ابن شبه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: برگردانده‌شده |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: واگردانی دستی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ابن شَبَّة''' (نام کامل عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری)، تاریخ نگار اهل [[مدینه]] در سده سوم قمری و نویسنده کتاب [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینه]] (تاریخ المدینه) است. وی در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری مدینه نقشی اساسی داشت. | '''ابن شَبَّة''' (نام کامل عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری)، تاریخ نگار اهل [[مدینه]] در سده سوم قمری و نویسنده کتاب [[اخبار المدینه (ابن شبه)|اخبار المدینه]] (تاریخ المدینه) است. وی در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری مدینه نقشی اساسی داشت. | ||
نسخهٔ ۳۱ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۲۸
ابن شَبَّة (نام کامل عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری)، تاریخ نگار اهل مدینه در سده سوم قمری و نویسنده کتاب اخبار المدینه (تاریخ المدینه) است. وی در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری مدینه نقشی اساسی داشت.
تولد و تحصیلات
ابوزید عمر بن شَبَّة بن عبیده نُمَیری در ۱۷۳ق، احتمالا در بصره زاده شد و در ۲۶۲ یا ۲۶۳ق در سامرا درگذشت.[۱] او متعلق به خاندان نمیر بن عامر بود که طایفه‌ای از قبیله بزرگ هوازن بودند.[۲]
شاگردان و استادان
یوسف مزّی، از رجالیانِ قرن هشتم قمری، فهرستی بلند از استادان و شاگردان وی ارائه کرده است.[۳] محمد بن یحیی، معاویة بن هشام و ابوغَسان از استادان او و ابوبکر بن ابی‌الدنیا، ابوشُعَیب حرانی و احمد بن ابی‌طاهر طَیفور از شاگردان ابن شبه بوده‌اند.[۴]
بیشترین گزارش‌های ابن شبه از ابوغسان محمد بن یحیی کنانی، از یاران مالک بن انس است که آگاهی‌های بسیار از اخبار و رخدادهای مدینه داشته است.[۵] با این‌که ابن شبه از شاگردان ابن زباله،[۶] از نخستین تاریخ‌نگاران مدینه، است؛ در کتاب تاریخ المدینه، گزارش‌هایی اندک از ابن زباله آورده است.[۷]
گرایش فکری
ابن شبه با تاریخ، سیره، حدیث، فقه، ادب، شعر و نسب‌شناسی آشنا بود و آثار گوناگونش نشان می‌دهد که در علوم مختلف دست داشته است.[۸][۹]در عرصه تاریخ‌نگاری درباره مکه، مدینه، بصره و کوفه و نگارش شرح حال شاعران و امیران و حاکمان این شهرها تحقیقاتی داشته است.[۱۰] او را از مخالفان متعزله و متمایل به اهل حدیث دانسته‌اند.[۱۱] درباره مخالفتش با اندیشه مخلوق بودن قرآن گزارش‌هایی یافت می‌شود. پاره کردن کتاب‌ها و آتش زدن خانه وی و ناچار شدنش به سکوت و انزوا از پیامدهای این رویداد بود.[۱۲] همچنین فضلیت‌گویی و مقتل‌نویسی برای خلیفه دوم و سوم (عمر و عثمان) و دفاع از تشکیل شورای خلافت برای انتخاب خلیفه را از دیگر نشانه‌های گرایش ابن شبه به اهل حدیث دانسته‌اند.[۱۳]
جایگاه ابن شبه در تاریخ‌نگاری مدینه
ابن شَبَّه در گسترش و استواری مکتب تاریخ‌نگاری مدینه که اصول آن در کارهای عُروة بن زبیر (درگذشت ۹۴ق) و ابن شهاب زُهری (درگذشت ۱۲۴ق) و موسی بن عُقبه (درگذشت ۱۴۱ق) نهاده شد،[۱۴] نقشی اساسی داشت. وی برای گردآوری اطلاعات همان روشی را به کار برده که در تدوین حدیث به کار می‌رفته است؛ بدین معنا که سخن‌های شاهدان و راویان را به صورت شفاهی گرد آورده و کنار هم نهاد.[۱۵]
داوری تراجم نگاران درباره ابن شبه
ابن شَبَّه به وثاقت، صداقت، عدالت و اعتبار وصف شده و بر خلاف استادش ابن زباله که مورد بی مهری رجالیان و اهل حدیث قرار گرفته، از او با کلماتی احترام‌آمیز یاد شده است.[۱۶]
آثار ابن شبه
ابن شبه آثار متعددی در تاریخ محلی و تک‌نگاری‌های تاریخی داشته است. مهم‌ترین اثر او اخبار المدینة النبویه است که با عنوان تاریخ المدینة المنوره نیز به چاپ رسیده است و کتابی در جغرافیای تاریخی مدینه و رویدادهای زندگی پیامبر اسلام(ص)، خلافت عمر بن خطاب و عثمان بن عَفّان است فهرستی از آثار او که در منابع ثبت شده و مورد استناد دیگر نویسندگان بوده است به شرح زیر است[۱۷]:
