سفرنامه‌های فارسی حج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سفرنامه‌های فارسی حج'''، سفرنامه‌های حج‌گزاران فارسی زبان است که گزارش سفر خود را به این زبان نگاشته‌اند. در یک بررسی، حدود 400<ref>. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش148، ص79-106،«فهرستواره سفرنامه ها و خاطرات حج ایرانیان؛ آثار منتشر شده تا سال 1392 شمسی»</ref> و بنابر گزارشی 500 سفرنامه<ref>. به سوی ام القری، ص14.</ref> از آغاز تا اوایل دهه نود شمسی(1390) به زبان فارسی شناسایی شده است. بیشتر این سفرنامه‌ها متعلق به سده‌های | '''سفرنامه‌های فارسی حج'''، سفرنامه‌های حج‌گزاران فارسی زبان است که گزارش سفر خود را به این زبان نگاشته‌اند. در یک بررسی، حدود 400<ref>. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، ش148، ص79-106،«فهرستواره سفرنامه ها و خاطرات حج ایرانیان؛ آثار منتشر شده تا سال 1392 شمسی»</ref> و بنابر گزارشی 500 سفرنامه<ref>. به سوی ام القری، ص14.</ref> از آغاز تا اوایل دهه نود شمسی(1390) به زبان فارسی شناسایی شده است. بیشتر این سفرنامه‌ها متعلق به سده‌های متأخر و بخصوص عصر قاجاری(1174-1304) است.<ref>. فهرستواره کتابهای فارسی ج1، ص104-105، 124-128؛ معجم ما کتب فی الحج و الزیاره و المعالم المشرفه فی الحجاز ص191-205</ref> | ||
مضامین عمده این | مضامین عمده این سفرنامه‌ها را موضوعاتی شامل توصیف راه‌ها و دشواری‌های سفر، رخدادهای سفر، وصف بناها، زیارت‌گاه‌ها، بیان احوال [[حاجی|حج‌گزاران]] و در حد کمتری معرفی مناسک و آداب حج دانست. نویسندگان این آثار از شهرهای مختلف [[ایران]] برخاسته‌اند. نیز برخی از آنها از اهالی مناطق فارسی زبان مانند هند و آسیای میانه بوده‌اند. | ||
== از سده چهارم تا سده دوازدهم == | == از سده چهارم تا سده دوازدهم قمری== | ||
نخستین سفرنامه حج فارسی، [[سفرنامه ناصر خسرو]] شاعر و حکیم [[اسماعیلی]] مذهب است. این سفرنامه گزارش سفرهای ناصر خسرو طی هفت سال است که نخستین آنها در 437 قمری آغاز شد.<ref>. تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی، ج1، ص336-339.</ref> او را پیشگام سیاحان ایرانی و سفرنامه‌اش را بهترین اثر در نوع خود در زبان فارسی دانسته‌اند.<ref>. حج در ادب فارسی، ص122؛ مجله دانشکده | نخستین سفرنامه حج فارسی، [[سفرنامه ناصر خسرو]] شاعر و حکیم [[اسماعیلی]] مذهب است. این سفرنامه گزارش سفرهای ناصر خسرو طی هفت سال است که نخستین آنها در 437 قمری آغاز شد.<ref>. تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی، ج1، ص336-339.</ref> او را پیشگام سیاحان ایرانی و سفرنامه‌اش را بهترین اثر در نوع خود در زبان فارسی دانسته‌اند.<ref>. حج در ادب فارسی، ص122؛ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش139 و 140، ص90«جهانگردی و سفرنامه نویسی در اسلام و ایران».</ref> او چهار بار حج گزارد و تا شمال آفریقا شهر به شهر را دید و جزییات خاطراتش را نوشت و در 444 قمری به ایران بازگشت. | ||
فهرست زیر شامل سفرنامه‌های فارسی حج تا سده دوازدهم است: | فهرست زیر شامل سفرنامه‌های فارسی حج تا سده دوازدهم قمری است: | ||
* لطائف الأذکار للحضار و السفار فی المناسک و الآداب نوشته محمد بن عمر ابن | * لطائف الأذکار للحضار و السفار فی المناسک و الآداب نوشته محمد بن عمر ابن مازه؛ این راهنمای حج در سال 552 قمری نوشته شد. | ||
