفند ذبح کند<ref>. المهذب، ج 1، ص 224؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>. البته مستند این حکم ضعیف است ولی عمل اصحاب، ضعف آن را جبران کرده است<ref>. ریاض المسائل، ج 7، ص 440</ref>. و لذا برخی از فقها حکم به احتیاط | اگر شخص به خاطر فراموشی یا جهل به مسأله، ناخن‌های خود را بگیرد، چنانچه حرمتی ندارد، کفاره نیز لازم نیست<ref>. المهذب، ج 1، ص 224؛ انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>. | ||
===حکم مفتی=== | |||
اگر کسی برای محرم فتوی دهد که می¬تواند ناخن خود را بگیرد و او نیز ناخن خود را بگیرد، به نحوی که خون بیرون بیاید، مفتی باید یک گوسفند ذبح کند<ref>. المهذب، ج 1، ص 224؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130</ref>. البته مستند این حکم ضعیف است ولی عمل اصحاب، ضعف آن را جبران کرده است<ref>. ریاض المسائل، ج 7، ص 440</ref>. و لذا برخی از فقها حکم به [[احتیاط]] داده‌اند<ref>. مناسک الحج (للخوئی)، ص 119</ref>. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*'''المهذب'''، قاضی عبد العزیز ابن براج، ۲ جلد، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۶ق. | |||
*'''ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل'''، سید علی بن محمد طباطبائی حائری، ۱۶ جلد، موسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق. | |||
*'''الکافی فی الفقه'''، تقی الدین بن نجم الدین حلبی، ۱ جلد، کتابخانه عمومی امام امیر المومنین (ع)، اصفهان، چاپ اول، ۱۴۰۳ق. | |||
*'''مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ'''، حسن بن یوسف حلی، ۹ جلد، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | |||
*'''مناسک الحج'''، سید ابوالقاسم خوئی، ۱ جلد، چاپخانه مهر، قم، چاپ یازدهم، ۱۴۱۱ ق. | |||
*'''تحریر الوسیلۀ'''، سید روح الله خمینی، ۲ جلد، دار العلم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق. | |||
*'''الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ'''، زین الدین بن علی شهید ثانی، ۱۰ جلد، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰ ق. | |||
*'''تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة'''، محمد بن حسن حر عاملی، ۳۰جلد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام - قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ق. | |||
*'''الإستبصار فیما اختلف من الأخبار'''، محمد بن الحسن طوسی، ۴جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: اول، ۱۳۹۰ق. | |||
*'''تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)'''، محمد بن الحسن طوسی، ۱۰جلد، دار الکتب الإسلامیه - تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ق. | |||
*'''کتاب الحج'''، سید محمد محقق داماد، ۳ جلد، چاپخانه مهر، قم، چاپ اول، ۱۴۰۱ق. | |||
*'''احکام و مناسک حج'''، حسین علی منتظری، ۱ جلد، نشر سایه، قم، چاپ چهارم، ۱۴۲۸ق. | |||
*'''انوار الفقاهه (کتاب الحج)'''، حسن بن جعفر نجفی کاشف الغطاء، ۱ جلد، موسسه کاشف الغطاء، نجف، چاپ اول، ۱۴۲۲ق. | |||
{{پایان}} | |||
==مقاله‌های مرتبط== | |||
*[[ناخن گرفتن (فتاوای مراجع)]] | |||
{{محرمات احرام}} | |||
[[رده:محرمات احرام]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۱
|
این مقاله، راهنمای عملی احکام فقهی نیست. برای اطلاع از حکم و وظیفه شرعی به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کنید. از جمله نگاه کنید به: ناخن گرفتن (فتاوای مراجع). |
 | |
| دسته | محرمات احرام |
|---|---|
| مربوط به آیین | احرام در عمره و حج |
| مکان | حرم مکی |
| زمان | هنگام احرام |
| حکم | حرام است |
| کفاره | دارد |
| مفاهیم فقهی وابسته | محرمات احرام |
| صفحه فتواهای مراجع | ناخن گرفتن (فتاوای مراجع) |
ناخن گرفتن یکی از اعمالی است که حج‌گزار در حال احرام باید از آن پرهیز کند. در حرمت ناخن گرفتن فرقی ندارد که حج‌گزار مرد باشد یا زن، ناخن دست را بگیرد یا پا را، قسمتی از ناخن را بگیرد یا تمام ناخن را، ناخن را با ناخن‌گیر بگیرد یا با قیچی یا چاقو.
