راهنمای محرمات احرام: عقد نکاح

عقد نِکاح یا عقد ازدواج یکی از محرمات احرام است و ازدواج مرد يا زن در حال احرام، حرام و عقد باطل است؛ در این حکم فرقی بین ازدواج دائم و موقت نیست. در این حالت اگر هر دو یا یکی از آنها حکم حرمت عقد را بداند، این زن و مرد به یکدیگر حرام ابدی می‌شوند؛ اما رجوع کردن به زنی که طلاق رجعی داده است مانع ندارد.

همچنین حرام است در حال احرام، زنی را به عقد فرد دیگری درآوردن؛ چه آن فرد، احرام بسته باشد یا نبسته باشد و مُحِلّ است.

اگر کسی، زنی را برای محرمی عقد کند و محرم بعد از آن با زن عمل زناشویی انجام دهد، در صورتی که هر سه نفر حکم (حرمت عقد) و موضوع (اینکه مرد، مُحرم است) را می‌دانستند، بر هر یک از آنها یک شتر کفاره است؛ اما اگر مردِ محرم دخول نکند، کفاره نیست.

جایز نیست شخص محرم شاهد شود برای عقد؛ گرچه آن عقد برای غیر محرم باشد.

مفهوم‌شناسی

عقد نکاح یا ازدواج عبارت است از همسر گرفتن مرد يا زن كه با خواندن صیغه عقد ازدواج (دائم یا موقّت) بین آنها، تحقق یافته و شرایط، احکام و آثاری بر آن مترتب است.

حرمت عقد ازدواج در حال احرام

ازدواج مرد يا زن در حال احرام، حرام و عقد باطل است. همچنین حرام است در حال احرام، زنی را به عقد فرد دیگری در آوردن؛ چه آن فرد، احرام بسته باشد یا نبسته باشد و مُحِلّ باشد.

به نظر فقیهان شیعه، در حکم حرمت عقد ازدواج در حال احرام، فرقی بین عقد ازدواج موقت و دائم نیست.

عقد کردن زن در حال احرام و حرمت دائمی آن

اگر مردِ مُحرم با وجود دانستن حکمِ حرمت عقد در حال احرام، زنی را برای خود عقد کند، آن زن بر او حرام دائمی می‌شود. به نظر جعفر سبحانی، فقیه شیعه، در این حالت چه آن زن محرم باشد یا نباشد و خواه حکم مسئله را بداند یا نداند، حرام دائمی خواهد بود.

در صورت ندانستن حکم حرمت عقد

اگر مردِ مُحرِم، حکمِ حرمت عقد در حال احرام را نداند و زنی را برای خود عقد کند، این عقد باطل است؛ اما آن زن حرام دائمی نمی‌شود. به نظر مراجع تقلید، احتیاط آن است که آن زن را نگیرد؛ خصوصاً اگر با او نزدیکی کرده باشد؛ اما حسین نوری همدانی، فقیه شیعه، معتقد است در صورت دخول، حرام دائمی می‌شود.

رجوع به زن مطلقه

رجوع کردن به زنی که طلاق رِجعی داده است مانع ندارد.

عقد زن محرم

در صورتی که زنِ محرم، حکمِ حرمت عقد در حال احرام را نداند و با مردی که محرم نیست عقد کند، این عقد باطل است؛اما آن زن حرام دائمی نمی‌شود. اما اگر زن، حکم حرمت عقد در حال احرام را بداند، موجب حرمت ابدی آن زن برای آن مرد می‌شود.

شاهد بودن برای عقد

جایز نیست شخص محرم شاهد شود برای عقد؛ گرچه آن عقد برای غیر محرم باشد. اگر شخص محرم قبل از احرام، شاهد عقد بوده، جایز نیست در حال احرام شهادت بر آن عقد دهد.

خواستگاری در حال احرام

درباره خواستگاری در حال احرام، سه دیدگاه از طرف مراجع تقلید شیعه مطرح شده است:

• امام خمینی: خواستگاری کردن در حال احرام جایز است؛ اما احتیاط در ترک آن است.
• تبریزی، خویی، صافی، فاضل، گلپایگانی، مکارم و نوری: بنا بر احتیاط واجب محرم نباید خواستگاری نماید.
• سبحانی: خواستگاری در حال احرام مکروه است.

کفاره عقد ازدواج در حال احرام

اگر کسی، زنی را برای محرمی عقد کند و محرم بعد از آن با زن دخول (عمل زناشویی) انجام دهد، در صورتی که هر سه نفر حکم (حرمت عقد) و موضوع (یعنی اینکه بدانند مرد، مُحرم است) را می‌دانستند بر هر یک از آنها یک شتر کفاره است؛ اما اگر مردِ محرم دخول نکند، کفاره نیست.

در این حکم (یعنی کفاره عقد در حال احرام) فرق نیست بین آنکه زن و عاقد مُحِلّ باشند یا مُحرم و اگر بعضی از آنها حکم را می‌دانند و بعضی نمی‌دانند؛ بر آنکه می‌داند کفاره است.

منابع

این مقاله برگرفته از صفحه ۱۹۴ تا ۱۹۵ کتاب مناسک حج پژوهشکده حج و زیارت، سال انتشار: ۱۳۹۷ است.

• فرهنگ فقه فارسی، سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
• مصطلحات الفقه و اصطلاحات الاصول، علی مشکینی، بیروت، منشورات الرضا، چاپ اول، ۱۴۳۱ق.

مقاله‌های مرتبط

• عقد نکاح
• عقد ازدواج (فتاوای مراجع)

احکام احرام

واجبات

شروع از میقات • نیت • لباس احرام • تلبیه

محرمات احرام

مشترک بین زن و مرد

شکار حیوانات خشکی • کشتن جانوران بدن • کندن درختان • التذاذ جنسی • آمیزش • استمناء • عقد ازدواج • فسوق • جدال • زینت • بوی خوش • روغن مالیدن به بدن • نگاه کردن در آینه • سرمه کشیدن • ازاله مو • ناخن گرفتن • خون برون آوردن • کشیدن دندان • حمل سلاح

ویژه مردان

پوشیدن لباس دوخته • پوشاندن سر • استظلال

ویژه زنان

پوشاندن صورت • پوشاندن دست

دیگر احکام

مستحبات احرام

مکروهات احرام