* [[تحفةالعراقین|تحفه العراقین (ختم الغرائب)]] نخستین سفرنامه منظوم سروده شاعر قرن ششم، خاقانی شروانی است که دو بار به [[حج|سفر حج]] رفت؛ بار نخست در سال 551 قمری و بار دوم میان سال‌های 569 و570قمری.<ref>سفرنامه منظوم، حج ص141؛ دانشنامه، ش1، ص37-53،«کعبه ستایی در شعر فارسی».</ref> | |||
* [[تحفةالعراقین|تحفه العراقین (ختم الغرائب)]] نخستین سفرنامه منظوم سروده شاعر | * [[حجازیه (کتاب)|رساله حجازیه]]، نوشته ابوالاشرف محمد بن حسین یزدی(762قمری) از ثروتمندان یزد و از نزدیکان [[آل جلایر]] (حکومت بین 740 تا 835قمری در عراق و آذربایجان) در سال 757 قمری که گزارشی است از دشوارهای راه حج و بدی وضع آب در [[مکه]] و [[مدینه]].<ref>نک: مجموعه رسائل خطی فارسی، دفتر اول،ص 30-45</ref> | ||
* [[حجازیه (کتاب)|رساله حجازیه]]، نوشته ابوالاشرف محمد بن حسین یزدی(762قمری) از ثروتمندان یزد و از نزدیکان [[آل جلایر]] (حکومت بین 740 تا 835قمری در عراق و آذربایجان) در سال 757 قمری که گزارشی است از دشوارهای راه حج و بدی وضع آب در مکه و مدینه | |||
* سفرنامه مکه شیخ علی جبل عاملی از عالمان شیعه اواخر عهد [[صفویه]] که در سال 1033ق نوشته شده.<ref>. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش68 - 69، ص134-137«خاطراتی از سفرهای حج دوره صفوی».</ref> | * سفرنامه مکه شیخ علی جبل عاملی از عالمان شیعه اواخر عهد [[صفویه]] که در سال 1033ق نوشته شده.<ref>. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش68 - 69، ص134-137«خاطراتی از سفرهای حج دوره صفوی».</ref> | ||
* خاطرات حج محمد تقی مجلسی ( 1041قمری)<ref> | * خاطرات حج محمد تقی مجلسی ( 1041قمری).<ref>صفویه در عرصه دین و فرهنگ و سیاست، ج3، ص1047-1052.</ref> | ||
* سفرنامه منظوم حج بانویی اصفهانی (اواخر قرن دوازدهم) شامل بیش از هزار بیت شعر در وصف راه حج و ذکر عواطف شیعیان نسبت به زیارت‌گاه‌های حرمین است.<ref> | * سفرنامه منظوم حج بانویی اصفهانی (اواخر قرن دوازدهم) شامل بیش از هزار بیت شعر در وصف راه حج و ذکر عواطف [[شیعه|شیعیان]] نسبت به زیارت‌گاه‌های حرمین است.<ref>سفرنامه منظوم حج، مقدمه، ص9-15.</ref> | ||
* بخشی از [[منظومه چهارتخت]] سروده حسین ابیوردی که در سال 898 سروده شده و گزارش سفر اوست به حرمین و چند شهر دیگر از جمله | * بخشی از [[منظومه چهارتخت]] سروده حسین ابیوردی که در سال 898 قمری سروده شده و گزارش سفر اوست به حرمین و چند شهر دیگر از جمله قدس، استانبول، مصر، حلب و شام.<ref>سفرنامه منظوم حج، ص 85.</ref> | ||
* منظومه [[فتوح الحرمین]] سروده محیی الدین لاری (م. 933 قمری) که بیشتر شرحی از اماکن حرمین و مناسک حج است.<ref> | * منظومه [[فتوح الحرمین]] سروده محیی الدین لاری (م. 933 قمری) که بیشتر شرحی از اماکن حرمین و [[مناسک حج]] است.<ref>کتابنامه حج، ص195.</ref> | ||
* [[بیان واقع]] نوشته عبدالکریم کشمیری که گزارش جنگ‌ها و اقدامات نادرشاه است و تنها باب سوم آن گزارش سفر حج نویسنده در | * [[بیان واقع]] نوشته عبدالکریم کشمیری که گزارش جنگ‌ها و اقدامات نادرشاه است و تنها باب سوم آن گزارش سفر حج نویسنده در سال 1154 قمری است. | ||
* سفرنامه منظوم [[تحفة الحرمین (قادری)|تحفه الحرمین]]، سروده محمد رحیم الدین قادری از دانشوران هندوستان در 1203 قمری <ref> | * سفرنامه منظوم [[تحفة الحرمین (قادری)|تحفه الحرمین]]، سروده محمد رحیم الدین قادری از دانشوران هندوستان در 1203 قمری.<ref>پنجاه سفرنامه حج قاجاری ج1، ص173-212</ref> | ||
== سفرنامه‌های سده سیزدهم و چهاردهم == | == سفرنامه‌های سده سیزدهم و چهاردهم == | ||