وادی محسر: تفاوت میان نسخه‌ها

(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)

خط ۴:

== موقعیت جغرافیایی ==

وادی محسر، منطقه‌ای است میان [[مزدلفه]] و [[منا]] که حاجیان از آن می‌گذرند و در این قسمت، تابلوهایی وجود دارد که حدود محسر را نشان می‌دهد.<ref>معجم معالم مکّه، ص۲۴۸؛ أودیة مکّة، ص۲۸، ۸۶، ۱۱۵.</ref> فاصله این وادی تا [[مسجد الحرام]] ۱۱ کیلومتر است.{{مدرک}}

بنابر نظر فقیهان شیعه<ref>الحدائق الناضرة، ج۱۷، ص۴؛ مناسک حج، ص۲۱۳.</ref> و اهل سنّت،<ref>المغنى، ج۳، ص۳۷۶ و ۳۸۰؛ معجم الحج والعمرة، ص۷۱۸-۷۱۹.</ref> وادی محسّر بیرون از منا و نیز بیرون از مزدلفه است و معتقدند این سه منقطه به ترتیب و بدون فاصله پشت‌سرهم قرار دارند: «منا»، «محسر» و «مزدلفه»؛ مثلًا می‌گویند: محسّر، بیرون از منا و چسبیده به آن است<ref>کتاب المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة، ص506؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص40، 42؛ معجم‌البلدان، ج5، ص62؛ معجم الحج والعمرة، ص۷۱۸.</ref> یا می‌نویسند: محسّر میان منا و مزدلفه قرار گرفته است.<ref>معجم‌الحجاز، ج8، ص40؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص101.</ref>

عده‌ای از فقیهان شیعه<ref>الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص234؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220.</ref> و سنی<ref>شفاءالغرام، ج1، ص498، به نقل از محب طبرى، القِرى‏؛ صحیح مسلم، کتاب حج، ج3، ص104، حدیث 1282؛ المغنى، ج3، ص444؛ شوکانى، نیل‌الاوطار، ج5، ص62.</ref> نیز با پیروی از برخی روایات، وادی محسّر را بخشی از منا دانسته‌اند.

=== رود محسر و وادی آن ===

محسر رود کوچکی است که از سمتِ شرقی [[کوه ثَبیر]] در شرق مکه سرازیر می‌شود و به [[وادی عُرَنه]] (یکی از دره‌های مکه، بین مزدلفه و [[عرفات|صحرای عرفات]]) می‌ریزد. هنگامی که از میان ~~مِنا~~ و ~~مُزدَلَفه~~ می‌گذرد، به صورت مرز و فاصله‌ای میان آن دو قرار می‌گیرد و به سوی جنوب می‌رود. طول رود محسر، 3812 متر بوده و نقطه پایان آن، [[مأزمین]] (دو کوهی که در مسیر حجّاج از مزدلفه به منا قرار دارد) است.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۵۳.</ref>

محسر رود کوچکی است که از سمتِ شرقی [[کوه ثَبیر]] در شرق [[مکه]] سرازیر می‌شود و به [[وادی عُرَنه]] (یکی از دره‌های مکه، بین [[مزدلفه]] و [[عرفات|صحرای عرفات]]) می‌ریزد. هنگامی که از میان منا و مزدلفه می‌گذرد، به صورت مرز و فاصله‌ای میان آن دو قرار می‌گیرد و به سوی جنوب می‌رود. طول رود محسر، 3812 متر بوده و نقطه پایان آن، [[مأزمین]] (دو کوهی که در مسیر حجّاج از مزدلفه به منا قرار دارد) است.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۵۳.</ref>

این رودخانه در پایان سرزمین مزدلفه، باریک می‌شود و عرض آن به 50 متر می‌رسد و تا مسافتی در حدود 4372 متر، یعنی تا «[[العلمین]]» که مرز حرم از سمت عرفه است امتداد پیدا می‌کند.<ref>مرآةالحرمین، ج1، ص339-341.</ref>

خط ۱۵:

خط ۱۹:

===نام‌های دیگر===

دیگر نام‌های وادی محسر عبارت است از: مُهَلِّل (زیرا وقتى مردم به این وادى می‌‏رسند، شتاب می‌گیرند)،<ref>اخبار مکّه، ج2، ص93.</ref> بَطْن محسر<ref>تاج‌العروس، ص3، 140؛ الصحاح، ج2، ص630؛ منتهى الأرب، مادّه« حسر».</ref> و وادی‌ النار. مردم مکّه، آن را به نام وادی‌ النار می‌خوانند<ref>اخبار مکة، ج2، ص93؛ شفاءالغرام، ج1، ص499؛ معجم معالم مکّه، ص249؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص102.</ref> و گفته‌اند علت این نام‌گذاری آن است که مردی از اهل مکّه برای شکار به آنجا رفته بود که آتشی از آسمان آمد و او را سوزانید.<ref>ملئ‌العیبة، ج5، ص102؛ المقدّمة فى علوم الحدیث، ص44؛ الحاشیة على شرح المنهج، ج2، ص463.</ref>

~~==آیا وادی محسر بخشی از منا است؟==~~

گفته شده بیشتر فقیهان شیعه و اهل سنّت، وادی محسّر را بیرون از منا و نیز بیرون از مزدلفه می‌دانند و معتقدند این سه منقطه به ترتیب و بدون فاصله پشت‌سرهم قرار دارند: «منا»، «محسر» و «مزدلفه»؛ مثلًا می‌گویند: محسّر، بیرون از منا و چسبیده به آن است.<ref>کتاب المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة، ص506؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص40، 42؛ معجم‌البلدان، ج5، ص62.</ref> یا می‌نویسند: محسّر میان منا و مزدلفه قرار گرفته است و منا میان دو رودخانه قرار دارد که یکی چسبیده به منطقه [[جمرات|جمره عقبه]]، نزدیک مکّه، و دیگری محسّر است.<ref>معجم‌الحجاز، ج8، ص40؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص101.</ref>

اما عده‌ای از فقیهان شیعه و سنی با پیروی از برخی روایات، وادی محسّر را بخشی از منا دانسته‌اند.<ref>الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص234؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220؛ شفاءالغرام، ج1، ص498، به نقل از محب طبرى، القِرى‏؛ صحیح مسلم، کتاب حج، ج3، ص104، حدیث 1282؛ المغنى، ج3، ص444؛ شوکانى، نیل‌الاوطار، ج5، ص62.</ref>

==احکام و آداب محسر==

خط ۲۵:

خط ۲۴:

*قبل از طلوع آفتاب نباید از این وادی عبور کرد و وارد منا شد؛ زیرا [[وقوف در مشعر|توقف در مشعر]]، بین فجر و طلوع آفتاب است.<ref>مناسک نوین، ص۲۱۰.</ref> این حکم، برای کسانی است که در صبح روز [[عید قربان]]، می‌خواهند برای [[افاضه]] به منا، مشعرالحرام ([[مزدلفه]]) را به سوی منا ترک کنند. آنان می‌توانند تا نزدیکی وادی محسّر بیایند و آنجا توقف کنند و با طلوع خورشید وارد محسر شوند و از آن بگذرند و به منا بروند.<ref>وسیله(الینابیع الفقهیه)، ج8، ص441؛ الغنیة(الینابیع الفقهیه)، ج8، ص410؛ المقنعة، ص417؛ المبسوط، ج1، ص368؛ الشرائع، ج1، ص258؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220؛ اللمعة الدمشقیة، ج2، ص272؛ آراء المراجع فى الحج، ص338.</ref>

*اگر [[احرام|محرم]] قبل از طلوع آفتاب از محسر بگذرد، گناه کرده؛ اما [[کفاره]] بر او [[واجب]] نیست.<ref>مناسک نوین، ص۲۱۰.</ref>

*به نظر فقیهان شیعه و اهل ~~سنّت،~~ هنگام عبور از محسر، مستحب است انسان، با حالت دویدن، مسیر را طی کند و [[پیامبر(ص)]] و صحابه نیز چنین می‌کرده‌اند.<ref>معجم ~~معالم مکّة، ص249؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص41؛~~ شفاءالغرام، ج2، ص93؛ المعجم، ج4، ص119، به نقل از نووى، الایضاح و المحب الطبرى، القرى و المطالع؛ اخبار مکّة، ج2، ص93؛ وسائل‌الشیعة، ج10، ص46؛ مستدرک‌الوسائل، ج10، ص54؛ الروضة البهیّة، کتاب الحج، اعمال الوقوفین.</ref>

*به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت، هنگام عبور از محسر، مستحب است انسان، با حالت دویدن، مسیر را طی کند و [[پیامبر(ص)]] و صحابه نیز چنین می‌کرده‌اند.<ref>معجم الحج والعمرة، ص۷۱۸؛ شفاءالغرام، ج2، ص93؛ المعجم، ج4، ص119، به نقل از نووى، الایضاح و المحب الطبرى، القرى و المطالع؛ اخبار مکّة، ج2، ص93؛ وسائل‌الشیعة، ج10، ص46؛ مستدرک‌الوسائل، ج10، ص54؛ الروضة البهیّة، کتاب الحج، اعمال الوقوفین.</ref>

*مقدار دویدن در محسر، صدگام‏ است<ref>وسائل‌الشیعة، ج10، ص47، حدیث 1 و 2؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref> و گفته شده هنگام دویدن این [[دعا]] خوانده شود: «الّلهم سلّم عهدی واقبل توبتی و أجب دعوتی و اخلفنی فیمن ترکت بعدی.»<ref>وسائل‌الشیعة، ج10، ص47، حدیث 1 و 2؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref> همچنین. مستحب است حج‌گزار در حال عبور از وادی محسر پیوسته [[تلبیه]] بگوید.<ref>المغنى، ج3، ص444.</ref>

*توقف در وادی محسّر جز در صورت ضرورت جایز نیست.<ref>اودیة مکّة، ص86؛ الحاشیة على شرح المنهج، ج2، ص463.</ref>

*بنابر نظر اهل‌سنت، [[مستحب]] ~~است،~~ سنگریزه‌هایِ مورد نیاز برای [[رمی|رمی جمرات]] را از اینجا جمع کرد.<ref>صحیح مسلم، ج3، ص 104؛ السنن، ج5، ص258؛ فضائل مکه و حرمة البیت الحرام، ص169.</ref>

*بنابر نظر اهل‌سنت، [[مستحب]] است سنگریزه‌هایِ مورد نیاز برای [[رمی|رمی جمرات]] را از اینجا جمع کرد.<ref>صحیح مسلم، ج3، ص 104؛ السنن، ج5، ص258؛ فضائل مکه و حرمة البیت الحرام، ص169.</ref>

==قربانی کردن در وادی محسر==

از سال 1400 قمری قربانگاه‌هایی در وادی محسر ساخته شد که حاجیان می‌توانستند در آنجا [[قربانی]] کنند. این قربانگاه‌ها تا حدود سال‌ ۱۴۲۶ قمری (۸۳-۸۴ش).<ref name=":0">[https://journal.hzrc.ac.ir/article_36741_2fc39b3e6348f2f8fc2bd879800923c3.pdf «تحولات قربانی در حج از نگاه فقه و تاریخ (با تأکید بر وضع فعلی قربانی)»]، ص۸۳-۸۴.</ref> وجود قربانگاه در محسر پرسش‌هایی را درباره ~~درستی~~ قربانی خارج از [[منا]] مطرح کرد.<ref name=":0" /> فتوای مراجع کنونی شیعه آن است که در صورت عدم امکان ذبح در منا، در وادی محسّر نیز قربانی صحیح است.<ref>آراء المراجع فی الحج، ص358. همچنین نگاه کنید به: [https://wikihaj.com/view/قربانی_(فتاوای_مراجع) فتوای مراجع درباب قربانی مسئله شماره 1078]</ref> از نظر اهل سنّت، قربانی کردن در تمام درّه‌های مکّه درست است.<ref>السنن الکبری، ج5، ص122.</ref>

از سال 1400 قمری (۱۳۵۹ش) قربانگاه‌هایی در وادی محسر ساخته شد که حاجیان می‌توانستند در آنجا [[قربانی]] کنند. این قربانگاه‌ها تا حدود سال‌ ۱۴۲۶ قمری (۸۳-۸۴ش) برپا بودند.<ref name=":0">[https://journal.hzrc.ac.ir/article_36741_2fc39b3e6348f2f8fc2bd879800923c3.pdf «تحولات قربانی در حج از نگاه فقه و تاریخ (با تأکید بر وضع فعلی قربانی)»]، ص۸۳-۸۴.</ref> وجود قربانگاه در محسر پرسش‌هایی را درباره حکم فقهی قربانی کردن خارج از [[منا]] مطرح کرد.<ref name=":0" /> فتوای مراجع کنونی شیعه آن است که در صورت عدم امکان ذبح در منا، در وادی محسّر نیز قربانی صحیح است.<ref>آراء المراجع فی الحج، ص358. همچنین نگاه کنید به: [https://wikihaj.com/view/قربانی_(فتاوای_مراجع) فتوای مراجع درباب قربانی مسئله شماره 1078]</ref> از نظر اهل سنّت، قربانی کردن در تمام درّه‌های مکّه درست است.<ref>السنن الکبری، ج5، ص122.</ref>

