چاه‌های مدینه
چاه معونه
بئر مَعونه چاهی در جنوب شرقی مدینه است[۱] که محل شهادت ۴۰ یا ۷۰ تن از مبلغان قرآن در سال چهارم هجری توسط قبایل بنی‌سلیم و بنی‌عامر می‌باشد.[۲] این واقعه که به سریه بئر معونه معروف است، باعث اندوه شدید پیامبر(ص) شد.[۳]
چاه هجیم
چاه هُجَیم از چاه‌های تاریخی مدینه است که در کنار مسجد عصبه قرار دارد و پیشینه آن به عصر نبوی می‌رسد. پیامبر(ص) در نزدیکی این چاه در مسجد عصبه نماز خوانده‌اند.[۴] این چاه که امروزه در میان نخلستان‌ها قرار دارد، در دوره معاصر به بئر ابراهیم ترکی نیز معروف است.[۵]
چاه بضاعه
چاه بُضاعه از چاه‌های هفتگانه متبرک مدینه بود[۶] که در محله بنی‌ساعده و شمال غربی مسجد النبی قرار داشت.[۷] پیامبر(ص) از آب این چاه استفاده می‌کرد و به شفابخش بودن آن اشاره فرموده بود.[۸] دو حدیث مهم نبوی درباره طهارت آب چاه نیز در کنار این چاه بیان شده[۹] که در منابع فقهی مورد استناد قرار می‌گیرد.[۱۰] این چاه متأسفانه در دوره توسعه حرم نبوی توسط ملک فهد(حک: ۱۴۰۲–۱۴۲۶ق.) تخریب شد.[۱۱]
چاه ذروان
چاه در جنوب مسجدالنبی قرار داشت[۱۲] و پیامبر(ص) از آب آن استفاده می‌کرد.[۱۳] این چاه به دلیل روایت جادو شدن پیامبر توسط یهودیان - که در منابع اهل سنت آمده[۱۴] - مشهور است، اما این روایت از سوی شیعه[۱۵] و معتزله[۱۶] رد شده است.
چاه اُعواف
در منطقه عوالی قرار داشت[۱۷] و متعلق به یک یهودی تازه مسلمان بود که پس از شهادتش در غزوه احد و بنابر وصیت او، چاه به پیامبر(ص) رسید.[۱۸] طبق منابع اهل سنت، پیامبر آن را وقف مسلمانان کرد[۱۹] و گزارش‌هایی از وضو گرفتن ایشان از آب این چاه وجود دارد.[۲۰]
چاه ابی‌عنبه
چاه ابی‌عِنَبه از چاه‌های مهم مدینه نزدیک به چاه سُقیا در مسیر مکه بود[۲۱] که پیامبر(ص) در غزوه بدر[۲۲] و حمراء الاسد[۲۳] در آنجا توقف و تجدید قوا می‌کرد. این چاه تا سده ۱۳قمری پابرجا بود.[۲۴]
چاه بصه
چاه بُصَه از چاه‌های متبرک مدینه در نزدیکی بقیع بود[۲۵] که پیامبر(ص) از آب آن برای غسل سر استفاده کرده‌اند.[۲۶] این چاه که متعلق به پدر ابوسعید خدری بود[۲۷]، در سده هفتم قمری وقف نیازمندان شد.[۲۸] امروزه این چاه از بین رفته و ساختمان تجاری "مجمع الجزیرة" در محل آن احداث شده است.[۲۹]
چاه اریس
چاه اَریس (یا بئر الخاتم) از چاه‌های تاریخی مدینه در غرب مسجد قبا بود[۳۰] که پیامبر(ص) از آب آن نوشیده و وضو گرفته‌اند.[۳۱] شهرت اصلی این چاه به دلیل افتادن انگشتر پیامبر(ص) در آن در دوران خلافت عثمان است.[۳۲] این چاه تا پیش از توسعه مسجد قبا پابرجا بود.[۳۳]
چاه اهاب
