حزام
حِزام یا طِراز یا مِنطقه، کمربند و نوار دور پرده کعبه است
نام
واژه حزام، از ريشه «ح ز م» به معناي بستن، محکم و جمع کردن است[۱] و به کمربند زين چارپايان[۲] يا هر کمربندی[۳] گفته ميشود.
کمربند و نوار دور پرده کعبه را نیز حزام گفتهاند[۴] و پارهای منابع از آن با نام «طِراز»[۵] يا «مِنطقه»[۶] ياد کردهاند.
ویژگیها
حزامِ پرده کعبه، به درازای ۴۵ متر و پهنای ۹۵ سانتیمتر بوده و از ۱۶ قطعه متصل به هم تشکیل شده است. حزام، دور پرده کعبه و در بخش پایین با فاصله نه متر از زمین نصب شده است.[۷]
حزام، در کارگاه پردهبافی تولید میشود.[۸] پارچههای آن ابریشمی[۹] و سیاه بوده[۱۰] و نقوش و آیات قرآن، به خط ثلث مرکب[۱۱] با نخهای نقرهای زراندود گلدوزی شده است.[۱۲]
نوشتهها
کاتب نوشتهها، عبدالرحیم امین بخاری، از کاتبان دوره عبدالعزیز آل سعود (حک: 1319-1373ق) است.[۱۳] نوشههای روی قطعههای حزام، آیههایی از قرآن با درونمایه کعبه و حج است. آیات یاد شده که در چهار سوی کعبه با بسمله آغاز میشود، چنین است:
ضلع مقام ابراهيم
- قطعه 1: بسمله به همراه ﴿وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِيمَ مُصَلًّي
﴾[۱۴] به طول 289 سانتيمتر.
- قطعه 2: ﴿وَعَهِدْنا إِلي إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ أَنْ طَهِّرا بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَ الْعاكفِينَ وَ الرُّكعِ السُّجُود
﴾[۱۴] به طول 303 سانتيمتر.
- قطعه 3: ﴿وَإِذْ يرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيتِ وَإِسْماعِيلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّك أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيم
﴾[۱۵] به طول 314 سانتيمتر.
- قطعه 4: ﴿رَبَّنا وَاجْعَلْنا مُسْلِمَينِ لَك وَ مِنْ ذُرِّيتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَك وَ أَرِنا مَناسِكنا وَ تُبْ عَلَينا إِنَّك أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيم
﴾[۱۶] به طول 338 سانتيمتر.
ضلع بين رکن حجرالاسود و رکن يمانی (شرقی)
قطعه 1: بسمله به همراه ﴿قُلْ صَدَقَ اللَّهُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَما كانَ مِنَ الْمُـشْرِكين ﴾[۱۷] به طول 254 سانتيمتر.
قطعه 2: ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكةَ مُبارَكاً وَهُدي لِلْعالَمِين ﴾[۱۸] به طول 267 سانتيمتر.
قطعه 3: ﴿فِيهِ آياتٌ بَيناتٌ مَقامُ إِبْراهِيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً﴾[۱۴] به طول 203 سانتيمتر.
قطعه 4: ﴿وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَيتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيهِ سَبِيلاً وَمَنْ كفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِي عَنِ الْعالَمِين﴾[۱۴] به طول 303 سانتيمتر.
ضلع مستجار
قطعه 1: بسمله به همراه ﴿وَإِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيتِ أَنْ لا تُشْـرِك بِي شَيئاً وَطَهِّرْ بَيتِي لِلطَّائِفِينَ وَالْقائِمِينَ وَالرُّكعِ السُّجُود﴾[۱۹] به طول 328 سانتيمتر.
قطعه 2: ﴿وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يأْتُوك رِجالاً وَعَلي كلِّ ضامِرٍ يأْتِينَ مِنْ كلِّ فَجٍّ عَمِيق﴾[۲۰] به طول 243 سانتيمتر.
قطعه 3: ﴿لِيشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يذْكرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيامٍ مَعْلُوماتٍ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَكلُوا مِنْها﴾[۲۱] به طول 337 سانتيمتر.
