تانزانیا
تانزانیا، کشوری است مسلمان در کرانه شرقی افریقا که از شمال با کنیا و اوگاندا، از غرب با رواندا، بوروندی و جمهوری دمکراتیک کنگو و از جنوب با زامبیا، مالاوی و موزامبیک همسایه است و از شرق به اقیانوس هند محدود می‌شود. نام تانزانیا واژه‌ای مرکب از تانگانیکا و زنگبار است. این دو کشور در سال ۱۹۶۴ یا یکدیگر متحد شده و جمهوری تانزانیا را تشکیل دادند.
 | |||
| |||
| اطلاعات عمومی | |||
|---|---|---|---|
| دین رسمی | مسیحیت و اسلام | ||
| جمعیت کل | ۵۱٫۸۲۰٫۰۰۰ | ||
| مساحت | ۹۴۵۰۸۷ کیلومتر مربع | ||
| حکومت | جمهوری | ||
| واحد پول | شیلینگ تانزانیا (TZS) | ||
| پایتخت | دارالسلام | ||
| زبان رسمی | زبان سواحیلی | ||
| اسلام | |||
| پیشینه اسلام | پیش از سده هجدهم م. | ||
| آمار حج‌گزاران | سال ۱۳۴۶ق. ۳۴ تن، در سال‌های ۱۳۷۰، ۱۳۷۱، ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ق. به ترتیب ۲۷۰، ۳۳، ۵۸ و ۱۲۱ تن، سال ۱۳۸۶ق. ۲۲۱ تن، سال ۱۳۸۷ق. ۹۷۵ تن و به سال ۱۴۰۴ق. ۱۰۷۴ تن، سال ۱۳۸۳ق. از تانگانیکا ۷۱ تن و از زنگبار ۹۰ تن، سال ۲۰۰۷م. حدود ۱۵۰۰ | ||
مسیحیت و اسلام دو دین عمده این کشور هستند که بیش از ۶۰% جمعیت، مسلمان هستند. اسلام در دو مرحله وارد این کشور شده؛ نخست، پیش از سده هجدهم م. و سپس در میان سال‌های ۱۸۸۰ تا ۱۹۳۰م. نفوذ کرد.
درباره پیشینه ارتباط تانزانیا با حج و حرمین آگاهی فراوان در دست نیست. در منابع از وجود بردگان و افراد آزاد که دارای مشاغلی در مکه بودند، گزارشاتی آمده است؛ همچنین از حج‌گزاری حاکمان و نیز خدمات آن‌ها به زائران خانه خدا در برخی منابع گزارش شده است. درباره شمار حاجیان آمار پراکنده‌ای گزارش شده؛ امروزه با توجه به محدود بودن هواپیماها و شرکت‌های هواپیمایی تانزانیا، دولت این کشور به اجاره هواپیما از دیگر کشورها همچون عربستان سعودی، اسپانیا و امارات پرداخته و به سال ۲۰۰۷م. حدود ۱۵۰۰ حاجی را از این طریق به عربستان انتقال داده است.
معرفی اجمالی
تانزانیا که از دو بخش اصلی به نام تانگانیکا و جزایر زنگبار تشکیل شده است، از شمال به اوگاندا و کنیا؛ از جنوب به موزامبیک، مالاوی و زامبیا؛ از غرب به جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر) و بروندی و رواندا؛ و از شرق به اقیانوس هند محصور است.
مساحت این کشور 945087 کیلومتر مربع و پایتخت آن دارالسلام است.[۱] تانزانیا به 26 منطقه یا استان تقسیم می‌شود که از این شمار، 21 استان در سرزمین اصلی و پنج استان در جزایر زنگبار قرار دارند. زبان رایج این کشور «سواحیلی» است که آمیزه‌ای از زبان‌های بانتو، عربی، انگلیسی و اندکی پرتغالی، فارسی و هندی است.[۲] حدود 126 قبیله در این کشور زندگی می‌کنند.[۳]
مذهب
مسیحیت و اسلام دو دین عمده این کشور هستند که درباره شمار آن‌ها میان سازمان‌های مسلمان و مسیحی اختلاف است. بیش از 97% جمعیت زنگبار و بیش از 60% جمعیت سرزمین اصلی تانزانیا را مسلمانان تشکیل می‌دهند.
