مطبوعات نجف
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
در اواخر سده نوزدهم و در آغاز سده بيستم میلادی، شهر نجف شاهد تجديد يك حركت علمى و اصلاحى، به رهبری آخوند خراسانى بود؛ كسى كه تلاش خود را در سخت‌گيرى بر حاکمان قاجار در ايران به كار بست و با فتواى مشهور خود، محمدعلى شاه را در غائله ملغى كردن مشروطه و به توپ بستن مجلس و دستگيرى اعضاى آن، به زحمت انداخت. يكى از شواهد تأييد حركت اصلاحى و دعوت به آزادى از سوى عالمان نجف، امرى است كه حاكمان نظام سياسى استانبول را به وحشت انداخت و به سهم خود، بيش‌ترين تأثير را در تقويت روابط نجف-استانبول بر جا نهاد. همۀ اين موارد و مانند آن، به رسانه‌های تبلیغی در آن زمان، يعنى جرايد و مطبوعات محتاج بود.[۱]
انگیزه‌ها
تبلیغ و مبارزه فرهنگی-سیاسی عالمان در نجف، رسانه لازم داشت و در آن زمان، مهمترین و گسترده‌ترین رسانه موجود، مطبوعات بود. از این روی، برخی از انگیزه‌های حرکت مطبوعاتی نجف را، اینگونه شمرده‌اند: تبليغ پيام‌هاى علمى و دينى نجف، دعوت اصلاحی و حرکت مشروطه‌خواهی آخوند خراسانی، پاسخ به حرکت تبشیری مسیحیت که به باور برخی توسط گروه‌ها و شخصیت‌های استعماری پیگیری می‌شد، نشر مطالبى در باب سازگارى دين اسلام با علوم جديد، گسترش انديشه تقدم اسلام بر فلاسفه و فلسفه روز، برداشتن قبح مطالعه مجلات و روزنامه‌ها.[۲]
دوره‌ها
تاريخ مطبوعات نجف را ميتوان به چهار دوره تقسيم كرد:
- دورۀ نخست: دورۀ درخشش نجف در نشر و مطبوعات و گسترش فرهنگ عمومى، که از سال ١٩١٠ آغاز و تا سال ١٩١٢م. ادامه داشت. برخی از مجلات این دوره عبارتند از: العلم، الغدى، درة النجف و نجف (اشرف) .
- دورۀ دوم: با شروع انقلاب بزرگ عراق (١٩٢٠م) آغاز شد. در اين دوره، دو مجلۀ الفرات و الاستقلال صحنۀ بيان رویدادهای انقلاب و نشر اخبار آن بودند. پس از چند سال از روى كار آمدن فيصل اول، مجلات النجف و الحيره منتشر شد.
- دورۀ سوم: در اين دوره، شهر نجف شاهد ظهور مجلات و روزنامه‌هاى پرشمار، با محتواى عالى بود كه در اندازه‌هاى مناسب و با ظاهرى پسنديده و زيبا، به مناسبت‌هاى تاريخى و ادبى و دينى و اقتصادى چاپ می‌شد.
- دورۀ چهارم: این دوره، دهۀ پنجاهم و شصتم ميلادى، يعنى اواخر دورۀ پادشاهى و دورۀ جمهورى را در بر ميگيرد.[۳]
مجله‌ها
مجله‌های نجف به ترتیب تاريخ انتشارشان، به این شرحند:
الغرى
اين مجله، در ذى‌حجۀ سال ١٣٢٧ق، به زبان فارسى، در ۶٢ صفحه، در نجف منتشر شد. بالاى عنوان مجله، آيه «و ناديناه من جانب الطور الايمن» بالای مجله نقش بسته بود. الغرى، مشى اصلاح‌گرايانه در دفاع از دين و اسلام داشت. مدير مسئول و نويسندۀ آن آغامحمد محلاتى و صاحب امتياز آن حاج شيخ حسين اصفهانى بود. از اين مجله، تنها دو شماره منتشر شد.