قطعه 4: ﴿وَأَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِير ثُمَّ لْيقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيطَّوَّفُوا بِالْبَيتِ الْعَتِيق﴾[۲۲] به همراه «صدق الله العظيم» به طول 304 سانتيمتر.
ضلع حجر اسماعيل
قطعه 1: بسمله به همراه ﴿ط ﴾(الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَج) (بقره/2، 197) به طول 323 سانتيمتر.
قطعه 2: ﴿ط ﴾(وَما تَفْعَلُوا مِنْ خَيرٍ يعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيرَ الزَّادِ التَّقْوی وَاتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْباب) (بقره/2، 197) به طول 238 سانتيمتر.
قطعه 3: ﴿ط ﴾(لَيسَ عَلَيكمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكمْ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرام) (بقره/2، 198) به طول 252 سانتيمتر.
قطعه 4: ﴿ط ﴾(وَ اذْكرُوهُ كما هَداكمْ وَ إِنْ كنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّين ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ) (بقره/2، 198-199) به طول 199 سانتيمتر.[۲۳]
زير حزام در چهار سوي کعبه کتيبههايي قرار دارد که در سه جهت، منقش به آيات قرآن است و در ضلع مقام ابراهيم، بزرگترين کتيبه به طول 490 سانتيمتر، به مکان ساخت و اهدا کننده پرده اشاره ميکند. افزون بر اين، بين کتيبههاي ياد شده، قطعههايي مربع شکل، موسوم به «کردشيات» و منقوش به سوره توحيد و نيز پارچهنوشتههايي با عبارات حمدله و اسماي الهي، در چهار طرف کعبه، قرار دارند.[۲۴]
پیشینه
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ . الصحاح، ج5، ص1898؛ معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53؛ النهايه، ج1، ص379، «حزم».
- ↑ . معجم مقاييس اللغه، ج2، ص53-54؛ لسان العرب، ج12، ص131، «حزم».
- ↑ . تاج العروس، ج16، ص145-146، «حزم».
- ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پردهبافي، ص109.
- ↑ . نک: رحله ابن بطوطه، ج1، ص410؛ افادة الانام، ج1، ص449؛ تاريخ الکعبة المعظمه، ص262.
- ↑ . مفرحة الانام، ص75؛ مرآة الحرمين، ج1، ص277.
- ↑ . الکعبة و الکسوه، ص180-189؛ موزه و پردهبافي، ص109.
- ↑ . موزه و پردهبافي، ص108-109.
- ↑ . موزه و پردهبافي، ص105.
- ↑ . http://factory.gph.gov.sa
- ↑ . موزه و پردهبافي، ص107.
- ↑ . موزه و پردهبافي، ص107.
- ↑ . کعبه و جامه آن، ص260.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ سوره بقره (2)، آیه 125. خطای یادکرد: برچسب
<ref>
نامعتبر؛ نام «:0» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است - ↑ سوره بقره(2)، آیه 127.
- ↑ سوره بقره(2)، آیه 128.
- ↑ سوره آل عمران (3)، آیه 95.
- ↑ سوره آل عمران(3)، آیه 96.
- ↑ سوره حج(22)، آیه 26.
- ↑ سوره حج (22)، آیه 27.
- ↑ سوره حج(22)، آیه 28.
- ↑ سوره حج (22)، آیات 28 و 29.
- ↑ . نک: موزه و پردهبافي، ص122-137.
- ↑ . موزه و پردهبافي، ص56، 124-137؛ کعبه و جامه آن، ص214، 264؛ ميقات حج، ش38، ص99-100، «کمربند کعبه و نوشتههاي روي آن».
منابع
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۶ش.
- اخبار الکرام باخبار المسجدالحرام، احمد بن محمد الملکی (م. ۱۰۶۶ق)، تحقیق غلام مصطفی، بیروت، دارالصحوه، ۱۴۰۵ق.
