زیارت اربعین

	اربعین حسینی
	مفاهیم
	اربعین
	کتاب‌شناسی اربعین
	تحقیق درباره اول اربعین • لؤلؤ و مرجان • مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین • پیاده‌روی اربعین تأملات جامعه‌شناختی • پیاده‌روی اربعین
	آیین‌ها
	پیاده‌روی اربعین • زیارت اربعین • هوسه‌خوانی
	نخستین زائران
	جابر بن عبدالله انصاری • عطیه کوفی
	مقاله‌های وابسته
	موکب • مسیرهای پیاده‌روی اربعین • راهنمای اربعین • پیاده‌روی جاماندگان اربعین

زیارت اربعین به زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین (بیستم صفر) گفته می‌شود که در کتاب‌های کهن راهنمای دعا و زیارت سفارش شده است. زیارتنامه‌ای از امام صادق(ع) برای زیارت امام حسین(ع) در این روز نقل شده است. در روایتی که از امام حسن عسکری(ع) نقل شده است زیارت اربعین از نشانه‌های مومن شمرده شده است.

بزرگداشت روز بیستم صفر و زیارت امام حسین(ع) در این روز، آیینی کهن نزد شیعیان است. بسیاری از شیعیان هر ساله در این روز مسیرهای مشخصی را به سمت حرم امام حسین(ع) پیاده‌روی می‌کنند.

فضیلت زیارت اربعین

اربعین حسینی (بیستم صفر) به معنای چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) است. در روایتی از امام صادق(ع)، به زیارت امام حسین(ع) در این روز، سفارش و زیارتنامه‌ای بیان شده است.^[۱]

امام حسن عسکری(ع) زیارت اربعین را از نشانه‌های مؤمن دانسته است.^[۲] شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد، با استناد به این روایت، زیارت امام حسین(ع) در این روز را مستحب دانسته و آن را همان زیارت اربعین شمرده است.^[۳] پس از شیخ طوسی، بسیاری از عالمان نیز به استناد این دو روایت، قائل به استحباب و فضیلت زیارت اربعین شده‌اند.^[۴]

جابر بن عبدالله، نخستین زائر اربعین

بر اساس برخی منابع، نخستین زائران اربعین امام حسین(ع)، جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر(ص) و عَطِیَّة بن سعد عَوفی محدّث شیعه بوده‌اند.

جابر همراه عطیه در نخستین اربعینِ شهادت امام حسین(ع)، وارد کربلا شدند. جابر که آن زمان نابینا شده بود، پس از غسل در شریعه فرات، نزد قبر امام حسین(ع) رفت و از عطیه کوفی خواست دستش را روی قبر بگذارد. وی امام حسین(ع) و پس از او شهیدان کربلا را زیارت کرد.^[۵]

پیاده‌روی در زیارت اربعین

بر پایه روایتی از کتاب کامل‌الزیارات، کسی که پیاده به زیارت امام حسین می‌رود، در برابر هر گام، ثوابی برای او نوشته می‌شود و گناهی از او بخشوده می‌شود و درجه‌ای بر درجاتش افزوده می‌شود.^[۶] در دیگر منابع روایی شیعه نیز، بابی مخصوص استحباب پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) وجود دارد؛ از جمله کتاب وسائل‌الشیعة^[۷] و مستدرک الوسائل.^[۸] شیعیان به ویژه شیعیان عراق از زمان ائمه، همواره در برخی از مناسبت‌های سال، به‌ویژه اربعین، با پای پیاده عازم زیارت امام حسین(ع) می‌شده‌اند.^[۹]

متن زیارتنامه اربعین

السَّلامُ عَلَی وَلِی اللهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَی خَلِیلِ اللهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلامُ عَلَی صَفِی اللهِ وَ ابْنِ صَفِیهِ السَّلامُ عَلَی الْحُسَینِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ السَّلامُ عَلَی أَسِیرِ الْكرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ اللهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّهُ وَلِیك وَ ابْنُ وَلِیك وَ صَفِیك وَ ابْنُ صَفِیك الْفَائِزُ بِكرَامَتِك أَكرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ وَ اجْتَبَیتَهُ بِطِیبِ الْوِلادَةِ وَ جَعَلْتَهُ سَیدا مِنَ السَّادَةِ وَ قَائِدا مِنَ الْقَادَةِ وَ ذَائِدا مِنَ الذَّادَةِ وَ أَعْطَیتَهُ مَوَارِیثَ الْأَنْبِیاءِ وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَی خَلْقِك مِنَ الْأَوْصِیاءِ فَأَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیك لِیسْتَنْقِذَ عِبَادَك مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیرَةِ الضَّلالَةِ وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْأَرْذَلِ الْأَدْنَی وَ شَرَی آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْأَوْكسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّی فِی هَوَاهُ وَ أَسْخَطَك وَ أَسْخَطَ نَبِیك، وَ أَطَاعَ مِنْ عِبَادِك أَهْلَ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ وَ حَمَلَةَ الْأَوْزَارِ الْمُسْتَوْجِبِینَ النَّارَ [لِلنَّارِ] فَجَاهَدَهُمْ فِیك صَابِرا مُحْتَسِبا حَتَّی سُفِك فِی طَاعَتِك دَمُهُ وَ اسْتُبِیحَ حَرِیمُهُ اللهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْنا وَبِیلا وَ عَذِّبْهُمْ عَذَابا أَلِیما السَّلامُ عَلَیك یا ابْنَ رَسُولِ اللهِ السَّلامُ عَلَیك یا ابْنَ سَیدِ الْأَوْصِیاءِ أَشْهَدُ أَنَّك أَمِینُ اللهِ وَ ابْنُ أَمِینِهِ عِشْتَ سَعِیدا وَ مَضَیتَ حَمِیدا وَ مُتَّ فَقِیدا مَظْلُوما شَهِیدا وَ أَشْهَدُ أَنَّ اللهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَك وَ مُهْلِك مَنْ خَذَلَك وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَك وَ أَشْهَدُ أَنَّك وَفَیتَ بِعَهْدِ اللهِ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِهِ حَتَّی أَتَاك الْیقِینُ فَلَعَنَ اللهُ مَنْ قَتَلَك وَ لَعَنَ اللهُ مَنْ ظَلَمَك وَ لَعَنَ اللهُ أُمَّةً سَمِعَتْ بِذَلِك فَرَضِیتْ بِهِ، اللهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُك أَنِّی وَلِی لِمَنْ وَالاهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یا ابْنَ رَسُولِ اللهِ أَشْهَدُ أَنَّك كنْتَ نُورا فِی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ [الطَّاهِرَةِ] لَمْ تُنَجِّسْك الْجَاهِلِیةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْك الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِیابِهَا وَ أَشْهَدُ أَنَّك مِنْ دَعَائِمِ الدِّینِ وَ أَرْكانِ الْمُسْلِمِینَ وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَشْهَدُ أَنَّك الْإِمَامُ الْبَرُّ التَّقِی الرَّضِی الزَّكی الْهَادِی الْمَهْدِی وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِك كلِمَةُ التَّقْوَی وَ أَعْلامُ الْهُدَی وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَی وَ الْحُجَّةُ عَلَی أَهْلِ الدُّنْیا وَ أَشْهَدُ أَنِّی بِكمْ مُؤْمِنٌ وَ بِإِیابِكمْ مُوقِنٌ بِشَرَائِعِ دِینِی وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی وَ قَلْبِی لِقَلْبِكمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِكمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَكمْ مُعَدَّةٌ حَتَّی یأْذَنَ اللهُ لَكمْ فَمَعَكمْ مَعَكمْ لا مَعَ عَدُوِّكمْ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیكمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِكمْ وَ أَجْسَادِكمْ [أَجْسَامِكمْ] وَ شَاهِدِكمْ وَ غَائِبِكمْ وَ ظَاهِرِكمْ وَ بَاطِنِكمْ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.

