مرقد میثم تمار

مرقد میثم تمار

اطلاعات اوليه
کاربری	حرم
مکان	کوفه
مشخصات
مساحت	1200 مترمربع
معماری
سبک	ایرانی اسلامی
بازسازی	نیمه دوم قرن 14 ه. ق- 20 م، سال 2011 م

مرقد میثم تمار حدود چهارصد متری جنوب غربی مسجد کوفه، نزدیک خانه منسوب به امیرمؤمنان(ع) قرار دارد. میثم تمار از اصحاب امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بود.

معرفی اجمالی میثم تمار

میثم بن یحیی اسدی کوفی، کنیه‌‏اش ابوسالم و از اصحاب امام علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بود. از دوره کودکی و نوجوانی او، اطلاعی در دست نیست. می‏‌گویند او غلام زنی از طایفه بنی‌‏اسد بود که امام (ع) او را از وی خریداری و سپس آزاد نمود. آن‏گاه حضرت به او فرمود: «اسمت چیست؟» گفت: «سالم». امام فرمود: «پیامبر (ص) به من خبر داد که پدرت، در عجم، نام میثم را بر تو نهاده است». میثم گفت: «خدا، رسول خدا(ص) و امیرمؤمنان(ع) راست گفتند. اسم من، میثم است». آن‏گاه امام فرمود: «اسمت را حفظ کن و کنیه خود را ابوسالم قرار ده». میثم نیز چنان کرد. او از آنجایی که به شغل خرمافروشی مشغول بود، به لقب «تَمّار» (خرمافروش)، شناخته می‏‌شد.

میثم از یاران خاص و نزدیک امیرمؤمنان (ع) و همچنین از اصحاب امام حسین (ع)، به‌شمار می‏‌آید. او در کوفه از همراهان و ملازمان امیرمؤمنان (ع) در اوقات خلوت آن حضرت بود.

امیرمؤمنان (ع) چندین بار، خبر شهادت میثم تمار را به او داده بود؛ میثم تمار در آخرین سال زندگی خود، به سفر حج رفتوقتی به کوفه بازگشت، به دستور عبیدالله بن زیاد، به دار آویخته و به شهادت رسید.

محل مرقد

امروزه قبر میثم تمار، حدود چهارصد متری جنوب غربی مسجد کوفه، نزدیک خانه منسوب به امیرمؤمنان(ع) و در سمت چپ جاده کوفه به نجف قرار دارد.

بازسازی‌ها

از تاریخ ساخت اولیه مزار میثم تمار، اطلاعی در دست نیست. عضد الدوله دیلمی در قرن چهارم گنبدی بر قبر وی بنا کرد. در قرن سیزده هجری قمری، شیخ ملاّ علی فرزند میرزا خلیل نجفی آل خلیلی (1226 تا1297 ه. ق) دومین عمارت را ساخت. پس از آن نیز سید عطاءالله ارومی (م 1321 ه. ق) از مجتهدین آذربایجانی مقیم نجف حرم و گنبد را برای تجدید بنا کرده و صحنی در کنار آن تأسیس نمود. در سال 1382 ه. ق بنا تخريب گرديد. پس از آن حاج محمد رشاد بن ناصر مرز [مرضه‏] نجفی ساختمان فعلی آن را در نیمه دوم قرن 14 ه. ق- 20 م، با صرف مبلغ چهل هزار دینار عراقی، بازسازی کرد. عملیات ساختمانی در روز 26 ژوئن سال 1962 م برابر با 1382 ه. ق آغاز شد و در سال 1968 م برابر با 1388 ه. ق، به پایان رسید.

توصیف مقبره در سال ۱۳۸۲ قمری

نخستین توصیف از مقبره میثم تمار را شیخ محمد حسين مظفر در کتاب شهید الحق و الولاء ثبت کرده است. وی پس از تایید صحت انتساب این مقبره به میثم تمار و ارائه دلایلی برای آن شکل ظاهری مرقد را قبل از تجدید بنا در سال 1382 قمری شرح داده و به این نکته اشاره می کند که هیچ نشانه ای از زمان ساخت بنا چه در کتیبه‌ها و چه در سنگ‌های اطراف قبر وجود ندارد. به گفته وی کاشی کاری گنبد توسط حاج عباس ناجی النجفی و دیوارهای دور مقبره، ایوان مقابل آن، مقبره و گنبد توسط سید ارومی بیش از پنجاه سال قبل از رویت او ترمیم و یا بنا گردیده است. وی اشاره می کند که سال درج شده بر روی صندوق قبر 1360 قمری است. آبیاری درختان صحن توسط چاهی که به کمک حاج رئوف کرخی بغدادی در سال 1364 حفر گردیده انجام می یافت.

