جمهرة الرحلات
 جلد نخست از جمهرة الرحلات. | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | احمد محمد محمود |
| تاریخ نگارش | سده پانزدهم قمری |
| محتوا | |
| موضوع | سفرنامه حج، سفرنامه جزیرة العرب، سفرنامه مکه و مدینه، تاریخ و جغرافیا و فضایل مکه و مدینه. |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | ۸ |
| قطع | وزیری |
جمهرة الرحلات، کتابی است چند جلدی، نوشته احمد محمد محمود (ت.۱۹۴۵م) و به زبان عربی، که به معرفی سفرنامه‌های حج پرداخته و تا کنون هشت جلد از آن چاپ شده است.
در چهار جلد دوم، دایره موضوع گسترش یافته و شامل معرفی سفرنامه‌ها به جزیرة العرب و کتاب‌های تاریخ، جغرافیا و فضایل مکه و مدینه نیز می‌شود.
چهار جلد نخست کتاب، در سال ۲۰۱۰م. و چهار جلد دوم آن در سال ۲۰۱۲م. توسط دارالسعودیه للنشر و توزیع، در ریاض، چاپ شده است.
نویسنده
احمد محمد محمود، روزنامه‌نگار سودانی الاصل و متولد سال ۱۹۴۵م. است، که بیشتر زندگی خود را در شهرهای مکه و مدینه گذرانده و در سمت روزنامه‌نگار و سردبیر در روزنامه‌های عربستان فعالیت داشته است.
قالب
کتاب جمهرة الرحلات، که به معرفی سفرنامه‌های حج پرداخته، تا کنون در هشت جلد تنظیم شده است. هر فصل از این کتاب، به معرفی یک سفرنامه اختصاص یافته و دارای تصویری از جلد کتاب چاپ شده نیز می‌باشد.
در آغاز هر فصل، چکیده‌ای چند صفحه‌ای از محتوای سفرنامه یا بخش‌های جالب آن، با مقدمه کوتاهی درباره نویسنده گرد آمده است.
محتوا
کتاب جمهرة الرحلات، مجموعه‌ای است که به معرفی سفرنامه‌های حج و جهان اسلام پرداخته است.
چهار جلد نخست
- جلد نخست و دوم، با عنوان رحلات الحج، به معرفی ۶۹ سفرنامه از نویسندگان مسلمان که به حج رفته‌اند پرداخته است. در میان این سفرنامه‌ها می‌توان سفرنامه ناصر خسرو و سفرنامه خسی در میقات نوشته جلال آل احمد را نام برد.
- جلد سوم، با عنوان رحلات المحرمه، شامل معرفی سفرنامه‌های اروپاییان به حجاز، مکه و مدینه است.
- جلد چهارم، با عنوان رحالة فی دیوان الملک عبدالعزیز، به معرفی سفرنامه‌هایی که در زمان آل سعود نوشته شده پرداخته، که شامل سفرنامه اروپاییان نیز می‌باشد.
چهار جلد دوم
در چهار جلد دوم کتاب، سفرنامه‌های معرفی شده متنوع‌تر از چهار جلد نخست کتاب بوده و اختصاصی به سفرنامه‌های حج یا حتی سفرنامه‌ها به عربستان ندارد و شرح آن چنین است:
- جلد پنجم و ششم، ادامه دو جلد نخست کتاب و دارای عنوان رحلات الحج است. در این دو جلد، افزون بر سفرنامه‌های حج، کتاب‌های غیر سفرنامه مانند کتاب‌های تاریخ و جغرافیا، فضایل مکه و مدینه و حتی اسرار و مناسک حج نیز معرفی شده است. این دو جلد، کتاب‌ها و پژوهش‌های جدید را نیز در بر می‌گیرد.
- جلد هفتم، با عنوان الرحالة السعودیین، به معرفی سفرنامه‌های نویسندگان عربستانی در داخل عربستان یا خارج از این کشور و سایر نقاط جهان می‌پردازد.
- جلد هشتم، با عنوان رحلة الخواجات الی البلاد العربیه، به معرفی سفرنامه‌های غیر مسلمانان و غیر عرب‌ها در سراسر تاریخ شبه جزیره عربی و نیز دیگر کشورها و سرزمین‌های عربی می‌پردازد.
چاپ
چهار جلد نخست کتاب، در سال ۲۰۱۰م. و چهار جلد دوم آن در سال ۲۰۱۲م. توسط دارالسعودیه للنشر و توزیع، در ریاض، در قطع وزیری به چاپ رسید.
پانویس
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل جمهر الرحلات.
- اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد (م.885ق)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة ام القری، 1408ق.
- احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، محمد بن احمد المقدسی (م.380ق)، قاهره، مکتبه مدبولی، 1411ق.
- الاعلام، خیر الدین بن محمود الزرکلی (م.1396ق)، بیروت، دارالعلم للملایین، 1989م.
- اعیان الشیعه، سید محسن الامین (م.1371ق)، به کوشش سید حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، 1403ق.
- البدایه و النهایه فی التاریخ، اسماعیل بن عمر بن کثیر (700-774ق)، بیروت، مکتبه المعارف، 1411ق.
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، شمس‌الدین محمد بن احمد الذهبی (م.748ق)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، 1410ق.
- تاریخ مکه، دراس‍ات فی ال‍س‍ی‍اس‍ه و ال‍ع‍ل‍م و الاج‍ت‍م‍اع و ال‍ع‍م‍ران، احمد السباعی (م.1404ق)، مکه، مطبوعات نادی مکه الثقافی، 1404ق.
- تجارب الامم، ابوعلی احمد بن محمد مسکویه (م.421ق)، به کوشش ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، 1379ش.
- تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و ال‍م‍ش‍اع‍ر ال‍ع‍ظام و مکه و الحرم و ولات‍ه‍ا ال‍ف‍خ‍ام، محمد بن احمد الصباغ (م.1321ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، 1424ق
- التذکرة الحمدونیه، محمد بن حمدون (م.562ق)، بیروت، دار صادر، 1417ق.
- سلسله‌های اسلامی جدید راهنمای گاهشماری و تبارشناسی، کلیفور داد موند باسورث، ترجمه بدره‌ای، تهران، باستان شناسی اسلام و ایران، 1381ش.
- سیر اعلام النبلاء، شمس‌الدین محمد بن احمد الذهبی (م.748ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، 1413ق.
- شَذَراتُ الذَهَب فی اخبار من ذَهَب، عبدالحی بن عماد (م.1089ق)، به کوشش عبدالقادر الارنووط، بیروت، دار ابن کثیر، 1406ق.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقی الفاسی (م.832ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1421ق.
- صورة الارض، محمد بن حوقل النصیبی (م.367ق)، بیروت، دار صادر، 1938م.
- العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین، محمد بن احمد التقی الفاسی (م.832ق) به کوشش محمد عبدالقادرعطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
- الکامل فی التاریخ، علی بن محمد ابن الاثیر (555-630ق)، بیروت، دار صادر، 1385ق.
- منائح الکرم فی اخبار مکه و البیت و ولاه الحرم، علی بن تاج الدین السنجاری (م.1125ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، 1419ق.
- المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، عبدالرحمن بن علی ابن الجوزی (م.597ق)، به کوشش محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا و نعیم زرزور، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ق.
- النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، ابن تغری بردی الاتابکی(م.874ق)، قاهره، وزاره ال‍ث‍ق‍اف‍ه و الارش‍اد ال‍ق‍وم‍ی، الهیئه المصریه العامه، 1391ق.