ناودان کعبه
ناودان کعبه مجرایی از جنس طلا در دیوار کعبه برای خروج آب باران از سقف آن. ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل قرار دارد. این ناودان را نخستین بار قریش در بنای کعبه ساختند. در احادیث معصومین، ناودان کعبه به عنوان مکان مبارک و محل عبادات انبیا و اهل بیت ذکر شده است.
موقعیت
ناودان کعبه در سمت حجر اسماعیل، یعنی در ضلع شمالی بر پشت بام کعبه نصب شده و آب باران را به حجر می‌ریزد.
واژه
به زبان عربی، میزاب به معنای ناودان است. و بعضی بر این نظر هستند که میزاب دارای ریشه‌ی فارسی مرزآب است. [۱]
تاریخچه
ناودان کعبه در طول تاریخ بارها تعویض شده است.
کعبه‌ای که حضرت ابراهیم(ع) ساخت، سقف نداشت[۲]؛ بنابراین به ناودان نیازی نداشت. بعدا قصی بن کلاب برای کعبه، سقفی از چوب ساخت ولی ناودانی برای سقف در نظر نگرفت. قریش که نخستین سقف محکم را برای کعبه ساختند محلی نیز برای ریزش آب باران ساختند که آب‌ها را به حجر اسماعیل می‌ریخت[۳]
به گزارش محمد طاهر کردی در کتاب تاریخ القویم[۴] تاریخ بازسازی‌های ناودان کعبه به شرح زیر است:
- ابن زبیر در سال ۶۴ق که کعبه را دوباره ساختُ برای آن ناودانی گذاشت.
- حجاج بن یوسف ناودانی از مس برای سقف کعبه ساخت.
- ولید بن عبدالملک صفحه‌ای از طلا روی این ناودان کشید.
- بازسازی میزاب در سال ۵۳۹ به دست رامشت، که سازنده رباط رامشت در مکه است.
- تعویض ناودان به فرمان خلیفه مقتفی بالله در سال ۵۴۱
- بنابر گزارشی، رمیثه یکی از شرفای مکه در فاصله سال‌های ۷۰۱ تا ۷۴۶ سال‌هایی بر مکه حاکم بود، نیز ناودانی برای کعبه ساخت.
- ناصر لدین الله نیز در سال ۷۸۱ ناودانی برای کعبه ساخت که گفته شده با چوب و تزیین شده با نقره بوده است.
- در سال 959ق سلطان سلیمان قانونی، ناودانی از نقره بر کعبه نصب کرد.
- در سال ۹۶۲ ناودانی از طلا جایگزین آن شد
- در سال 1021ق سلطان احمد آن را با زر و لاجورد رنگین نمود.
- در سال 127۳ق سلطان عبدالمجید ناودانی از طلای خالص ساخت. این ناودان که به گفته کردی، حدود ۵۰ رطل طلا در آن به کار رفته است.
نام‌های دیگر ناودان
این ناودان با نام‌های میزاب الذهب (ناودان طلا) [۵][۶] و میزاب الرحمة [۷] (ناودان رحمت) مشهور می‌باشد.
در روایات
برخی ویژگی‌ها در روایات به مکان قرار گرفتن ناودان (زیر ناودان) نسبت داده شده است:
- محل ایستادن و اذن حضرت جبرئیل برای رسیدن به خدمت پیامبر اکرم.[۸]
- محل عبادات اهل بیت[۹].
- محل نماز شَبِير و شَبَّر.[۱۰]
- استحباب نماز خواندن.[۱۱].[۱۲]
- استحباب دعا کردن.[۱۳].[۱۴]
سبب شفای بیمار
در برخی روایات آبی که از ناودان می‌ریزد شفا بخش توصیف شده است.[۱۵][۱۶]
در ادب فارسی
ناودان کعبه از مفاهیمی است که در ادبیات فارسی[۱۷]، شعرا در مورد آن اشعاری سروده‌اند مثل محیی لاری[۱۸]، سنایی[۱۹]، خاقانی[۲۰]،[۲۱] جامی[۲۲].
نمونه‌ای از اشعار:
جستارهای ویژه
پانویس
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص105.
- ↑ فی منزل الوحی، ص207.
- ↑ اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج1، ص197 به بعد.
- ↑ تاریخ القویم، ج ۲-۴ ص ۱۶۷-۱۶۹
- ↑ راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.
- ↑ راهنمای حرمین شریفین، ج1، ص178.
- ↑ الرحلة الحجازیة، ص105، موسوعة العتبات المقدسة، ص236.
- ↑ الكافي، ج 4، ص 557.
- ↑ مستدرك الوسائل، ج 9، ص 427.
- ↑ مستدرك الوسائل، ج 3، ص 422.
- ↑ مستدرك الوسائل، ج 3، ص 422.
- ↑ بحار الانوار، ج 99، ص 230.
- ↑ مستدرك الوسائل، ج 3، ص 422.
- ↑ بحار الانوار، ج 99، ص 230.
- ↑ الكافي، ج 6، ص 387.
- ↑ بحار الانوار، ج 47، ص 122.
- ↑ شجاعى، محمد، حج در آئينه شعر فارسى، 1جلد، مشعر - تهران - ايران، چاپ: 2، 1388 ه.ش.
- ↑ محيى لارى، فتوح الحرمين، ص 46 و 47.
- ↑ سنايى، ديوان، ص 104.
- ↑ خاقانى، ديوان، ص 404.
- ↑ خاقانى، ديوان، ص 246.
- ↑ جامى، سبحة الاسرار، سلسلة الذهب، ص 226.
- ↑ سنايى، ديوان، ص 104.
- ↑ خاقانى، ديوان، ص 246.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل [ ناودان کعبه].
- اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ابوالوليد محمد بن عبدالله بن احمد (ازرقي)، بيروت، دارالاندلس، 1416 ه .ق.
- الكافي، ابوجعفر محمد بن يعقوب، كليني، چهارم، تهران، دارالكتب الإسلامية، 1407ه .ق.
- مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ميرزا حسين نوري، قم، مؤسسه آل‌البيت لاحياء التراث، 1408ه .ق.
- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، مولي محمد باقر بن مولي محمدتقي مجلسي، بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا.
- الرحلة الحجازیة.
- فی منزل الوحی.
- راهنمای حرمین شریفین.
- موسوعة العتبات المقدسة.