موسوعة النجف الاشرف (کتاب)
موسوعة النجف الاشرف، کتابی است، با گردآوری جعفر الدجیلی، که موضوعات مربوط به نجف را جمع آوری کرده است؛ محورهای این کتاب به این شرح است: موقعیت جغرافیایی، تاریخ، محل خاکسپاری امام علی(ع)، حرم امام علی(ع)، سفرنامه‌ها، سروده‌ها، حوزه علمیه، عالمان، مراجع، فقیهان و شاعران.
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | جعفر الدجیلی |
| محتوا | |
| موضوع | نجف |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | ۲۲ |
| قطع | وزیری |
| ناشر | دارالأضواء بیروت |
| محل نشر | بیروت |
| تاریخ نشر | ۱۴۲۸ق |
نویسنده
موسوعة نجف اشرف، با تألیف جعفر الدجیلی و با اشراف جمعی از صاحبان اندیشه و ادب گرد آمده است. به گفته نویسنده، حضور در شهر نجف و در جوار حرم امام علی(ع)، رفت و آمد حوزویان و زائران حرم، انگیزه‌ای در وی به وجود آورد تا به گردآوری این موسوعه بپردازد.
محتوای کتاب
نویسنده، در گردآوری این موسوعه، به دانسته‌های دیگران بسنده نموده و از ساختار نو، صرف نظر کرده است. موسوعة النجف الاشرف، با دو مقدمه از شیخ محمدتقی فقیه و سید حسن امینی آغاز شده و به محورهای زیر درباره نجف پرداخته است: موقعیت جغرافیایی، تاریخ، محل خاکسپاری امام علی(ع)، حرم امام علی(ع)، سفرنامه‌ها، سروده‌ها، حوزه علمیه، عالمان، مراجع، فقیهان و شاعران.
درونمایه این موسوعه به تفکیک جلد، به این شرح است:
- جلد نخست، النجف قدیماً
- این جلد به موقعیت جغرافیایی نجف، و موضوعات مربوط به آن، مانند کوفه، تاریخ کوفه، نجف قدیم، نجف پیش از اسلام، نام‌های نجف در حدیث، وادی السلام، و مدفونین در وادی السلام، پرداخته است.
- جلد دوم، مشهد الامام علی(ع) -القسم الاول
- در این جلد، کتاب فرحةالغری، کتاب نزهة الغری فی تاریخ النجف، و نوشته‌هایی از محمدهادی امینی، سید هبة الدین شهرستانی و سعاد ماهر محمد با موضوعات نخستین مدفون در نجف، صحابی مدفون در نجف، و غری مشهد امام علی(ع)، آمده است.
- جلد سوم، مشهد الامام علی(ع) -القسم الثانی
- نگاهی کوتاه به تاریخ مشهد امام علی(ع)، نقشه از مرقد، بازسازی‌های حرم، فضیلت زیارت، ضریحها، تحفه‌ها، متولیان و خادمان، برخی از موضوعاتی است که در این جلد به آن پرداخته شده است.
- جلد چهارم، النجف فی کتب الرحالة والمراجع الغربیه
- این جلد به سفرنامه‌ها پرداخته و نجف را از دیدگاه منابع غربی بررسی می‌کند. در بررسی از منابع غربی به موضوعات نجف و مسلمانان هند، تهاجم وهابیون به عتبات، نجف در جنگ جهانی اول، انقلاب نجف، نجف در ایام انقلاب عراق در سال ۱۹۲۰م، و روی کار آمدن ملک فیصل، پرداخته است.
- جلد پنجم، النجف فی الشعر
- در این جلد، سروده‌ها پیرامون نجف، به همراه نام شاعران گردآوری شده است. برخی از آن شاعران به این شرحند: محمد سماوی، سید شریف رضی، صاحب بن عباد وسید محسن امین.
- جلد ششم، جامعة النجف الدینیة
- در این جلد به تأسیس حوزه نجف، تغییرات آن، دوران‌های گوناگون، و روش درس و بحث آن، پرداخته شده است.
- جلد هفتم، الدرس الحوزوی فی النجف-القسم الأوّل
- این جلد از سه بخش فقه، اصول و رجال تشکیل شده است. در بخش فقه، از میدان داری شیخ طوسی، و دوران تکاملی وحید بهبانی بحث کرده، و نام فقیهان و تألیفات آنان را در طول هزار سال بیان کرده است. در بخش اصول، از زمان شیخ طوسی تا کنون، تحولات و روش‌های گوناگون عالمان اصول را بررسی کرده است. در بخش رجال، به علم رجال از سده سوم تا سده پانزدهم پرداخته، و به کتابهای رجالی اشاره کرده است.
