مسجد راتج
مسجد راتِج یکی از مساجد منتسب به قبیله بنی عبدالأَشهل در مدینه است. این قوم زیر شاخه قبایل کهن مدینه و از گروه‌های نقش آفرین در تاریخ صدر اسلام محسوب می‌شوند.
 با توجه به فقدان بنای مسجد، تصویر محدوده حیاط آن و احتمالا مخروبه‌های آن از بالا ارائه شده است. | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | حصن الراتج |
| مکان | مدینه |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | حضور پیامبر(ص) و نماز خواندن ایشان در این مکان |
| زیارت کنندگان | بلال حبشی |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | عصر نبوی |
| رویدادها | غزوه خندق |
| بازسازی‌ها | آخرین بازسازی سال ۱۹۹۲ میلادی |
| بازسازی کنندگان | شهرداری مدینه |
| ویژگی‌های تاریخی | نمازخواندن پیامبر در این مسجد |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | تخریب شده |
|
| |
راتج نام قلعه‌ای متعلق به قبیله بنی عبدالاشهل بوده و به تبع شهرت آن، نام آن منطقه را نیز راتج نهادند و مسجد راتج نیز در کنار این قلعه قرار داشت. با گذشت زمان گروه‌های دیگری در حوالی قلعه راتج مستقر شدند و بنای این مسجد از عصر نبوی پایه‌گذاری شد. مسجد راتج از جمله مساجدی است که بلال در آن اذان گفت.
موقعیت مکانی
مسجد راتج در منطقه قدیمی راتج قرار داشته و آن را حصن راتج نیز می‌نامیدند که امروزه در مدینه چنین نام و منطقه‌ای وجود ندارد.[۱] نام کنونی منطقه مورد نظر مصانع می‌باشد.[۲] که تماما در زمین‌ها و محدوده قبیله بنی عبدالاشهل قرار دارد.[۳]مکانی که مسجد راتج در آن قرار داشته امروزه در خیابان عثمان بن عفان، که نزد مردم مدینه به طریق العیون معروف است، قرار دارد.[۴]
نام‌ها
نام مسجد راتج از خاندان بنی راتج که از قبیله بنی عبدالاشهل اند گرفته شده است.
مسجد راتج در شمال شرقی کوه ذَباب قرار داشته است. امروزه مسجدالرایه بر این کوه قرار دارد. [۵]
تاریخچه
مسجد راتج در قرن هشتم و نهم وجود نداشته است. سمهودی از این مسجد در باب مساجدی که جهتشان معلوم است اما جای دقیقشان مشخص نیست سخن گفته است.[۶]
منابع دیگر نیز گزارشی از بنای مسجد راتج به دست نداده‌اند. در دوره معاصر عیاشی محدوده مسجد را که کنار چاه جاسوم قرار داشته در نزدیکی جایی می‌داند که ساختمانی وسیع مرکز ارتباطات عثمانی در آن ساخته شده بود.[۷]براساس تصاویر هوایی و مشاهدات عینی، این ساختمان با اوصاف مذکور تا کنون باقی مانده[۸]کعکی بر آن است که مکان مسجد حدودا در جنوب ساختمان مرکز ارتباطات قرار داشته است. به گفته او تمامی این آثار در سال ۱۹۹۲ میلادی در اثناء عملیات شهرداری مدینه دفن شده و از بین رفته است.[۹]
به نوشته ابراهیم بن علی عیاشی در المدینة بین الماضی و الحاضر (چاپ: ۱۳۹۲ق)، اثری از این مسجد وجود ندارد. وی محدوده مسجد را پر از حفاری‌هایی برای استخراج نوره[یادداشت ۱] یافته، به شکلی که انگار مدتهاست اثری از مسجد نیست.[۱۰] بعدها این منطقه تبدیل به خانه و خیابان شده و در نزدیکی آن، مسجدی بنا شد که ارتباطی به مشخصات مسجد راتج ندارد؛ چرا که مسجد مذکور در نزدیکی چاهی به نام جاسوم قرار داشت.[۱۱]
رویدادهای تاریخی مرتبط
نماز نبی
بر اساس برخی نقلها پیامبر(ص) در این مسجد نماز خوانده[۱۲] و از چاهی در آنجا به نام جاسوم نوشیده‌اند.[۱۳]
حفر خندق
به پیشنهاد پیامبر، محدوده حفر خندق و تقسیمات آن به شکلی بود که برای مقابله با هجوم بت پرستان، از ناحیه مذاد شروع، به ذباب و سپس در نزدیکی مسجد راتج پایان میافت.[۱۴] بنو عبد الأشهل از منطقه راتج تا مجاورت خانه‌های خود کنده بودند. [۱۵]
شخصیت‌های مرتبط تاریخی
از جمله اشخاص اهل قلعه راتج، ایاس بن اوس است که در زمان جنگ بدر از جمله افرادی بوده که پیشنهاد جنگ در بیرون مدینه را به رسول گرامی اسلام(ص) عرضه داشته است.[۱۶]
پانویس
- ↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.
- ↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 358
- ↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 359
- ↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص179.
- ↑ وفاء الوفاء،ج3،ص861
- ↑ وفاء الوفا، ج۳، 224
- ↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 359
- ↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج4، بخش2، ص181.
- ↑ المعالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ- ج4، بخش2، ص183.
- ↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 359.
- ↑ المدینة بین الماضی و الحاضر، 359
- ↑ المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، ص262.
- ↑ تاریخ المدینة المنورة،ج1،ص69
- ↑ مدینه‌شناسی، نجفی، محمد باقر،ج2، ص364.
- ↑ مغازی واقدی، ج2،ص337.
- ↑ مغازی واقدی، ج1، بخش2،ص211.
- ↑ نوره مخلوطی از زَرنیخ (نوعی ماده معدنی) و آهک که برای زدودن موهای بدن به کار می رود.
منابع
- المدینة بین الماضی و الحاضر، السید ابراهیم العیاشی
- الروض المعطار فی خبر الأقطار، حمیری، محمد بن عبدالمنعم
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا،احمد یاسین احمد خیاری
- موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، صبری پاشا، ایوب
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، شراب، محمد محمد حسن
- مدینه‌شناسی، نجفی، محمد باقر
- مغازی واقدی
- تاریخ المدینة المنورة، ابن شبة البصری