مزار سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)

مزار سکینه بنت حسین(ع)، در قبرستان باب‌الصغیر شهر دمشق در کشور سوریه قرار دارد. این مزار متصل به مزار زینب صغری بنت علی(ع) است و از مهمترین زیارتگاه‌های قبرستان باب‌الصغیر شمرده می‌شود.

مزار سکینه بنت علی(ع)

گنبد وسط تصویر، متعلق به مزار سکینه بنت حسین(ع) است.
اطلاعات اوليه
مکان	سوریه، دمشق، قبرستان باب الصغیر.
مشخصات
وضعیت	فعال
امکانات	صحن، گنبد، سرداب، ضریح و صندوقچه.

انتساب این زیارتگاه به سکینه دختر امام حسین(ع)، به سبب درگذشت وی در مدینه مورد تردید قرار گرفته است. برخی، این مزار را به سکینه دختر یکی از پادشاهان و برخی به سکینه دختر حسین ذی‌الدمعه و نوه زید بن علی(ع) منتسب کرده‌اند. این دو انتساب نیز مورد نقد قرار گرفته‌اند.

زیارتگاه‌های دیگری در قاهره مصر و طَبَریه فلسطین نیز، به سکینه دختر امام حسین(ع) منسوب هستند.

موقعیت و بنا

ضریح سکینه دختر امام حسین(ع).

مزار سکینه بنت حسین(ع)، در قبرستان باب‌الصغیر شهر دمشق در کشور سوریه قرار دارد. این مزار متصل به مزار زینب صغری دختر امام علی(ع) (ام‌کلثوم) است. این دو مزار، از مهمترین زیارتگاه‌های قبرستان باب‌الصغیر دمشق به شمار آمده و مورد توجه زائران شیعه از کشورهای مختلف است.

این مزار، دارای صحن، گنبدی سبزرنگ، ضریح نقره‌ای طلاکوب و سرداب است. قبر اصلی، در سرداب است و روی آن صندوقچه‌ای قدیمی و نفیس قرار دارد. روی صندوقچه کتیبه‌هایی است که آیاتی از قرآن بر آن نقش شده است. در یکی از کتیبه‌ها، مدفون در این قبر به سکینه دختر امام حسین(ع) منسوب شده است.

مدفون در مزار

درباره مدفون مزار سکینه بنت الحسین(ع) اختلاف‌نظر است. برخی از احتمالات چنین‌اند:

سکینه بنت حسین(ع)

کتیبه دور صندوقچه قبر سکینه بنت حسین(ع) که نوشته خط درشت آن چنین است: [هذ]ا قبر سکینة بنت الحسین.

قبر منسوب به سکینه دختر امام حسین(ع) در باب‌الصغیر، از گذشته معروف و شناخته شده بوده است و تاریخ‌نگاران و جهانگردان، از آن یاد کرده‌اند. برخی، با توجه به درگذشت سکینه در مدینه، برای این انتساب، اعتبار و سند تاریخی قائل نشده‌اند.

سکینه دختر امام حسین(ع)، نامش آمنه یا امیمه، و مادرش رباب دختر امرئ‌القیس بن عدی قضاعی بود. «سکینه» نام یا لقبی بود که مادرش رباب، او را بدین نام می‌خواند. بر پایه شعری که امام حسین(ع) درباره سکینه و رباب سروده، وی علاقه زیادی به آن دو داشته است. سکینه، خواهر حضرت علی‌اصغر(ع) ملقب به عبدالله رضیع بود.

وی به همراه پدرش در کربلا حضور یافت و در روز عاشورا شاهد شهادت او بود. سپس به همراه دیگر اسیران اهل‌بیت(ع) و سرهای شهیدان کربلا، به کوفه و از آنجا به شام برده شد و سرانجام با برادر خود امام سجاد(ع) به مدینه بازگشت. به گواهی بیشتر منابع، او در سال ۱۱۷ق. در مدینه درگذشت.