حرمت ناخن گرفتن برای فرد محرم[ویرایش | ویرایش مبدأ]
یکی از اعمالی که حج‌گزار در حال احرام باید از آن پرهیز کند، «ناخن گرفتن» است. در حرمت ناخن گرفتن فرقی ندارد که حج‌گزار مرد باشد یا زن، ناخن دست را بگیرد یا پا را، قسمتی از ناخن را بگیرد یا تمام ناخن را، ناخن را با ناخن‌گیر بگیرد یا با قیچی یا چاقو[۱]. لکن اگر محرم، ناخن شخص غیر محرم را بگیرد، اشکال ندارد[۲].
سوهان کردن ناخن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
آن چیزی که حرام است، گرفتن ناخن است و بنابراین حرمت، شامل سوهان کردن و مانند آن نیز می‌شود[۳]. البته به نظر برخی، احتیاط واجب در ترک سوهان کردن و مانند آن است.[۴]
ناخن انگشت اضافه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در صورتی که شخص یک یا چند انگشت اضافه داشته باشد، احتیاط واجب آن است که ناخن آنها را کوتاه نکند و در صورت کوتاه کردن باید کفاره بپردازد[۵].
استثناء از حرمت ناخن گرفتن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اگر ناخن محرم به نحوی باشد که موجب آزار و اذیت او شود؛ مثلا قسمتی از ناخن کنده شده باشد، به نحوی که بقاء قسمت دیگر موجب ناراحتی شدید او شود، در این صورت، کندن ناخن جایز خواهد بود ولی در هر صورت کندن، باید کفاره بپردازد[۶].
کفاره ناخن گرفتن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
برخی احکام درباره کفاره ناخن گرفتن عبارت است از:
- ناخن گرفتن دست و پا در دو زمان مختلف: اگر محرم تمام ناخن‌های دست را در یک مجلس و تمام ناخن‌های پا را در مجلس دیگر بگیرد، دو گوسفند باید ذبح کند.
- ناخن گرفتن دست و پا در یک زمان: اگر محرم تمام ناخن‌های دست و پا را در یک مجلس بگیرد، یک گوسفند کفایت می‌کند[۷]، مگر اینکه بعد از اتمام تمام ناخن‌های دست، فورا کفاره آن را بدهد و سپس در همان مجلس ناخن‌های پا را کوتاه کند، در این صورت یک گوسفند دیگر باید ذبح کند[۸].
- ناخن گرفتن برخی از انگشتان: اگر ناخن تمام انگشتان دست یا پا را نگیرد، فقط باید به ازای هر انگشت، یک مد طعام بپردازد، اگرچه مجموع انگشتان دست و پا بیشتر از ده مورد باشد؛ مثلا اگر نه ناخن از دست و نه ناخن از پا را کوتاه کند، قربانی لازم نیست، بلکه به ازای هر ناخن، یک مد طعام واجب خواهد شد.[۹] مستند این فتوا روایاتی است که مرحوم شیخ حر عاملی آنها را در باب «باب ان المحرم اذا تعمد قص الافظار ...» جمع کرده است[۱۰] که از جمله آنها می‌توان به صحیحه ابوبصیر از امام صادق (ع) اشاره کرد.[۱۱]
کفاره قسمتی از ناخن[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اگر محرم، قسمتی از یک ناخن خود را بگیرد، -و لو اینکه ناچار به گرفتن ناخن باشد- حکم گرفتن تمام ناخن را دارد و کفاره دارد[۱۲]. اگرچه گروهی از فقها وجوب کفاره را احتیاط واجب دانسته اند. البته در صورتی که ناچار باشد، بعید نیست به جای یک مد طعام، یک مشت طعام نیز کفایت کند[۱۳]؛ چنانچه ابن عقیل همین مقدار را کافی می‌دانند[۱۴].
