زیارت‌نامه
زیارت‌نامه متنی است که هنگام زیارت امامان یا امامزادگان خوانده می‌شود. برخی زیارتنامهها مانند زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل و زیارت‌نامه حضرت معصومه مأثور هستند یعنی از معصوم نقل شده‌اند. و برخی هم غیرمأثور اند که توسط عالمان نوشته شده است. زیارتنامهها معمولا ساختار مشابه دارند و با سلام آغاز می‌شوند و با عرض ارادت به معصومین و برائت از دشمنان ادامه می‌یابند و با دعا و بیان درخواست‌های دنیوی و اخروی به پایان می‌رسند.
معرفی
زیارت‌نامه متنی است که هنگام زیارت قبر هریک از اهل‌بیت(ع) یا برخی از امامزادگان خوانده می‌شود و حاوی سلام و درود زائر نسبت به مدفون در آن مرقدها است.[۱]
انواع زیارت‌نامه
زیارت‌نامه به دو دسته مأثور (یعنی زیارت‌نامه‌ای که از از معصومان نقل شده باشد)[۲] و غیر مأثور (توسط غیر معصوم، مانند عالمان، نوشته شده باشد) تقسیم می‌شود.[۳] برخی زیارتنامههای ماثور عبارتند از: زیارت امین الله، زیارت جامعه کبیره، جامعه صغیره، زیارت عاشورا، زیارت اربعین، زیارت ناحیه مقدسه، زیارت آل‌یاسین، زیارت رجبیه، زیارت‌نامه حضرت ابوالفضل و زیارت‌نامه حضرت معصومه هستند.[۴] برخی زیارتنامههای غیرمأثور: زیارت‌نامه حضرت عبدالعظیم حسنی و زیارت امامزادگان.[۵]
عالمان دین کتب متعددی به صورت مجموعه‌های زیارات تدوین کرده‌اند که آمیخته‌ای است از زیارت‌های مستند و منقول از معصومین و زیاراتی که انشای علمای بزرگ است. زیارتنامهها در یک سطح از اعتبار نیستند. برخی از سند معتبری برخوردارند و بعضی سند معتبری ندارند.[۶]
منبع‌شناسی
از منابع اولیه و مهم زیارت‌نامه به کتاب‌هایی مانند کامل الزیارات اثر ابن قولویه قمی، المزار اثر شیخ مفید، المزار الکبیر اثر ابن‌مشهدی (درگذشت ۶۱۰ق)، المصباح الزائر و جناح المسافر از ابن‌طاووس، المزار اثر شهید اول، تحفه الزائر اثر علامه مجلسی، هدیه الزائرین از شیخ عباس قمی، اشاره شده است.[۷]
ساختار و محتوای زیارتنامهها
زیارتنامهها ساختار مشابهی دارند. به طور کلی زیارتنامهها با اذن دخول یا سلام آغاز می‌شود و با صلوات بر محمد و آل محمد یا معصومی که زیارت می‌شود و نیز عرض ارادت و محبت به ساحت معصومین و ابراز خشم و دشمنی نسبت به دشمنان اهل‌بیت(ع) ادامه می‌باید؛ و در نهایت با دعا و بیان درخواست‌های دنیوی و اخروی به پایان می‌رسد.[۸]
زیارتنامههای اهل‌بیت محتوایی ارزشمند دارند و دربردارنده معارف دینی مانند مباحث خداشناسی و توحید،[۹] نبوت و امام‌شناسی هستند.[۱۰]
زیارتنامههای مکه و مدینه
برای زیارت برخی از مکان‌های مقدس و مزارهای شهر‌های مکه و مدینه زیارتنامههای در منابع موجود است که خواندن آن‌ها توصیه شده است.
زیارتنامههای مدینه
از جمله زیارتنامههای مدینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زیارتنامههای پیامبر(ص)
- زیارتنامههای حضرت فاطمه(س)
- زیارتنامههای قبرهای بقیع
- زیارت‌نامه عبدالله بن عبدالمطلب (پدر پیامبر اسلام)
- زیارت‌نامه حمزه و شهدای احد
زیارتنامههای مکه
از جمله زیارتنامههای مزارهای مکه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زیارت‌نامه هاجر و اسماعیل
- زیارت‌نامه قبرهای قبرستان ابوطالب از جمله قبرهای منسوب به عبدالمطلب، حضرت خدیجه و ابوطالب
- زیارت‌نامه عبدالمطلب
- زیارت‌نامه ابوطالب
- زیارت‌نامه حضرت خدیجه
- زیارت‌نامه پیامبران مدفون در مسجدالحرام
- زیارت‌نامه شهیدان فخ
پانویس
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۹۷؛ فرهنگ عاشورا، ص۲۲۱.
- ↑ «ساختارشناسی زیارات مأثور اهل‌بیت علیهم‌السلام»، ص۷۵.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۱۴.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۱۵ تا ص۱۲۸.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۲۹.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۴۷.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۰۳ تا ص۱۱۱. «کتابشناسی مزارات»، ص۱۴۰ تا ۱۶۰.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۴۰.
- ↑ «جایگاه توحید در زیارتنامههای اهل‌بیت علیهم السلام»، ص۱۰۷.
- ↑ مزارها و زیارتنامهها، ص۱۶۸ تا ۱۷۴؛ فرهنگ عاشورا، ص۲۲۱.
منابع
- «جایگاه توحید در زیارتنامههای اهل‌بیت علیهم السلام»، کاظمی، محمد، سراج منیر، شماره ۵، بهار ۱۳۹۱ش.
- «ساختارشناسی زیارات مأثور اهل‌بیت علیهم‌السلام»، حسنی بافرانی، طلعت ؛ تقوی، فاطمه، پژوهش‌نامه حکمت اهل‌بیت علیه‌السلام، شماره ۳، تابستان ۱۳۹۳ش
- «کتابشناسی مزارات»، حسینی، داود، فرهنگ زیارت، شماره ۵۰، بهار ۱۴۰۱ش.
- فرهنگ عاشورا، محدثی، جواد، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش.
- مزارها و زیارتنامهها، حیدری، مجتبی، تهران، مشعر، ۱۴۰۴ش.