بازسازی مسجد النبی (عثمان بن عفان)

بازسازی مسجدالنبی در خلافت عثمان بن عفان در سال ششم خلافت او یعنی سال ۲۹ هجرت آغاز شد و در ابتدای سال ۳۰ به پایان رسید. در این بازسازی مسجد تا 23% گسترش یافت و به محوطه مسجد از سه جهت شمال، جنوب و غرب اضافه شد، طول مسجد به 160 ذراع و عرض آن به 118 ذراع رسید.

در این دوره مصالح ساخت مسجد تغییر یافت از جمله برای ساخت ستون‌ها به جای چوب از سنگ استفاده شد. سقف ها را با چوب ساج ساختند و دیوارها با گچ سفید شد. در دیوارهای شرقی و غربی نیز دو طاق ایجاد گردید.

تصمیم بازسازی

عثمان از سال 24ه.ق تا 35ه.ق بر مسند خلافت نشست و 6 سال پس از خلافت با توجه به نیازها و لزوم تعمیرات ستون‌های مسجد تصمیم به توسعه و بازسازی مسجدالنبی گرفت.

برخی انگیزه عثمان برای بازسازی مسجد را، شکایت مردم از تنگی جا در مسجد و نیز خرابی ستون‌های مسجد دانسته‌اند. بر اساس این روایات عثمان در هنگام توسعه مسجد با مردم مشورت کرد و همگی به تخریب و توسعه مسجد رای دادند. اما بنابر روایتی مردم مخالف توسعه مسجد بودند و می‌خواستند به همان شکل سابق باقی بماند (فکره الناس ذلک و احبوا ان یَدَعَه علی هیئة) و عثمان برای راضی کردن این گروه روایتی از پیامبر در ثواب بنا کردن مسجد نقل کرد.

گسترش مسجد

مسجد در این زمان 23% گسترش یافت.

گسترش مسجد در سه جهت

طول مسجد در حدود 160 ذراع (79/68متر) بیشتر شد. 9 ذراع در جهت قبله (یک رواق) و 9 ذراع در جهت شمالی به مسجد افزوده شد. عرض مسجد 118 ذراع (58/76 متر) یعنی در حدود 9 ذراع (یک رواق) به جهت غربی مسجد افزوده شد. بدین ترتیب از آن پس مسجد 5 رواق موازی در دیوار جنوبی داشت.

به دلیل قرار داشتن خانه همسران پیامبر(ص) در دیوار شرقی، مسجد را از جهت شرقی گسترش ندادند.

جایگزین

مصالح و سبک معماری

استفاده از سنگ به جای خشت

در این دوره از سنگ به جای خشت استفاده شد. مسجد با سنگ‌های تراشیده و گچ ساخته شد.

ستون ها

ستون‌ها به‌جای چوب با سنگ تراشیده‌ شده ساخته شدند و برای اینکه قطعه سنگ‌ها به درستی به هم بچسبند از قطعات آهن و سرب گداخته استفاده شد. این شیوه در معماری بیزانس و نیز در مسجدالاقصی دیده شده است.

سقف

سقف از چوب ساج ساخته شد که سوار بر پل‌های چوبی متکی بر ستون‌ها بود.

دیوارها

دیوار ها را با گچ سفید کردند. در دیوار شرقی و غربی نیز دو طاق ایجاد گردید.

در دیوار شرقی و غربی پنجره‌ای نصب شد و گفته شده این پنجره ها در قسمت بالای دیوار بوده است.

درها

درهای مسجد، همان 6 در زمان عمر باقی‌ ماند.

محراب

در اطراف محل محراب، مقصوره‌ای از خشت ساختند و پنجره هایی در آن قرار دادند که مردم در هنگام نماز از آن جا امام جماعت را ببینند. این کار پس از قتل عمر و به منظور حفاظت از عثمان صورت گرفت.