پیامبر(ص) از آب چاه اِهاب نوشیده.[۳۴] این چاه به دلیل تقدسش به چاه زمزم نیز شهرت داشت[۳۵] و در محدوده حریم مدینه قرار گرفته بود.[۳۶] تا سده یازدهم قمری، چاه و باغ اطراف آن پابرجا بود[۳۷]
چاه روحاء
از چاه‌های تاریخی در وادی روحاء (۷۴ کیلومتری جنوب غرب مدینه) است[۳۸] که پیامبر(ص) در غزوه بدر از آن نوشیده[۳۹] و در کنارش نماز خوانده‌اند.[۴۰] این چاه به منزلگاه کاروان‌ها[۴۱] و نمازگاه پیامبران پیشین شهرت دارد[۴۲] و برخی منابع از وجود آن تا دوره معاصر خبر داده‌اند.[۴۳]
چاه جاسوم
چاه جاسوم از چاه‌های تاریخی مدینه در منطقه راتج (شمال مسجدالنبی) بود که پیامبر(ص) از آب آن نوشیده و در محدوده آن نماز خوانده‌اند. این چاه که متعلق به هیثم بن تیهان بود، میزبان پذیرایی از پیامبر(ص) با شیر آمیخته به آب چاه و خرما بوده است. امروزه این چاه از بین رفته و محل آن در محدوده صنعتی (مصانع) مدینه قرار دارد.
چاه ذروان
چاه ذروان
چاه ذروان
چاه ذروان
پانویس
- ↑ المعالم الاثیره، ص276؛ نک: الاماکن، ص214؛ معجم البلدان، ج1، ص78.
- ↑ السیرة النبویه، ج3، ص679-680؛ المغازی، ج1، ص352.
- ↑ المصنف، ج5، ص383-384؛ الاستیعاب، ج2، ص797؛ مسند احمد، ج3، ص210.
- ↑ التعریف بما انست الهجرة، مطری، ص217.
- ↑ المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم عیاشی، ص301 و 302.
- ↑ البلدان، ص84؛ معجم البلدان، ج1، ص442؛ امتاع الاسماع، ج7، ص351.
- ↑ التعریف، ص157.
- ↑ الطبقات، ج1، ص505؛ انساب الاشراف، ج1، ص537.
- ↑ سنن ابی داود، ج1، ص23-24؛ مسند الامام احمد بن حنبل، ج3، ص86؛ سنن ترمذی، ج1، ص45.
- ↑ نک: الام، ج1، ص23-25؛ المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص52؛ المغنی، ج1، ص25-26.
- ↑ تاریخ معالم المدینه، ص263، پاورقی1.
- ↑ نک: بهجة النفوس، ج1، ص589؛ تاریخ مکه المشرفه، ج1، ص306؛ وفاء الوفا، ج1، ص163.
- ↑ الطبقات، ج2، ص196-198.
- ↑ مسند الامام احمد بن حنبل، ج6، ص63؛ صحیح مسلم، ج7، ص14؛ صحیح البخاری، ج4، ص90.
- ↑ التبیان، ج1، ص382؛ مجمع البیان، ج10، ص492؛ نک: موسوعه التاریخ الاسلامی، ج1، ص474.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج32، ص368-369.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص124؛ المعالم الاثیره، ص31.
- ↑ المغازی، ج1، ص378؛ تاریخ المدینه، ج1، ص173؛ وفاء الوفا، ج3، ص154؛ اخبار المدینه، ص212.
- ↑ تاریخ المدینه، ج1، ص175؛ وفاء الوفا، ج3، ص151؛ المعالم الاثیره، ص157.
- ↑ تاریخ المدینه، ج1، ص159.
- ↑ نک: المغازی، ج1، ص335؛ معجم البلدان، ج2، ص86.
- ↑ المغازی، ج1، ص26.
- ↑ المغازی، ج1، ص335؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج3، ص816؛ در المنثور، ج2، ص101.
- ↑ هدایة الحجاج، ص214.