==پانویس==

خط ۷۳:

خط ۷۲:

* '''مرآة الحرمين''': ابراهیم رفعت پاشا، بی‌جا، مطبعة دارالکتب المصریة، 1344ق.

* '''مستدرك الوسائل''': حسین نوری، بیروت، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۴۲۹ق.

* '''معجم‌البلدان''': یاقوت حموی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.

* '''معجم معالم الحجاز''': عاتق بن غیث بلادی، بیروت، مؤسسة الريان للطباعة و النشر و التوزیع، 1431ق/2010م.

* '''معجم معالم مکّه''': عاتق بن غیث بلادی، مکه، دار مکّه للنشر و التوزيع، 1403ق/ 1983م.

* '''معجم معالم مکّه''': عاتق بن غیث بلادی، مکّة المکرّمة، دار مکّه، ۱۴۰۳ه/۱۹۸۳م.

* '''~~معجم‌البلدان~~'''~~: یاقوت حموی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م~~.

* '''معجم الحج والعمرة المستخرج من الموسوعه الفقهیه الکویتیه'''، صباح حمید اسماعیل، اربیل، مکتبه صلاح الدین، چاپ اول، ۲۰۱۷م.

* '''المغنى''': عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، ریاض، دار عالم الکتب، ۱۴۱۷ق.

* '''المقدّمة فى علوم الحدیث''': عثمان بن عبد الرحمن ابن‌صلاح، به تألیف صلاح محمد عویضه، بیروت، دار الکتب العلمية، 1416ق/ 1995م.