درّة النجف
درة النجف، مجله‌اى فارسى با همان خط و مشى مجلۀ الغرى به مديريت آغامحمد محلاتى بود. شمارۀ اول آن در ٢٠ ربيع‌الاول ١٣٢٨ق منتشر شد. از جمله كسانى كه فكر سامان دادن اين مجله را داشت، شيخ عبدالحسين رشتى، يكى از شاگردان آخوند خراسانی بود كه اجازۀ چاپ مجله را با واسطه از آن جناب گرفته بود. درّة النجف، شامل مطالب بسيارى در باب دين و تمدن ميشد و به قلم آقا بزرگ تهرانى نوشته ميشد كه در واقع ترجمۀ كتاب المدينة و الاسلام، نوشته محمد فريد وجدى بود. شماره‌هاى هفتم و هشتم مجله، آخرين شماره مزدوج بود كه در ١٠ ذى‌قعده ١٣٢٨ق به چاپ رسيد.
نجف (اشرف)
این مجله، هفته‌نامه‌اى فارسى در موضوعات سياسى، دينى، هنرى، ادبى، اخلاقى و تاريخى بود. تعدادى از نويسندگان فارسى‌زبان، اين مجله را در نجف تهيه و منتشر ميكردند. از كسانى كه در انديشۀ ايجاد چنين مجله‌اى جدى بودند، ميتوان از شيخ عبدالحسين رشتى نام برد. مدير مسئول مجله در سال اول، شيخ حسين طهرانى و در سال دوم، حاج محمد حاج‌حسين بود. اين مجله مدتى طولانى چاپ و مُنتشر ميشد.
العلم
این مجله، در خدمت دين و علم، با موضوعاتى پيرامون پيشرفت‌هاى مادى و ادبى، به صاحب امتيازى و رياست محمدعلى هبةالدين شهرستانى بود. العلم، پس از مدتى به مجله‌اى در زمينۀ دين، فلسفه، سياست، علم و هنر تبديل شد. نخستین شمارۀ اين مجله در آخر ربيع‌الاول ١٣٢٨ق منتشر شد و در دو سال اول انتشار، مدير مسئول آن، عبدالحسين ازرى بود و سپس سليمان دخيل اين مسئوليت را بر عهده گرفت.
الفرات
با شليك اولين گلوله به دست شيخ شعلان ابوالجون، در شهر الرميثه، در تابستان ١٩٢٠م. به سوى انگليسيها قيام بزرگ مردم عراق عليه آنان آغاز شد. اين انقلاب به يك وسيلۀ تبليغى و اطلاع‌رسانى نياز داشت تا خبرهاى جنگ را پوشش دهد و به اطلاع همگان برساند. از اين رو شيخ محمد باقر الشبيبى به اين مهم پرداخت و روزنامه‌اى به نام «الفرات» را پايه‌گذارى كرد كه نخستين شمارۀ آن در ٢١ ذى‌قعده ١٣٣٨ق منتشر شد، اما پس از پنج شماره، با بروز نشانه‌هاى ضعف و سستى در انقلابيون و رهبران انقلاب، انتشار آن متوقف شد و آرزوى شيخ محمد باقر در تداوم انتشار آن، محقق نشد.
۶. الاستقلال
مجله‌اى سياسى، ادبى و اجتماعى بود كه در هفته، چهار شماره از آن با عنوان فرعى «لاحياة بدون استقلال» منتشر ميشد. اين نشريه، دومين مجله‌اى بود كه در خدمت انقلاب مردم عراق و پرداختن به انديشه‌هاى آزادى‌خواهانه و استقلال‌طلبانۀ مردم گام برميداشت. اولين شمارۀ آن در ٨ محرم ١٣٣٩ق منتشر شد. سردبير مجلۀ «الاستقلال»