بازسازی جدید

در سال 2011 میلادی، هیئت بازسازی استان نجف، تصمیم گرفت تا مرقد میثم را توسعه دهد. به همین منظور، طرحی را در سه مرحله تدوین نمود. دو مرحله جهت توسعه و تکمیل مقبره و مرحله سوم برای توسعه و تجهیز صحن مرقد در نظر گرفته شد. مراسم کلنگ‌‏زنی طرح توسعه مرقد میثم، با حضور مسئولان عراق و با سرمایه‏‌ای نزدیک به چهار میلیارد دینار عراقی، آغاز شد. براساس این پروژه، در مرجله اول که در سال 2011 آغاز گردید مساحت مرقد از 413 به 1100 متر مربع افزایش یافت و گنبدی جدید به قطر 9 متر و دو مناره به ارتفاع 28 متر و قطر 2.5 متر ساخته شد. در مرحله دوم کار ساخت بنای اصلی از جهت نما کاری تکمیل ستونها و آجرکاری با رعایت معماری اسلامی پایان یافت. صحن این مقبره بر اساس طرحی به مزار خدیجه دختر امیر المونین متصل شده و در نهایت مساحت این مجموعه به 5300 متر مربع بالغ گردید.

ضریح جدید این مرقد به دست هنرمندان اصفهانی طی دو سال و به ابعاد 4 در 5 و به ارتفاع 5 متر ساخته و در تاریخ 5 جمادی الاول سال 1438 قمری همزمان با ولادت حضرت فاطمه الزهرا رونمایی گردید. نماد اصلی این ضریح طرحواره نخل است که یادآور زندگانی و مصلوب گردیدن این شهید بزرگوار می باشد.

در حین مرمت و بازسازی مرقد دو اتاق نمايان شد که قدمتی بیش از 400 سال داشتند. این مسئله نه تنها نشان داد که در بازسازی بیش از مقدار حفر شده در پنجاه سال قبل حفر نگردیده بلکه گویای این مسئله است که بنای اصلی هم سطح با زمین دارالاماره و تقریبا 3 تا 5 متر پایین تر از بنای فعلی است. به دستور شیخ خلیفه الجوهر امین خاص آن دوره جهت حفظ حرمت و قداست آن مکان قسمت حفاری شده تسطیح و پوشانده شد.

در سال 2006 عامل انتحاری خودروی بمب گذاری شده اش را بین دو ون از زائران ایرانی منفجر کرده و موجب جان باختن 12 نفر از جمله 8 ایرانی و مصدومیت 37 نفر که 22 تن از آنان ایرانی بودند گردید. همچنین قبرستانی قدیمی پشت مرقد که مرحوم مظفر هم به آن اشاره کرده بود در طرح توسعه حرم تخریب گردید.

منابع

این مقاله برگرفته از زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، بخش «مرقد میثم تمار»، ج1، ص129-134. است.

• مراقد المعارف، محمد حرزالدين، تحقيق: محمدحسين حرزالدين، قم، سعيد بن جبير، ٢٠٠٧م.
• ميثم تمار، احمد صادقى اردستانى، تهران، مشعر، ١٣٩١ه. ش.
• الاختصاص، محمد بن محمد (الشيخ المفيد)، تصحيح: علي اكبر الغفاري، ط ۴، قم، مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، ١۴١۴ه. ق.
• الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، محمد بن محمد بن نعمان (الشيخ المفيد)، تحقيق: مؤسسة آل البيت (عليهم السلام) لاحياء التراث، ط ٢، بيروت، دار المفيد، ١۴١۴ه. ق - ١٩٩٣م.
• ضريح ميثم التمار الشاهد علي شهيد ذاب في الحق، أليس کوراني، مجله شعائر، جلد 65، 1436ه. ق.
• ميثم التمار شهيد الحق و الولاء، محمد حسين المظفر، مکتبة الحيدرية، 1365ه. ق - 1965 م.