مسجد الرایه
مسجد ردم الاعلى یا مسجد الرایه، یکی از مساجد قدیمی شهر مکه در کشور عربستان است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| مکان | عربستان - مکه |
| نام‌های دیگر | مسجد ردم الاعلی |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | 1361 ق و 1394ق |
این مسجد در قسمت بالای مکه در مسیر مسجدالحرام قرار دارد. برخی دیدگاه‌ها از نماز‌خواندن پیامبر(ص) در مکان مسجد حکایت دارد. گفته شده، رسول خدا(ص) در هنگام فتح مکه فرمان داد پرچم اسلام را در مکان این مسجد به اهتزاز دربیاورند.
مسجد الرایه یکبار در سال 1361ق بازسازی شده و در سال 1394ق محل آن کمی تغییر پیدا کرده است.
واژه‌شناسی
ردْم به معنای سد است. اعلی هم قسمت عالی و بالای مکه (المَعْلاة) یعنی همین طریق مسجدالحرام (مسیر منا) است. در برابر آن، مَسْفله است که از اجیاد به آن سو؛ یعنی بخش پایین مکه است. به هر روی، مسجد رَدْم، مسجدی است که در آغاز بازار جَودریه است؛ جایی که در اواخر عنوان شارع ابی‌سفیان (یا به قول ایرانی‌ها بازار ابوسفیان) خوانده شد،[۱] واکنون تمامی آن در تخریب اخیر از میان رفته است.
نماز پیامبر در محل مسجد
فاکهی می‌نویسد: این مسجد در قسمت بالای مکه، در کنار الردم الاعلی و در نزدیکی چاه جُبَیر بن مطعم بن عدی بن نوفل قرار داشته است. نام این چاه را «بئر العلیا» هم گفته‌اند. او می‌افزاید: گفته شده که رسول خدا(ص) در اینجا نماز خوانده است.
از یکی از صحابه نقل شده که گفت: رسول خدا(ص) را دیدم که نماز ظهر و عصر خویش را در نزدیکی بئر علیا می‌خواند. عبدالله بن عباس بن محمد در این محل مسجدی بنا کرد و در کنارش حوضی ساخت که در آن آب ریخته می‌شد. برخی از فقهای مکه می‌گفتند: خانه‌های مکه در قدیم تا اینجا بوده و همه خانه‌ها در حدّ فاصل مسجدالحرام تا بئر علیا بوده است.[۲]
درباره ورود پیامبر(ص) به مکه در جریان فتح مکه آمده است: حضرت از ثنیّة اذاخر در نزدیکی معابده وارد مکه شدند و دستور دادند تا پرچم ایشان را در محل مسجد الرایه فعلی، در آغاز سوق جَوْدریه بر پا کنند.[۳] بئر جبیر بن مطعم نیز که تا این اواخر بوده، طبق اظهار نظر محقق کتاب ازرقی، در نزدیکی مسجدالحرام قرار داشته است.
وجود سیل‌بند
در اینجا سیل‌بندی بوده که در مسیر وادی ابراهیم قرار داشته است. مسیر این مَسیل، درست در راه مسجدالحرام بوده و از کنار کعبه می‌گذشته و به سمت اجیاد می‌رفته است. ایجاد این سدّ، برای حفاظت از خانه‌های مردم و خانه خدا بوده است. فاسی در ذیل حوادث سال 601 نوشته است: در این سال مسجد الرایه تعمیر شد.[۴] و ابن‌فهد در ذیل حوادث سال 801 می‌نویسد: در این سال مسجد الرایه مرمّت گردید.[۵] در سال 852 نیز طی مراسمی، محل مسجد الرایه را تا مسعی شمع روشن کردند.[۶]
بر پایه نظر عبدالملک بن دهیش، محقق کتاب فاکهی، این مسجد همان است که اکنون در آغاز بازار جَودریه قرار دارد. یک سمت آن به سوی بازار و سمت دیگرش در همان طریق مسجدالحرام است. این مسجد بسیار بزرگ است و اکنون به نام مسجد الرایه شناخته می‌شود که نامی نسبتا جدید است.
بازسازی
مسجد الرایه در سال 1361 ق بازسازی شد و آخرین بار در سال 1394 قمری به دلیل مشکلات طرح‌های توسعه، محل آن اندکی تغییر یافته، به ناحیه شمالی محل سابق انتقال یافت! مساحت فعلی آن 232 متر مربع است. برخی از افراد محلی، مسجد الرایه را نه مسجدی که در آغاز سوق الجَوْدریه است بلکه مسجدی می‌دانند که پیش از پل سلیمانیه، دست راست کسی است که از حرم عازم مسجد جن است. این مسجد در سال‌های اخیر بازسازی شده است. روی تابلویی که در آنجا نصب شده است، مسجد مزبور به عنوان مسجد الرایه معرفی شده است نه مسجدی که در آغاز بازار جودریه قرار دارد.
پانویس
منابع
- اتحاف الورى بأخبار ام القرى، عمر بن فهد، مكه، دانشگاه‌ام القرى، ١٩٨٣.
- شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، تقى الدين احمد الفاسى، مكه، داراحياء الكتب العربية، ١٩۵۶.
- التاريخ القويم لمكة و بيت الله الكريم، محمد طاهر كردى، ج ۵ مكه، مكتبة النهضة الحديثة، ١۴١٢ ق.
- اخبار مكة، ابوعبدالله محمد بن اسحاق الفاكهى، تصحيح عبدالملك بن دهيش، ١٩٩۴.
- معجم معالم الحجاز، عاتق بن غيث البلادى، مكه، دار مكه، ١٩٧٨.