- جلد هشتم، الدرس الحوزوی فی النجف-القسم الثانی
- در این جلد، دانش‌های فلسفه، اخلاق و عرفان، لغت و هئیت، در حوزه علمیه نجف برررسی شده است.
- جلد نهم، الحرکة الاصلاحیة فی الحوزة العلمیه
- در این جلد سیر اصلاحات در حوزه نجف، مؤسسات و مدارس اصلاحی، دوران محمدرضا مظفر، روش‌های آموزشی، و شیوه‌های اصلاحی آموزش و پژوهش، آمده است. برای نمونه، به پیشنهاد‌های اصلاحی شهید صدر پرداخته شده است.
- جلد دهم، المرجعیة، قضایاها، تاریخها، رجالها
- این جلد از سه فصلِ مباحث عمومی پیرامون مرجعیت، تاریخ مرجعیت و قضایای آن، بیوگرافی مراجع در نجف بر پایه تسلسل تاریخی تشکیل شده است. در فصل نخست، مباحثی مانند: وظایف و جایگاه مرجعیت، دلایل ولایت فقیه، امور حسبیه، تفاوت حکم و فتوا، بُعد اجتماعی و سیاسی مرجعیت، مرجعیت و نهضت مشروطه، بُعد اخلاقی مرجعیت و مناسبات آنها آمده است. در فصل دوم، مباحثی مانند: دوران‌های مرجعیت، مفهوم اعلمیت، وکالت، و تقلید از اعلم آمده است. در فصل سوم، مباحثی پیرامون مراجع درگذشته، از زمان شیخ طوسی تا کنون آمده است.
- عنوان جلد یازدهم، المراجع فی النجف الاشرف-القسم الأوّل
- این جلد به مراجع درگذشته نجف پرداخته، چه مراجع اهل نجف و چه مراجعی که مدتی در نجف حضور داشته‌اند. از مقداد سیوری آغاز شده و با سید حسین بروجردی پایان یافته است.
- جلد دوازدهم، المراجع فی النجف الأشرف-القسم الثانی
- در این جلد به مراجع بسیاری پرداخته است؛ مانند سید محسن حکیم، سید محمدهادی میلانی، سید محمود شاهرودی، امام خمینی و سید علی خامنه ای.
- جلد سیزدهم، الفقهاء فی النجف الأشرف-القسم الأوّل
- در این جلد، فقیهانی که مرجع بودند، یا مرتبه‌ای بعد از مراجع داشتند ذکر شده‌اند. از محمد بن بدران الکوفی که از استادان شیخ صدوق بوده، آغاز شده و به حسین نعمة العاملی پایان یافته است.
- جلد چهاردهم، الفقهاء فی النجف الاشرف-القسم الثانی
- نام بسیاری از فقیهان حوزه نجف، میان سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۴۰۰ قمری، در این جلد آمده است.از زین العابدین تنکابنی آغاز شده و به محمد بن یوسف الجامعی پایان یافته است.
- جلد پانزدهم، شعراء النجف؛ القرن السادس-القرن الثانی عشر
- این جلد به شاعران اهل نجف یا حاضر در نجف، میان سده شش و سده دوازده، پرداخته، و رویکردهای موضوعی و فنی شعر آنان را بررسی کرده است. از سید ضیاءالدین فضل الله رواندی آغاز، و به محمد بن یوسف الجامعی پایان یافته است.
- جلد شانزدهم، شعراء النجف-القرن الثالث عشر
- این جلد به عوامل شکوفایی شعر در سده سیزده پراخته و نام ۸۹ نفر از شاعران نجف در این سده را آورده است؛ نخستین شاعر ابوالحسن کوثر النجفی، و شاعر پایانی عباس القرشی است.
- جلد هفدهم، شعراء النجف؛ القرن الرابع عشر-القسم الاوّل
- در این جلد به تحولاتی که منجر به جنگ جهانی دوم شد و تأثیر آن در تحول شعری نجف پرداخته، و نام ۱۰۰ نفر از شاعران نجف در سده چهاردهم را آورده است.
- از جلد هجدهم تا جلد بیست و دوم، به دیگر شاعران سده چهاردهم، و شاعران سده پانزدهم در نجف پرداخته است.
چاپ
این کتاب، در ۲۲ جلد وزیری، به دست انتشارات دارالأضواء بیروت و در سال ۱۴۲۸ق منتشر شده است.
منابع
این مقاله برگرفته از مقاله موسوعة النجف الاشرف، سید محمد موسوی، فصلنامه فرهنگ زیارت، جلد ۵، ص۷۲، ۱۳۸۸، است.