در میان مسلمانان این کشور، آفریقایی‌تبارها شافعی؛ هندی‌تبارها حنفی؛ و عمانی‌تبارها بیشتر اباضی هستند. حدود 15 هزار تن از مسلمانان این کشور از شیعیان خوجه اثناعشری به شمار می‌روند که آسیایی‌تبار و به ویژه هندی هستند.[۴]
فرقه‌های صوفی یا طریقت‌ها عامل اصلی گسترش اسلام در سده بیستم م. بوده‌اند. حدود 70% از مسلمانان سنی تانزانیای امروز به فرقه‌های صوفی وابسته‌اند که بزرگ‌ترین این فرقه‌ها قادریه است.[۵]
ورود اسلام
ورود اسلام به این سرزمین، در دو مرحله صورت گرفت. نخست، پیش از سده هجدهم م. با نفوذ اعراب در سواحل و سکونت آن‌ها در شرق آفریقا؛ و سپس در میان سال‌های 1880 تا 1930م. اسلام درون خاک‌های افریقای شرقی نفوذ کرد. گسترش اسلام از مناطق ساحلی به سرزمین‌های داخلی افریقای شرقی، با تجارت پیوند داشت.[۶]
ایرانیان در تانزانیا
در سده 4ق./11م. گروهی از ایرانیان به نام شیرازی‌ها به رهبری علی بن حسین شیرازی که گویا حاکم شیراز بوده است، به سواحل شرقی افریقا (زنگبار) مهاجرت کردند. آنان در سواحل و جزایر منطقه، پادشاهی بزرگی به نام شیرازی‌ها یا زنج را پایه نهادند و حکومت‌های عربی پیشین را زیر سلطه خود درآوردند.[۷]
پرتغالی‌ها به سال 1502م. با حمله به این منطقه، به حکومت شیرازی‌ها پایان دادند و تا سده 17م. به سلطه خود بر این منطقه ادامه دادند. سرانجام به سال 1111ق./1699م. دست آنان از این منطقه کوتاه شد. از این تاریخ، این سرزمین‌ها به قلمرو امامان عمان پیوست و حاکمانی از جانب امامان یعاربه، به نام سلطان عمان، بر این سرزمین‌ها حکومت می‌کردند. امام عمان، سعید بن سلطان (حک: 1221-1272ق./ 1806-1856م.) به سال 1832م. پایتخت خود را از مسقط به شهر زنگبار انتقال داد و به گسترش حاکمیت سیاسی خود تا دورترین مناطق تانگانیکا پرداخت.[۸]
جمهوری متحد تانزانیا
آلمانی‌ها و انگلیسی‌ها سال‌ها بر سر این منطقه با هم ستیز داشتند تا آن گاه که به تصمیم سازمان ملل، تانگانیکا به قیمومیت انگلستان درآمد. انگلستان در 9 دسامبر 1961م. استقلال تانگانیکا را به رسمیت شناخت. سپس مردم زنگبار نیز در جهت استقلال کشور خود کوشیدند و سرانجام به سال 1342ش./1963م. جزایر زنگبار زیر حاکمیت عرب‌ها به استقلال رسید. این کار مخالفت مردم غیرعرب این جزایر را در پی داشت و به درگیری‌های خونین در 1964م. انجامید. سرانجام در 22 آوریل 1964م. دو کشور زنگبار و تانگانیکا با یکدیگر متحد شدند و نام تانزانیا را که تلفیقی از حروف نام‌های این دو کشور است، برای سرزمین خود برگزیدند و جمهوری متحد تانزانیا را بنیاد نهادند.[۹]
حج تانزانیا
درباره پیشینه ارتباط تانزانیا با حج و حرمین آگاهی فراوان در دست نیست. در برخی منابع، از وجود برده‌های زنگباری در دکه‌های برده‌فروشان مکه گزارش شده است.[۱۰] در نظر مردم این منطقه، مکه مکانی مناسب برای زندگی به شمار می‌رفت و بسیاری از مردم این کشور به عنوان برده در مکه به کار می‌پرداختند و کارهایی سخت چون بارکشی و حمل آب انجام می‌دادند. افزون بر اینان، افرادی آزاد نیز در مکه می‌زیستند که به مشاغلی چون نگهبانی می‌پرداختند. این افراد به عنوان اغوات کعبه در مسجدالحرام خدمت می‌کردند و وظایفی چون انتظامات و تامین روشنایی کعبه و مسجدالحرام را بر عهده داشتند.[۱۱]
حکمرانان این مناطق هدایایی به مکه فرستادند؛ از جمله شمشیر و کاردی از طلا که سلطان زنگبار به شریف مکه اهدا نمود.[۱۲] حج‌گزاری حکمرانان زنگبار و نیز خدمات آن‌ها به زائران خانه خدا در برخی منابع گزارش شده است. اختصاص کشتی‌هایی برای انتقال رایگان زائران در موسم حج به دست بَرْغَش (حک: 1870-1888م.) پنجمین پسر سعید، سلطان اباضی مذهب عمان و زنگبار، در این گزارش‌ها به چشم می‌خورد.[۱۳] از مبادلات تجاری میان زنگبار و بندر جده به سال 1302ق. نیز گزارشی در دست است.[۱۴]
آمارهای پراکنده از شمار حاجیان زنگبار و تانزانیا در منابع گوناگون وجود دارد. شمار زنگباریانی که از راه دریایی به سال 1346ق. به حج رفته بودند، 34 تن یاد شده است.[۱۵] شمار این حاجیان در سال‌های 1370، 1371، 1372 و 1373ق. به ترتیب 270، 33، 58 و 121 تن گزارش شده است.[۱۶] به سال 1386ق. 221 تن از زنگبار[۱۷] و به سال 1387ق. 975 تن و به سال 1404ق. 1074 تن از تانزانیا به حج مشرف شده‌اند.[۱۸] بر پایه آمار روزنامه الندوه چاپ مکه، شمار حاجیان به سال 1383ق. از تانگانیکا 71 تن و از زنگبار 90 تن گزارش شده است.[۱۹]
امروزه با توجه به محدود بودن هواپیماها و شرکت‌های هواپیمایی تانزانیا، دولت این کشور به اجاره هواپیما از دیگر کشورها همچون عربستان سعودی، اسپانیا و امارات پرداخته و به سال 2007م. حدود 1500 حاجی را از این طریق به عربستان انتقال داده است.
هزینه سفر حج به سال 2007م. میان 2400 تا 3200 دلار یاد شده است که شامل تهیه بلیت رفت و برگشت، حمل و نقل در مکه و مدینه، زیارت دوره، اسکان، و تغذیه می‌باشد. هر سال گوشت گوسفند‌های قربانی حج نیز برای فقیران تانزانیا و زنگبار فرستاده می‌شود
پانویس
- ↑ تانزانیا سرزمین همیشه سبز، ص1-3؛ تانزانیا، ص1، 8.
- ↑ تانزانیا، ص9.
- ↑ تانزانیا، ص7-8؛ تانزانیا سرزمین همیشه سبز، ص41-43.
- ↑ تانزانیا سرزمین همیشه سبز، ص121، 143-152؛ شیعیان تانزانیا دیروز امروز، ص108-109؛ شیعیان تانزانیا، ص13-14؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج14، ص360-365.
- ↑ دائرة المعارف جهان نوین اسلام، ج2، ص55.
- ↑ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش67، ص571، «اسلام در تانزانیا؛ دائرة المعارف جهان نوین اسلام، ج2، ص54.
- ↑ نامه فرهنگ، ش35، ص169-171، «پیشینه فرهنگی ایرانیان در شرق افریقا؛ تانزانیا سرزمین همیشه سبز، ص122-123.
- ↑ تانزانیا سرزمین همیشه سبز، ص123-126.
- ↑ تانزانیا سرزمین همیشه سبز، ص24-38، 123-126؛ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش67، ص569-570.
- ↑ حدیث قافله‌ها، ص104-105.
- ↑ ستة اشهر فی الحجاز، ص76-78.
- ↑ مرآة الحرمین، ص81.
- ↑ المنار، 10 بهمن 1281، ش174، ص840، «حج سلطان زنگبار؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج11، ص723-724.
- ↑ مرآة الحرمین، ص50.
- ↑ افادة الانام، ج5، ص220.
- ↑ التاریخ القویم، ج2، ص234-236.
- ↑ مکتب اسلام، س8، ش6، ص16، «تعداد افراد شرکت کننده در کنگره حج.
- ↑ مکتب اسلام، س24، ش8، ص25؛ س9، ش6، ص59، «آمار حجاج در سال 1387ق.» .
- ↑ خاطرات سفر مکه، ص221.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تانزانیا.
- التاریخ القویم: محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن‌دهیش، بیروت، دار خضر، 1420ق.
- تانزانیا: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، تهران، وزارت امور خارجه، 1388ش.
- حدیث قافله‌ها: سید علی قاضی عسکر، تهران، مشعر، 1382ش.
- خاطرات سفر مکه: احمد هدایتی و محمد علی هدایتی، تهران، حیدری، 1383ق.
- دانشکده ادبیات و علوم انسانی (فصلنامه): دانشگاه فردوسی مشهد.
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی: زیر نظر بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ، 1372ش.
- دائرة المعارف جهان نوین اسلام: جان ال اسپوزیتو، ترجمه و تحقیق: طارمی و دیگران، تهران، نشر کتاب مرجع، 1388ش.
- ستة اشهر فی الحجاز: جون کین، ترجمه: ساره‌هادی، بیروت، دار الرافدین، 1432ق.
- شیعیان تانزانیا دیروز و امروز: امیر بهرام عرب احمدی، تهران، الهدی، 1379ش.
- شیعیان تانزانیا: اداره کل اطلاع‌رسانی مجمع جهانی اهل بیت، تهران، مجمع جهانی اهل بیت، 1380ش.
- مرآة الحرمین: ابراهیم رفعت پاشا (م. 1353ق.) ، قم، المطبعة العلمیه، 1344ق.
- مکتب اسلام (ماهنامه): قم، مؤسسه مکتب اسلام.
- المنار (ماهنامه).
- نامه فرهنگ (فصلنامه): تهران، معاونت فرهنگی وزارت ارشاد.