آثار تاریخی
- تاریخ الکوفه
- تاریخ البصره
- کتاب امراء المدینه
- کتاب امراء مکه
- کتاب التاریخ
- کتاب اخبار المنصور
- اخبار محمد و ابراهیم بن عبدالله بن حسن
- اخبار بنی نمیر
- السلطان
- مقتل عثمان
ادبیات عرب
- الاستعانه بالشعر و ما جاء فی اللغات
- طبقات الشعراء
- الشعر و الشعرا
- الاغانی
- کتاب ما یستعجم الناس فیه من القرآن
- کتاب النحو
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰؛ شذرات الذهب، ج۳، ص۲۷۳-۲۷۴؛ البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۳۰.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۵
- ↑ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲؛ نک: التحفة اللطیفه، ج۲، ص۳۴۰-۳۴۱.
- ↑ فاتحى‌نژاد، «ابن شبه»، ج۴، ص۱۳۶۹.
- ↑ «مؤلفات فی تاریخ المدینه»، ج۴، ص۳۲۸.
- ↑ نک: اخبار المدینه، ص۶۷.
- ↑ نک: تاریخ المدینه، ج۳، ص۱۰۱۸.
- ↑ الفهرست، ص۱۶۳؛ سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۳۷۰.
- ↑ وفیات الاعیان، ج۳، ص۴۴۰.
- ↑ معجم الادباء، ج۱۶، ص۶۰-۶۲.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ۳۸
- ↑ تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۲۰۹.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۴۰-۴۲
- ↑ بحث فی نشأة علم التاریخ، ص۱۳-۲۷.
- ↑ درآمدی بر تاریخ اسلام، ص۹۲-۹۳.
- ↑ الجرح و التعدیل، ج۶، ص۱۱۶؛ تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۹۱-۹۲.
- ↑ اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنوره، ص۳۶
منابع
- ابن شبه: عنایت‌الله فاتحى‌نژاد، در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۶۹ش.
- اخبار المدینه: ابن زباله (درگذشت ۱۹۹ق)، به کوشش ابن سلامه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۴ق.
- اسلوب و نظام فکری عمر بن شبه نمیری در کتاب تاریخ المدینه المنورههدیه تقوی، فاطمه جان احمدی، فصلنامه تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، شمراه ۱۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش.
- بحث فی نشأة علم التاریخ عند العرب: عبدالعزیز الدوری، بیروت، دار المشرق، ۱۹۹۳م.
- البدایة و النهایه: ابن کثیر (درگذشت ۷۷۴ق)، به کوشش علی محمد و عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
- تاريخ بغداد: احمد بن علی خطیب بغدادی، به تحقیق: مصطفى عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، 1417ق/ 1997م.
- تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّه (درگذشت ۲۶۲ق)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
- التحفة اللطیفه: شمس الدین السخاوی (درگذشت ۹۰۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- تهذیب الکمال فی اسماء الرجال: المزی (درگذشت ۷۴۲ق)، به کوشش احمد علی و حسن احمد، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
- الجرح و التعدیل: ابن ابی‌حاتم الرازی (درگذشت ۳۲۷ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۳۷۲ق.
- حجاز در صدر اسلام: صالح احمد العلی، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۷۵ش.
- درآمدی بر تاریخ اسلام در قرون وسطی: کلود کاهن، ترجمه: علوی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- سیر اعلام النبلاء: الذهبی، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۴ق/ 199۴م.
- شذرات الذهب: عبدالحی بن العماد (درگذشت ۱۰۸۹ق)، به کوشش الارنؤوط، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۰۶ق.
- الفهرست: محمد بن اسحاق ابن ندیم، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- مجلة العرب (ماهنامه): ریاض، المملکة السعودیه، ج۴، ۱۳۸۹ق.
- معجم الادباء: یاقوت الحموی (درگذشت ۶۲۶ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
- وفیات الاعیان: ابن خلکان (درگذشت ۶۸۱ق)، به کوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر.