ام جمیل: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
ام جمیل دختر حَرب بن اُمیّة بن عبد شمس، خواهر [[ابوسفیان]] و همسر [[ابولهب]]،<ref>الطبقات، ج8، ص50</ref> عموی پیامبر(ص)، است. نام او را اَروی،<ref>غوامض الاسماء المبهمه، ج1، ص190</ref> فاخته<ref>من له روایة فی مسند احمد، ص621</ref> یا عَوراء<ref>اعلام الوری، ج1، ص87</ref> نوشته‌اند. برخی بر این باورند که عَوراء (زن یک چشم) لقب او است؛<ref>فتح الباری، ج8، ص567</ref> زیرا ابولهب وی را به سبب شرکت در توطئه قتل پیامبر(ص) سخت تنبیه کرد و بر اثر آن یک چشمش نابینا شد.<ref>ربیع الابرار، ج1، ص110</ref> از دیگر القاب او «عَجوز قُریش» است.<ref>ربیع الابرار، ج1، ص110</ref> برخی ام جمیل را از شاعران دوره جاهلیت (قبل از [[اسلام]]) می‌دانند.<ref>بلاغات النساء، ص40</ref> | ام جمیل دختر حَرب بن اُمیّة بن عبد شمس، خواهر [[ابوسفیان]] و همسر [[ابولهب]]،<ref>الطبقات، ج8، ص50</ref> عموی پیامبر(ص)، است. نام او را اَروی،<ref>غوامض الاسماء المبهمه، ج1، ص190</ref> فاخته<ref>من له روایة فی مسند احمد، ص621</ref> یا عَوراء<ref>اعلام الوری، ج1، ص87</ref> نوشته‌اند. برخی بر این باورند که عَوراء (زن یک چشم) لقب او است؛<ref>فتح الباری، ج8، ص567</ref> زیرا ابولهب وی را به سبب شرکت در توطئه قتل پیامبر(ص) سخت تنبیه کرد و بر اثر آن یک چشمش نابینا شد.<ref>ربیع الابرار، ج1، ص110</ref> از دیگر القاب او «عَجوز قُریش» است.<ref>ربیع الابرار، ج1، ص110</ref> برخی ام جمیل را از شاعران دوره جاهلیت (قبل از [[اسلام]]) می‌دانند.<ref>بلاغات النساء، ص40</ref> ام جمیل را عمه [[معاویه]]، اولین خلیفه اُمَوی، دانسته‌اند.<ref name=":0" /> | ||
به اعتقاد برخی، ازدواج ام جمیل با ابولهب که از موارد کم‌شمار پیوند دو خاندان | به اعتقاد برخی، ازدواج ام جمیل با ابولهب که از موارد کم‌شمار پیوند دو خاندان اموی و هاشمی به شمار می‌رود،<ref>شرح نهج البلاغه، ج15، ص195</ref> عاملی مهم در فاصله گرفتن ابولهب از پیامبر(ص) و قرار گرفتن او در جبهه دشمنان ایشان بوده است تا جایی که ابولهب قوانین قبیله‌ای را نیز زیر پا گذاشت و با این‌که از [[بنی‌هاشم]] بود، از حضور در [[شعب ابیطالب|شِعب ابوطالب]] همراه خاندان خود، خواه مسلمان و خواه مشرک، سَر باز زد و حتی دیگر افراد بنی‌هاشم را به حمایت نکردن از پیامبر(ص) در این رویداد تشویق می‌کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص246</ref> | ||
===فرزندان=== | ===فرزندان=== | ||
نام فرزندان وی عُتبه، مُعتب،<ref>اسد الغابه، ج3، ص366</ref> عُتَیبه،<ref>تاریخ دمشق، ج38، ص303</ref> خالده،<ref>الطبقات، ج8، ص51</ref> عزّه و درّه<ref>الطبقات، ج8، ص50</ref> است. | نام فرزندان وی عُتبه، مُعتب،<ref>اسد الغابه، ج3، ص366</ref> عُتَیبه،<ref>تاریخ دمشق، ج38، ص303</ref> خالده،<ref>الطبقات، ج8، ص51</ref> عزّه و درّه<ref>الطبقات، ج8، ص50</ref> است. | ||
===درگذشت=== | |||
ام جمیل پس از نبرد [[بدر]] به سال سوم قمری<ref>تفسیر ثعلبی، ج10، ص327</ref> در [[مکه]] درگذشت. به نوشته کتاب تفسیر ثعلبی، در یکی از روزهایی که ام جمیل برای گردآوری خار و خاشاک و ریختن بر سر راه پیامبر(ص) به بیابان رفته بود، خستگی بر او چیره شد. پس بر سنگی نشست و در این هنگام، فرشته‌ای از پشت او را فشرد و به هلاکت رساند.<ref>تفسیر ثعلبی، ج10، ص327</ref> | |||
==دشمنی با پیامبر و نزول آیات== | ==دشمنی با پیامبر و نزول آیات== | ||
ام جمیل از دشمنان حضرت محمد(ص) بود | ام جمیل از دشمنان حضرت محمد(ص) بود. در آیاتی از سوره‌های مسد و ضحی به این دشمنی اشاره شده است. نزول این آیات، دشمنی او را دو چندان کرد. | ||
وی در حالی‌که در یک دست سنگ و در دست دیگر احشای گوسفند داشت،<ref>تفسیر مقاتل، ج3، ص532؛ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص251</ref> با خواندن سروده‌هایی به قصد توهین به پیامبر وارد [[مسجدالحرام]] شد.{{یادداشت|سروده‌هایی هم‌چون: «مُذمَّماً ابینا و دینَه قَلینا و امره عَصینا»<ref>مسند الحمیدی، ج1، ص154؛ مجمع البیان، ج10، ص477</ref> (پیامبر(ص) نکوهش شده‌ای است که از پذیرفتن سخنانش سر باززدیم و دینش را دشمن شمردیم و از فرمانش سر پیچیدیم).}} اما با این‌که پیامبر(ص) در [[حجر اسماعیل]] حضور داشت، به تدبیر الهی،<ref>الدر المنثور، ج4، ص186</ref><ref>بحار الانوار، ج18، ص59</ref><ref>تفسیر ابن ابی حاتم، ج10، ص3472؛ مجمع البیان، ج10، ص477</ref><ref>انساب الاشراف، ج1، ص139</ref> ام‌جمیل او را ندید.<ref>السیرة النبویه، ج1، ص238؛ اخبار مکه، ازرقی، ج1، ص251</ref> | |||