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 == موقعیت جغرافیایی ==
 وادی محسر، منطقه‌ای است میان [[مزدلفه]] و [[منا]] که حاجیان از آن می‌گذرند و در این قسمت، تابلوهایی وجود دارد که حدود محسر را نشان می‌دهد.<ref>معجم معالم مکّه، ص۲۴۸؛ أودیة مکّة، ص۲۸، ۸۶، ۱۱۵.</ref> فاصله این وادی تا [[مسجد الحرام]] ۱۱ کیلومتر است.{{مدرک}}
+بنابر نظر فقیهان شیعه<ref>الحدائق الناضرة، ج۱۷، ص۴؛ مناسک حج، ص۲۱۳.</ref> و اهل سنّت،<ref>المغنى، ج۳، ص۳۷۶ و ۳۸۰؛ معجم الحج والعمرة، ص۷۱۸-۷۱۹.</ref> وادی محسّر بیرون از منا و نیز بیرون از مزدلفه است و معتقدند این سه منقطه به ترتیب و بدون فاصله پشت‌سرهم قرار دارند: «منا»، «محسر» و «مزدلفه»؛ مثلًا می‌گویند: محسّر، بیرون از منا و چسبیده به آن است<ref>کتاب المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة، ص506؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص40، 42؛ معجم‌البلدان، ج5، ص62؛ معجم الحج والعمرة، ص۷۱۸.</ref> یا می‌نویسند: محسّر میان منا و مزدلفه قرار گرفته است.<ref>معجم‌الحجاز، ج8، ص40؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص101.</ref>
+عده‌ای از فقیهان شیعه<ref>الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص234؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220.</ref> و سنی<ref>شفاءالغرام، ج1، ص498، به نقل از محب طبرى، القِرى‏؛ صحیح مسلم، کتاب حج، ج3، ص104، حدیث 1282؛ المغنى، ج3، ص444؛ شوکانى، نیل‌الاوطار، ج5، ص62.</ref> نیز با پیروی از برخی روایات، وادی محسّر را بخشی از منا دانسته‌اند.
 === رود محسر و وادی آن ===
-محسر رود کوچکی است که از سمتِ شرقی [[کوه ثَبیر]] در شرق مکه سرازیر می‌شود و به [[وادی عُرَنه]] (یکی از دره‌های مکه، بین مزدلفه و [[عرفات|صحرای عرفات]]) می‌ریزد. هنگامی که از میان مِنا و مُزدَلَفه می‌گذرد، به صورت مرز و فاصله‌ای میان آن دو قرار می‌گیرد و به سوی جنوب می‌رود. طول رود محسر، 3812 متر بوده و نقطه پایان آن، [[مأزمین]] (دو کوهی که در مسیر حجّاج از مزدلفه به منا قرار دارد) است.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۵۳.</ref>
+محسر رود کوچکی است که از سمتِ شرقی [[کوه ثَبیر]] در شرق [[مکه]] سرازیر می‌شود و به [[وادی عُرَنه]] (یکی از دره‌های مکه، بین [[مزدلفه]] و [[عرفات|صحرای عرفات]]) می‌ریزد. هنگامی که از میان منا و مزدلفه می‌گذرد، به صورت مرز و فاصله‌ای میان آن دو قرار می‌گیرد و به سوی جنوب می‌رود. طول رود محسر، 3812 متر بوده و نقطه پایان آن، [[مأزمین]] (دو کوهی که در مسیر حجّاج از مزدلفه به منا قرار دارد) است.<ref>تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۵۳.</ref>
 این رودخانه در پایان سرزمین مزدلفه، باریک می‌شود و عرض آن به 50 متر می‌رسد و تا مسافتی در حدود 4372 متر، یعنی تا «[[العلمین]]» که مرز حرم از سمت عرفه است امتداد پیدا می‌کند.<ref>مرآةالحرمین، ج1، ص339-341.</ref>
@@ خط ۱۵: / خط ۱۹: @@
 ===نام‌های دیگر===
 دیگر نام‌های وادی محسر عبارت است از: مُهَلِّل (زیرا وقتى مردم به این وادى می‌‏رسند، شتاب می‌گیرند)،<ref>اخبار مکّه، ج2، ص93.</ref> بَطْن محسر<ref>تاج‌العروس، ص3، 140؛ الصحاح، ج2، ص630؛ منتهى الأرب، مادّه« حسر».</ref> و وادی‌ النار. مردم مکّه، آن را به نام وادی‌ النار می‌خوانند<ref>اخبار مکة، ج2، ص93؛ شفاءالغرام، ج1، ص499؛ معجم معالم مکّه، ص249؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص102.</ref> و گفته‌اند علت این نام‌گذاری آن است که مردی از اهل مکّه برای شکار به آنجا رفته بود که آتشی از آسمان آمد و او را سوزانید.<ref>ملئ‌العیبة، ج5، ص102؛ المقدّمة فى علوم الحدیث، ص44؛ الحاشیة على شرح المنهج، ج2، ص463.</ref>