- الاطلس المصور لمکة المکرمة و المشاعر المقدسه، معراج نواب احمد نورا و عبدالله صالح شاووش، ریاض، دارالملک العزیز، ۱۴۲۴ق.
- اعلام الانام بتاریخ بیت الله الحرام، محمد صالح العبدری الحجبی، به کوشش اسماعیل احمد، مکه، جامعة ام القری، ۱۴۰۵ق.
- افادة الانام بذکر اخبار بلد الله الحرام، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
- تاج العروس من جواهر القاموس، مرتضی الزبیدی (م. ۱۲۰۵ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
- التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم، محمد طاهر الکردی، تصحیح عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
- تاریخ الکعبة المعظمة عمارتها و کسوتها و سدانتها، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۲ق.
- تاریخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدینة الشریفة و القبر الشریف، محمد بن احمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق)، مکه، مکتبة التجاریة مصطفی احمد الباز، ۱۴۱۶ق.
- تاریخ مکه، دراسات فی السیاسه و العلم و الاجتماع و العمران، احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق)، مکه، مطبوعات نادی مکه الثقافی، ۱۴۰۴ق.
- تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و الحرم و ولاتها الفخام، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق)، به کوشش عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۲۴ق.
- رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
- الرحلة الحجازیه، محمد لبیب البتنونی، مصر، الجمالیه، ۱۳۲۹ق.
- رحلة ابن بطوطه (تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار)، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق)، تحقیق عبدالهادی تازی، رباط، اکادیمیه المملکه المغربیه، ۱۴۱۷ق.
- سفرنامه ناصرخسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق)، به کوشش الخشاب، بیروت، دارالکتاب الجدید، ۱۹۸۳م.
- شفاء الغرام باخبار البلد الحرام، محمد بن احمد التقی الفاسی (م. ۸۳۲ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
- صبح الاعشی فی صناعة الانشاء، احمد بن علی قلقشندی (م. ۸۲۱ق)، به کوشش سهیل صادق زکار، دمشق، وزاره الثقافه، ۱۹۸۱م.
- الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیه)، اسماعیل بن حماد الجوهری (م. ۳۹۳ق)، به کوشش احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
- العقد الفرید، احمد بن محمد بن عبد ربه (۲۴۶–۳۲۸ق)، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق.
- فرهنگنامه حج، مجتبی تونهای، مشهور، ۱۳۹۰ش.
- الکعبة والکسوة منذ اربعه الاف سنه حتی الیوم، احمد عبدالغفور عطار، مکه، ۱۳۹۷ق.
- کعبه و جامه آن از آغاز تاکنون، محمد الدقن، ترجمه انصاری، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۴ش.
- لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور (۶۳۰–۷۱۱ق)، قم، انتشارات ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
- المحمل و الحج، یوسف احمد، قاهره، ۱۳۵۶ق.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت باشا (م. ۱۳۵۳ق)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
- مصنع کسوة الکعبة المشرفه، الرئاسة العامه لشئون المسجدالحرام، ۱۴۱۹ق.
- معجم مقاییس اللغه، احمد بن فارس (م. ۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۰۴ق.
- مفرحة الانام فی تأسیس بیت الله الحرام، زین العابدین بن نورالدین الحسینی الکاشانی (م. قرن۱۱ق)، به کوشش عبودی نصار، تهران، انتشارات مشعر، ۱۴۲۸ق.
- منائح الکرم فی اخبار مکة و البیت و ولاة الحرم، علی بن تاجالدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق)، تحقیق جمیل عبدالله محمد المصری، مکه، جامعه ام القری، ۱۴۱۹ق.
- موزه و پردهبافی مکه مکرمه، عمار ابوطالبی، تهران، انتشارات مشعر، ۱۳۸۷ش.
- موسوعة مرآة الحرمین الشریفین، ایوب صبری باشا (م. ۱۲۹۰ق)، القاهره، دارالآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق.
- میقات حج (فصلنامه)، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
- النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ابن اثیر (م. ۶۰۶ق)، به کوشش طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۴ش.