سکینه دختر یکی از پادشاهان

سید محسن امین (م.‏۱۳۷۱ق)، با استناد به اینکه شیخ عباس قمی (م.۱۳۵۹ق)، نام صاحب مزار را در کتیبه‌ای به خط کوفی در صندوقچه روی قبر، «سکینه بنت الملک» خوانده است، این مزار را قبر دختر یکی از پادشاهان دانسته است. برخی این استدلال را نپذیرفته اند؛ زیرا در کتیبه روی قبر، نام صاحب مزار، سکینه دختر امام حسین(ع) ذکر شده است.

سکینه دختر حسین ذی‌الدمعه

محمد حسنین سابقی (ت.۱۳۶۵ق) پژوهشگر معاصر، صاحب این قبر را سکینه دختر حسین ذی‌الدمعه (م.۱۳۵ق)، فرزند زید بن علی(ع) می‌داند. او بر این باور است که وی و خواهرش «فاطمه» به همراه مادر خود «خدیجه» و جد خود «عمر فرزند امام سجاد(ع)»، در یک مقبره به خاک سپرده شده‌اند؛ ولی به مرور زمان این مکان به قبر سکینه دختر امام حسین(ع) شهرت یافته است. وی برای تأیید نظریه خود، به هیچ منبعی استناد نکرده است و برخی، با وجود تلاش فراوان، موفق به یافتن مدرکی برای این قول نشده‌اند.

دیگر مزارهای منسوب به او

افزون بر باب‌الصغیر، زیارتگاه‌های دیگری نیز در دیگر نقاط، از جمله در شهر قاهره، پایتخت مصر، و در شهر «طَبَریه» فلسطین، به سکینه دختر امام حسین(ع) منسوب است. برخی، با توجه به درگذشت سکینه در مدینه، برای هیچ‌یک از این زیارتگاه‌ها، اعتبار و سند تاریخی قائل نیستند.

جستارهای وابسته

• مزار زینب بنت علی(ع) و سکینه بنت حسین(ع) (دمشق)
• مزار زینب صغری بنت علی(ع)

منابع

• الاشارات إلی معرفة الزیارات، علی بن ابی‌بکر الهروی، تحقیق: جانین سوردیل ـ طومین، ط ۱، دمشق، المعهد الفرنسی، ۱۹۵۳م.
• الاعلام، خیر الدین الزرکلی، ط ۱۵، بیروت، دار العلم للملایین، ۲۰۰۲م.
• إعلام الورى بأعلام الهدى، شیخ طبرسی، قم، آل‌البیت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
• انساب الاشراف، احمد بن یحیی البلاذری، تحقیق: محمود الفردوس العظم، دمشق، دار الیقظة العربیة، ۱۹۹۸م.
• تاريخ الأمم و الملوک، محمد بن جریر طبری، بیروت، دار التراث، بی‌تا.
• تاریخ در آینه پژوهش، «پژوهشی درباره نام، سن و کیفیت شهادت طفل شیرخوار امام حسین(ع)»، محسن رنجبر، شماره ۱۲، زمستان ۱۳۸۵ش.
• تاریخ مدینة دمشق، علی بن الحسن الدمشقی (ابن عساکر)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۹۹۵-۲۰۰۱م.
• تذکرة الخواص، یوسف بن قُزُغلی البغدادی الحنفی (سبط ابن الجوزی)، بیروت، مؤسسة اهل البیت، ۱۹۸۱م.
• رحلة ابن بطوطة، محمد بن عبدالله المغربی (ابن بطوطة)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۲ه‍ .ق.
• رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد الاندلسی (ابن جبیر)، بیروت، دار المشرق العربی، (لا. ت).
• مرقد العقیلة زینب، محمد حسنین السابقی، ط ۱، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۹ق. ۱۹۷۹م.
• معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله الحموی، بیروت، دار صادر، ۱۳۹۷ق. (۱۹۷۷م.)
• وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، احمد بن محمد (ابن خَلَّکان)، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار احیاء التراث العربی، (لا. ت).

• 176. Inscriptions Arabes De Damas, Les Stèles Funéraires, I. Cimetière D’Al-Bāb Al-Saġīr. Khaled Moaz & Solange Ory, Damas, Institut Français De Damas, 1977.