-==آیا وادی محسر بخشی از منا است؟==
-گفته شده بیشتر فقیهان شیعه و اهل سنّت، وادی محسّر را بیرون از منا و نیز بیرون از مزدلفه می‌دانند و معتقدند این سه منقطه به ترتیب و بدون فاصله پشت‌سرهم قرار دارند: «منا»، «محسر» و «مزدلفه»؛ مثلًا می‌گویند: محسّر، بیرون از منا و چسبیده به آن است.<ref>کتاب المناسک و اماکن طرق الحج و معالم الجزیرة، ص506؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص40، 42؛ معجم‌البلدان، ج5، ص62.</ref> یا می‌نویسند: محسّر میان منا و مزدلفه قرار گرفته است و منا میان دو رودخانه قرار دارد که یکی چسبیده به منطقه [[جمرات|جمره عقبه]]، نزدیک مکّه، و دیگری محسّر است.<ref>معجم‌الحجاز، ج8، ص40؛ ملئ‌العیبة، ج5، ص101.</ref>
-اما عده‌ای از فقیهان شیعه و سنی با پیروی از برخی روایات، وادی محسّر را بخشی از منا دانسته‌اند.<ref>الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، ج1، ص234؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220؛ شفاءالغرام، ج1، ص498، به نقل از محب طبرى، القِرى‏؛ صحیح مسلم، کتاب حج، ج3، ص104، حدیث 1282؛ المغنى، ج3، ص444؛ شوکانى، نیل‌الاوطار، ج5، ص62.</ref>
 ==احکام و آداب محسر==
@@ خط ۲۵: / خط ۲۴: @@
 *قبل از طلوع آفتاب نباید از این وادی عبور کرد و وارد منا شد؛ زیرا [[وقوف در مشعر|توقف در مشعر]]، بین فجر و طلوع آفتاب است.<ref>مناسک نوین، ص۲۱۰.</ref> این حکم، برای کسانی است که در صبح روز [[عید قربان]]، می‌خواهند برای [[افاضه]] به منا، مشعرالحرام ([[مزدلفه]]) را به سوی منا ترک کنند. آنان می‌توانند تا نزدیکی وادی محسّر بیایند و آنجا توقف کنند و با طلوع خورشید وارد محسر شوند و از آن بگذرند و به منا بروند.<ref>وسیله(الینابیع الفقهیه)، ج8، ص441؛ الغنیة(الینابیع الفقهیه)، ج8، ص410؛ المقنعة، ص417؛ المبسوط، ج1، ص368؛ الشرائع، ج1، ص258؛ جامع‌المقاصد، ج3، ص220؛ اللمعة الدمشقیة، ج2، ص272؛ آراء المراجع فى الحج، ص338.</ref>
 *اگر [[احرام|محرم]] قبل از طلوع آفتاب از محسر بگذرد، گناه کرده؛ اما [[کفاره]] بر او [[واجب]] نیست.<ref>مناسک نوین، ص۲۱۰.</ref>
-*به نظر فقیهان شیعه و اهل سنّت، هنگام عبور از محسر، مستحب است انسان، با حالت دویدن، مسیر را طی کند و [[پیامبر(ص)]] و صحابه نیز چنین می‌کرده‌اند.<ref>معجم معالم مکّة، ص249؛ معجم معالم الحجاز، ج8، ص41؛ شفاءالغرام، ج2، ص93؛ المعجم، ج4، ص119، به نقل از نووى، الایضاح و المحب الطبرى، القرى و المطالع؛ اخبار مکّة، ج2، ص93؛ وسائل‌الشیعة، ج10، ص46؛ مستدرک‌الوسائل، ج10، ص54؛ الروضة البهیّة، کتاب الحج، اعمال الوقوفین.</ref>
+*به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت، هنگام عبور از محسر، مستحب است انسان، با حالت دویدن، مسیر را طی کند و [[پیامبر(ص)]] و صحابه نیز چنین می‌کرده‌اند.<ref>معجم الحج والعمرة، ص۷۱۸؛ شفاءالغرام، ج2، ص93؛ المعجم، ج4، ص119، به نقل از نووى، الایضاح و المحب الطبرى، القرى و المطالع؛ اخبار مکّة، ج2، ص93؛ وسائل‌الشیعة، ج10، ص46؛ مستدرک‌الوسائل، ج10، ص54؛ الروضة البهیّة، کتاب الحج، اعمال الوقوفین.</ref>
 *مقدار دویدن در محسر، صدگام‏ است<ref>وسائل‌الشیعة، ج10، ص47، حدیث 1 و 2؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref> و گفته شده هنگام دویدن این [[دعا]] خوانده شود: «الّلهم سلّم عهدی واقبل توبتی و أجب دعوتی و اخلفنی فیمن ترکت بعدی.»<ref>وسائل‌الشیعة، ج10، ص47، حدیث 1 و 2؛ جواهرالکلام، ج19، ص102.</ref> همچنین. مستحب است حج‌گزار در حال عبور از وادی محسر پیوسته [[تلبیه]] بگوید.<ref>المغنى، ج3، ص444.</ref>