- ↑ المعالم الاثیره، ص49.
- ↑ الدرة الثمینه، ص62؛ بهجة النفوس، ج1، ص313؛ تاریخ مکه المشرفه، ج1، ص246.
- ↑ التعریف، ص154؛ تاریخ معالم المدینه، ص36.
- ↑ التعریف، ص154؛ بهجة النفوس، ج1، ص314؛ وفاء الوفا، ج3، ص128.
- ↑ بئر البصه، معالم المدینة المنورة، نسخه بایگانی شده، گرفته شده در ۱۶ فروردین ۱۳۹۹ش.
- ↑ سبل الهدی ج7، ص222؛ البدایة و النهایه، ج7، ص155؛ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص255.
- ↑ نک: امتاع الاسماع، ج14، ص567؛ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص258.
- ↑ امتاع الاسماع، ج7، ص47.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص253.
- ↑ سبل الهدی، ج7، ص224.
- ↑ الجواهر الثمینه، ص122؛ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص776
- ↑ المعرفة و التاریخ، ج1، ص317، وفاءالوفا ج1، ص88.
- ↑ الجواهر الثمینه، ص122.
- ↑ اسد الغابه، ج1، ص232، 618، «پاورقی»؛ سبل الهدی، ج3، ص175؛ معالم الاثیرة، ص131.
- ↑ السیرة النبویه، ج1، ص614؛ سبل الهدی، ج4، ص25.
- ↑ المغازی، ج1، ص46-47؛ امتاع الاسماع، ج1، ص92.
- ↑ وفاء الوفا، ج3، ص165؛ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص814.
- ↑ وفاء الوفاء، ج4، ص83-84؛ موسوعه مرآة الحرمین، ج4، ص814.
- ↑ هنا صلى النبي ومر سبعون نبيًا في طريقهم للحج، مصراوی، نسخه بایگانی شده، گرفته شده در ۱۶ فروردین ۱۳۹۹ش.
منابع
- التعریف بما أنست الهجره من معالم دارالهجره، جمال‌الدین محمدبن احمد مطری،دراسه و التحقیق،أ.د.سلیمان الرحیلی، الریاض،۱۴۲۶ه
- اخبار المدینه، محمدبن حسن ابن زباله، مدینه، المملکه العربیه السعودی، ۱۴۲۴ق.
- الاستذکار، ابن عبد البر، بی‌جا، دار الکتب العلمیة، ۲۰۰۰م.
- أسد الغابة، ابن اثیر ، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا.
- الاستیعاب، ابن عبد البر، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- رحلة ابن جبیر ( تذکرة بالأخبار عن اتفاقات الأسفار )، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، العربیه، ۲۰۰۸م.
- المساجدالاثریه فی المدینه النبویه، محمدالیاس عبدالغنی، المدینه المنوره، فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیة أثناءالنشر، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۹ه/۱۹۹۹م
- المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی الطبعه الاولی ۱۴۳۲ه/۲۰۱۱م
- وفاءالوفا باخباردارالمصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، تحقیق و تقدیم الدکتور قاسم السامرائی، الجز الثالث، مؤسسه الفرقان للتراث الاسلامیه، الطبعة الاولی ۱۴۲۲ه/۲۰۰۴م
- تاریخ المدینة المنورة'، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق)، قم، دارالفکر، ۱۴۱۰.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، سید احمد یاسین خیاری، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ / ۱۹۹۹م.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، قاهره، دارالکتب المصریه، ۱۹۲۵.
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم بن علی العیاشی، مدینه، المکتبه العلمیه، ۱۹۷۲م.
- سفرنامه مکه، حسام السلطنة، به کوشش رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۴.
- السیره النبویه، ابن هشام، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
- هدایه الحجاج، محمدرضا طباطبایی تبریزی، قم، مورخ.
- آثار اسلامی مکّه و مدینه: رسول جعفریان، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۰ش.
- تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ابوبکر بن حسین مراغی، فیوم، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، ۱۴۳۰ق.