ام جمیل همسایه پیامبر(ص)<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص316؛ شرح نهج البلاغه، ج13، ص250</ref> و سبب آزار او از جهت زبانی و عملی (مانند ریختن خار و خاشاک<ref>تفسیر ثعلبی، ج10، ص327؛ مجمع البیان، ج10، ص476</ref> و شکمبه گوسفند<ref>الطبقات، ج1، ص201</ref> در برابر منزل پیامبر و مسیرش) بود. حضرت محمد(ص) از آزارهای ام جمیل و همسرش [[ابولهب]] به فرزندان [[بنی عبد مناف|بنی‌عبد مَناف]] شکایت برد<ref>الطبقات، ج1، ص201</ref> و در روایتی او و عُقبة بن ابی مُعیط، یکی از بزرگان قریش در جاهلیت، را بد‌ترین همسایگان خود می‌دانست.<ref>الطبقات، ج1، ص201؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص508</ref> بنابر گزارش‌هایی پیامبر در برابر سنگ‌پرانی‌های این همسایگان پشت قطعه سنگی با عنوان «[[مختبی|مُخْتَبی]]» به معنای پناهگاه، پناه می‌گرفت.<ref>تاریخ طبری، ج2، ص36؛ بحار الانوار، ج19، ص17</ref> | |||
ام جمیل همسایه پیامبر(ص)<ref>اخبار مکه، فاکهی، ج5، ص316؛ شرح نهج البلاغه، ج13، ص250</ref> و سبب آزار او از جهت زبانی و عملی (مانند ریختن خار و خاشاک<ref>تفسیر ثعلبی، ج10، ص327؛ مجمع البیان، ج10، ص476</ref> و شکمبه گوسفند<ref>الطبقات، ج1، ص201</ref> در برابر منزل پیامبر و مسیرش) بود. حضرت محمد(ص) از آزارهای ام جمیل و همسرش [[ابولهب]] به فرزندان [[بنی عبد مناف|بنی‌عبد مَناف]] شکایت برد<ref>الطبقات، ج1، ص201</ref> و در روایتی او و عُقبة بن ابی مُعیط، یکی از بزرگان قریش در جاهلیت، را بد‌ترین همسایگان خود می‌دانست.<ref>الطبقات، ج1، ص201؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص508</ref> | |||
وقتی قریش تصمیم به کشتن پیامبر گرفت، قرار شد ام جمیل به ابولهب شراب بنوشاند تا او نتواند از پیامبر حمایت کند.<ref>الکافی، ج8، ص276-277</ref> بنابر گزارش‌ها او بود که دو پسرش را که همسر دختران پیامبر بودند وادار به طلاق دادن آنان کرد.<ref>انساب الاشراف، ج1، ص49؛ المحبر، ص53</ref> | |||
===سوره مسد=== | ===سوره مسد=== | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۲: | ||
===آیه 3 سوره ضحی=== | ===آیه 3 سوره ضحی=== | ||
ام جمیل پیامبر(ص) را ترک شده به دست خداوند دانست. نزول آیه سوم [[سوره ضحی]] -{{قلم رنگ|سبز|ما وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ ما قَلی}} (پروردگارت [[وحی]] را از تو قطع نکرده و به خشم او گرفتار نشده‌ای) - پاسخی به سخن وی دانسته شده است.<ref>جامع البیان، ج30، ص443</ref> | ام جمیل پیامبر(ص) را ترک شده به دست خداوند دانست. نزول آیه سوم [[سوره ضحی]] -{{قلم رنگ|سبز|ما وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَ ما قَلی}} (پروردگارت [[وحی]] را از تو قطع نکرده و به خشم او گرفتار نشده‌ای) - پاسخی به سخن وی دانسته شده است.<ref>جامع البیان، ج30، ص443</ref> | ||
==ام جمیل مثلی برای زیانکاری== | ==ام جمیل مثلی برای زیانکاری== | ||
ام جمیل در عرب مَثَلی برای زیانکاری | ام جمیل را در عرب مَثَلی برای زیانکاری دانسته‌اند: «اخسَر مِن حَمَّالَة الْحَطَب: زیانکارتر از ام جمیل»<ref>مجمع الامثال، ج1، ص256</ref> در ستیزها و احتجاج‌های سیاسی و خانوادگی شخصیت‌هایی چون [[عقیل بن ابیطالب]]<ref>الغارات، ج2، ص553؛ الامالی، ج1، ص200</ref> و عبدالله بن زبیر،<ref>العقد الفرید، ج4، ص101</ref> اطلاق عنوان {{قلم رنگ|سبز|حَمَّالَةَ الْحَطَب}} بر ام جمیل که عمه [[معاویه]] بود، از سرزنش‌هایی بود که نثار معاویه می‌شد.<ref name=":0">تفسیر قمی، ج2، ص448؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج8، ص3473</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||