 *توقف در وادی محسّر جز در صورت ضرورت جایز نیست.<ref>اودیة مکّة، ص86؛ الحاشیة على شرح المنهج، ج2، ص463.</ref>
-*بنابر نظر اهل‌سنت، [[مستحب]] است، سنگریزه‌هایِ مورد نیاز برای [[رمی|رمی جمرات]] را از اینجا جمع کرد.<ref>صحیح مسلم، ج3، ص 104؛ السنن، ج5، ص258؛ فضائل مکه و حرمة البیت الحرام، ص169.</ref>
+*بنابر نظر اهل‌سنت، [[مستحب]] است سنگریزه‌هایِ مورد نیاز برای [[رمی|رمی جمرات]] را از اینجا جمع کرد.<ref>صحیح مسلم، ج3، ص 104؛ السنن، ج5، ص258؛ فضائل مکه و حرمة البیت الحرام، ص169.</ref>
 ==قربانی کردن در وادی محسر==
-از سال 1400 قمری قربانگاه‌هایی در وادی محسر ساخته شد که حاجیان می‌توانستند در آنجا [[قربانی]] کنند. این قربانگاه‌ها تا حدود سال‌ ۱۴۲۶ قمری (۸۳-۸۴ش).<ref name=":0">[https://journal.hzrc.ac.ir/article_36741_2fc39b3e6348f2f8fc2bd879800923c3.pdf «تحولات قربانی در حج از نگاه فقه و تاریخ (با تأکید بر وضع فعلی قربانی)»]، ص۸۳-۸۴.</ref> وجود قربانگاه در محسر پرسش‌هایی را درباره درستی قربانی خارج از [[منا]] مطرح کرد.<ref name=":0" /> فتوای مراجع کنونی شیعه آن است که در صورت عدم امکان ذبح در منا، در وادی محسّر نیز قربانی صحیح است.<ref>آراء المراجع فی الحج، ص358. همچنین نگاه کنید به: [https://wikihaj.com/view/قربانی_(فتاوای_مراجع) فتوای مراجع درباب قربانی مسئله شماره 1078]</ref> از نظر اهل سنّت، قربانی کردن در تمام درّه‌های مکّه درست است.<ref>السنن الکبری، ج5، ص122.</ref>
+از سال 1400 قمری (۱۳۵۹ش) قربانگاه‌هایی در وادی محسر ساخته شد که حاجیان می‌توانستند در آنجا [[قربانی]] کنند. این قربانگاه‌ها تا حدود سال‌ ۱۴۲۶ قمری (۸۳-۸۴ش) برپا بودند.<ref name=":0">[https://journal.hzrc.ac.ir/article_36741_2fc39b3e6348f2f8fc2bd879800923c3.pdf «تحولات قربانی در حج از نگاه فقه و تاریخ (با تأکید بر وضع فعلی قربانی)»]، ص۸۳-۸۴.</ref> وجود قربانگاه در محسر پرسش‌هایی را درباره حکم فقهی قربانی کردن خارج از [[منا]] مطرح کرد.<ref name=":0" /> فتوای مراجع کنونی شیعه آن است که در صورت عدم امکان ذبح در منا، در وادی محسّر نیز قربانی صحیح است.<ref>آراء المراجع فی الحج، ص358. همچنین نگاه کنید به: [https://wikihaj.com/view/قربانی_(فتاوای_مراجع) فتوای مراجع درباب قربانی مسئله شماره 1078]</ref> از نظر اهل سنّت، قربانی کردن در تمام درّه‌های مکّه درست است.<ref>السنن الکبری، ج5، ص122.</ref>
 ==پانویس==
@@ خط ۷۳: / خط ۷۲: @@
 * '''مرآة الحرمين''': ابراهیم رفعت پاشا، بی‌جا، مطبعة دارالکتب المصریة، 1344ق.
 * '''مستدرك الوسائل''': حسین نوری، بیروت، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۴۲۹ق.
+* '''معجم‌البلدان''': یاقوت حموی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
 * '''معجم معالم الحجاز''': عاتق بن غیث بلادی، بیروت، مؤسسة الريان للطباعة و النشر و التوزیع، 1431ق/2010م.
 * '''معجم معالم مکّه''': عاتق بن غیث بلادی، مکه، دار مکّه للنشر و التوزيع، 1403ق/ 1983م.
 * '''معجم معالم مکّه''': عاتق بن غیث بلادی، مکّة المکرّمة، دار مکّه، ۱۴۰۳ه/۱۹۸۳م.
-* '''معجم‌البلدان''': یاقوت حموی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
+* '''معجم الحج والعمرة المستخرج من الموسوعه الفقهیه الکویتیه'''، صباح حمید اسماعیل، اربیل، مکتبه صلاح الدین، چاپ اول، ۲۰۱۷م.
 * '''المغنى''': عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، ریاض، دار عالم الکتب، ۱۴۱۷ق.
 * '''المقدّمة فى علوم الحدیث''': عثمان بن عبد الرحمن ابن‌صلاح، به تألیف صلاح محمد عویضه، بیروت، دار الکتب العلمية، 1416ق/ 1995م.