حکم جاهل و ناسی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اگر شخص به خاطر فراموشی یا جهل به مسأله، ناخن‌های خود را بگیرد، چنانچه حرمتی ندارد، کفاره نیز لازم نیست[۱۵].
حکم مفتی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
اگر کسی برای محرم فتوی دهد که می¬تواند ناخن خود را بگیرد و او نیز ناخن خود را بگیرد، به نحوی که خون بیرون بیاید، مفتی باید یک گوسفند ذبح کند[۱۶]. البته مستند این حکم ضعیف است ولی عمل اصحاب، ضعف آن را جبران کرده است[۱۷]. و لذا برخی از فقها حکم به احتیاط داده‌اند[۱۸].
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ . انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129
- ↑ . احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129
- ↑ . کتاب الحج (للمحقق الداماد)، ج 2، ص 563
- ↑ . تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129
- ↑ . انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129
- ↑ . انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 129
- ↑ . المهذب، ج 1، ص 224؛ مختلف الشیعۀ، ج 4، ص 165؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130
- ↑ . تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130
- ↑ . الروضۀ البهیۀ، ج 2، ص 360؛ ریاض المسائل، ج 7، ص 339؛ تحریر الوسیلۀ، ج 1، ص 427؛ مناسک الحج (للخوئی)، ص 119.
- ↑ . وسائل الشیعۀ، ج 13، ص 162، کتاب الحج، ابواب بقیۀ کفارات الاحرام، باب 12.
- ↑ . تهذیب الاصول، ج 5، ص 332؛ الاستبصار، ج 2، ص 194؛ وسائل الشیعۀ، ج 13، ص 162.
- ↑ . الروضۀ البهیه، ج 2، ص 360
- ↑ . انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130
- ↑ . مختلف الشیعۀ، ج 4، ص 165
- ↑ . المهذب، ج 1، ص 224؛ انوار الفقهاهۀ (کتاب الحج)، ص 112؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130
- ↑ . المهذب، ج 1، ص 224؛ احکام و مناسک حج (منتظری)، ص 130
- ↑ . ریاض المسائل، ج 7، ص 440
- ↑ . مناسک الحج (للخوئی)، ص 119
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- المهذب، قاضی عبد العزیز ابن براج، ۲ جلد، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، سید علی بن محمد طباطبائی حائری، ۱۶ جلد، موسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- الکافی فی الفقه، تقی الدین بن نجم الدین حلبی، ۱ جلد، کتابخانه عمومی امام امیر المومنین (ع)، اصفهان، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
- مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ، حسن بن یوسف حلی، ۹ جلد، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- مناسک الحج، سید ابوالقاسم خوئی، ۱ جلد، چاپخانه مهر، قم، چاپ یازدهم، ۱۴۱۱ ق.
- تحریر الوسیلۀ، سید روح الله خمینی، ۲ جلد، دار العلم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.
- الروضۀ البهیۀ فی شرح اللمعۀ الدمشقیۀ، زین الدین بن علی شهید ثانی، ۱۰ جلد، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰ ق.
- تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن حر عاملی، ۳۰جلد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام - قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ق.
- الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن الحسن طوسی، ۴جلد، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: اول، ۱۳۹۰ق.
- تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، محمد بن الحسن طوسی، ۱۰جلد، دار الکتب الإسلامیه - تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ق.
- کتاب الحج، سید محمد محقق داماد، ۳ جلد، چاپخانه مهر، قم، چاپ اول، ۱۴۰۱ق.
- احکام و مناسک حج، حسین علی منتظری، ۱ جلد، نشر سایه، قم، چاپ چهارم، ۱۴۲۸ق.
- انوار الفقاهه (کتاب الحج)، حسن بن جعفر نجفی کاشف الغطاء، ۱ جلد، موسسه کاشف الغطاء، نجف، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.