سلام بر ولی خدا و محبوبش، سلام بر دوست خدا و شریفش، سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیده‌اش، سلام بر حسین مظلوم و شهید، سلام بر آن دچار پریشانی‌ها و کشته اشک‌ها. خدایا من گواهی می‌دهم که حسین ولی تو و فرزند ولی تو و برگزیده تو و فرزند برگزیده توست، حسینی که به کرامتت رسیده و او را به شهادت گرامی داشتی و به خوشبختی ویژه‌اش ساختی و به پاکی ولادت برگزیدی و او را آقایی از آقایان و پیشروی از پیشروان و مدافعی از مدافعان حق قرار دادی و میراث‌های پیامبران را به او عطا کردی و او را از میان جانشینان، حجّت بر بندگانت قرار دادی و در دعوتش جای عذری باقی نگذاشت و از خیرخواهی دریغ نورزید و جانش را در راه تو بذل کرد تا بندگانت را از جهالت و سرگردانی گمراهی برهاند، درحالی‌که بر ضدّ او به کمک هم برخاستند، کسانی که دنیا مغرورشان کرد و بهره واقعی خود را به فرومایه‌تر و پست‌تر چیز فروختند و آخرتشان را به کمترین بها به گردونه فروش گذاشتند، تکبّر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند، تو را و پیامبرت را به خشم آوردند و اطاعت کردند از میان بندگانت، اهل شکاف‌افکنی و نفاق و بارکشان گناهان سنگین و سزاواران آتش را، پس با آنان درباره تو صابرانه و به حساب تو جهاد کرد تا در طاعت تو خونش ریخته شد و حریمش مباح گشت؛ خدایا آنان را لعنت کن لعنتی سنگین و عذابشان کن عذابی دردناک. سلام بر تو ای فرزند رسول خدا، سلام بر تو ای فرزند سرور جانشینان، گواهی می‌دهم که تو امین خدا و فرزند امین اویی، خوشبخت زیستی و ستوده درگذشتی و از دنیا رفتی گم‌گشته و مظلوم و شهید، گواهی می‌دهم که خدا وفاکننده است آنچه را به تو وعده داده و نابودکننده کسانی که از یاری‌ات دریغ ورزیدند و عذاب کننده کسانی که تو را کشتند و گواهی می‌دهم که تو به عهد خدا وفا کردی و در راهش به جهاد برخاستی تا آن‌که مرگ به سویت آمد، پس خدا لعنت کند کسانی که تو را کشتند و به تو ستم کردند و این جریان را شنیدند و به آن خشنود شدند. خدایا من تو را شاهد می‌گیرم که من دوستم با آنان‌که او را دوست دارند و دشمنم با آنان‌که با او دشمن‌اند، پدر و مادرم فدایت ای فرزند رسول خدا، گواهی می‌دهم که تو در صلب‌های بلندمرتبه و رحم‌های پاک نوری بودی، جاهلیت با ناپاکی‌هایش تو را آلوده نکرد و از جامه‌های تیره و تارش به تو نپوشاند و گواهی می‌دهم که تو از ستون‌های دین و پایه‌های مسلمانان و پناهگاه مردم مؤمنی و گواهی می‌دهم که پیشوای نیکوکار، با تقوا، راضی به مقدرات حق، پاکیزه، هدایت کننده و هدایت شده‌ای و گواهی می‌دهم که امامان از فرزندانت، اصل تقوا و نشانه‌های هدایت و دستگیره محکم و حجّت بر اهل دنیا هستند و گواهی می‌دهم که من به یقین مؤمن به شمایم و به بازگشتتان یقین دارم، بر اساس قوانین دینم و پایان‌های کردارم و قلبم با قلبتان در صلح است و کارم پیرو کارتان می‌باشد و یاری‌ام برای شما آماده است تا خدا به شما اجازه دهد، پس با شمایم نه با دشمنانتان، درودهای خدا بر شما و بر ارواح و پیکرهایتان و بر حاضر و غایبتان و بر ظاهر و باطنتان، آمین ای پروردگار جهانیان.

پانویس

↑ مصباح المتهجد، ص788؛ تهذیب الاحکام، ج6، ص113.
↑ تهذیب الأحکام، ج6، ص52.
↑ مصباح المتهجد، ج2، ص788. این روایت در تهذیب الأحکام، ج6، ص52 نیز آمده است.
↑ مناقب آل أبی طالب، ج4، ص77؛ اقبال الاعمال، ج2، ص589؛ اقبال الاعمال، ج2، ص589.
↑ مصباح المتهجد، ج2، ص787، بشارة المصطفی، ص74؛ بحار الانوار، ج65، ص130.
↑ کامل الزیارات، ص134.
↑ وسائل الشیعة، ج14، ص439.
↑ مستدرک الوسائل، ج10، ص262.
↑ قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا7، ص1 و 2.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب پیاده‌روی اربعین، فرصت‌ها، آسیب‌ها و توصیه‌ها، نوشته حافظ نجفی است.

[1] مصباح المتهجد، ص788؛ تهذیب الاحکام، ج6، ص113.

[2] تهذیب الأحکام، ج6، ص52.

[3] مصباح المتهجد، ج2، ص788. این روایت در تهذیب الأحکام، ج6، ص52 نیز آمده است.

[4] مناقب آل أبی طالب، ج4، ص77؛ اقبال الاعمال، ج2، ص589؛ اقبال الاعمال، ج2، ص589.

[:0-5] مصباح المتهجد، ج2، ص787، بشارة المصطفی، ص74؛ بحار الانوار، ج65، ص130.

[6] کامل الزیارات، ص134.

[7] وسائل الشیعة، ج14، ص439.

[8] مستدرک الوسائل، ج10، ص262.

[9] قاضی طباطبایی، تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا7، ص1 و 2.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]