عمره مفرده

عُمره مُفرده زیارت خانه خدا با آدابی ویژه است، که به تنهایی و جدای از حج انجام می‌شود. اعمال عمره مفرده احرام، طواف و نماز آن، سعی، تقصیر، طواف نساء و نماز آن است، که جز نیّت و طواف نساء و نماز آن، مانند عمره تمتع انجام می‌شود.

عمر مفرده مستحب است؛ ولی اگر کسی قصد رفتن به مکه را داشته باشد واجب است مُحرم شود و اگر در ایام حج نیست، واجب است عمره مفرده را به‌جا آورد.

مفهوم‌شناسی

«عمره» در لغت به معنای زیارت و در اصطلاح فقه، زیارت خانه خدا با آدابی ویژه است. «مفرده» به معنای تک و یگانه است؛ بنابراین عمر مفرده نوعی از عمره است که به تنهایی و جدای از حج انجام می‌شود.

حکم

در فقه شیعه، عمره مفرده از مستحبات است؛ البته کسی که می‌خواهد به مکه برود، واجب است با احرام وارد شود و برای احرام هم باید نیّت عمره یا نیت حج داشته باشد، و اگر وقت حج نیست، واجب است برای عمرهٔ مفرده محرم شده و بقیه اعمال آن را به‌جا آورد.

در فقه مالکیه و حنفیه، انجام عمره یک بار در طول عمر، از سنّت‌های تأکید‌شده دانسته شده است؛ ولی حنابله و شافعی‌ها، عمره را یک بار در طول عمر واجب دانسته‌اند.

زمان

عمرۀ مفرده زمان معينى ندارد و در تمام سال مى‌توان آن را به‌جا آورد؛ ولی به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، بنا بر احتیاط واجب، برای هر نفر در هر ماه، فقط یک عمره مفرده ‌جایز است. برخی از فقیهان شیعه، عمره دوم را به قصد رَجاء (به امید مطلوب بودن و ثواب) جایز دانسته‌اند.

اعمال

نوشتار اصلی: اعمال عمره مفرده

بر پایه فقه شیعه، اعمال عمره مفرده چنین است:‌

• احرام،
• طواف،
• نماز طواف،
• سعی میان صفا و مروه،
• تقصیر،
• طواف نساء
• نماز طواف نساء.

در فقه اهل سنت، از طواف نساء و نماز آن حرفی به میان نیامده است.

میقات

نوشتار اصلی: میقات

به فتوای برخی از مراجع تقلید شیعه، محل احرام بستن برای عمره، ادنی‌الحل است و جایز است از یکی از مواقیت پنجگانه (مسجد شجره، جُحْفَه، وادی عَقیق، قَرْنُ الْمَنازِل، یلَمْلَم) محرم شود.

به فتوای برخی دیگر از مراجع تقلید، محل احرام بستن برای عمره مفرده، همان مواقیت پنج‌گانهٔ عمره تمتع است. البته اگر مکلّف در مکه باشد و بخواهد عمره مفرده به‌جا آورد واجب نیست به یکی از مواقیت عمره تمتع برود و جایز است از حرم خارج شده و احرام ببندد.

ارکان

نوشتار اصلی: ارکان عمره

رکن به واجباتی گفته می‌شود که اگر حتی از روی فراموشی یا اشتباه ترک شود، واجب است جبران شود و نمی‌توان انجام آن را به نایب سپرد (مگر در صورت دشواری یا ناتوانی عمره‌گزار).

به فتوای مشهور فقیهان شیعه، ترک کردن رکن عمره بر اثر جهل، جز در مواردی خاص موجب باطل شدن عمره می‌شود.

به فتوای فقیهان شیعه، احرام، طواف عمره و سعی ارکان عمره هستند. بین فقیهان مذاهب اهل سنت، بین رکن بودن یا نبودن موارد گفته‌شده اختلاف نظر است؛ به جز طواف که در رکن بودن آن اختلافی نیست. مشهور فقیهان شافعی، حلق یا تقصیر را نیز از ارکان عمره شمرده‌اند.

عمره مفرده رجبیه

در فقه شیعه، درباره انجام عمره مفرده رجبیه، تأکید زیادی شده است. بر پایه روایت، ثواب عمره رجبیه همسان با حج مستحبی است.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب درسنامه مناسک حج، محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش؛ کتاب درآمدی بر فقه مقارن، مصطفی جعفر پیشه فرد، تهران، بعثه مقام معظم رهبری، معاونت امور روحانیون، ۱۳۸۸ش؛ و کتاب حج و عمره در آینه فقه مقارن، مقدادی، محمدعلی، تهران، مشعر، ۱۳۸۴ش. است.

• اعانة الطالبین، السید البکری الدمیاطی، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۸ق
• بداية المجتهد و نهاية المقتصد، ابن رشد (الحفيد)، محمد بن احمد، دارالفكر، بيروت، لبنان، ١۴٢١ق.
• تذکرة الفقهاء، علّامهٔ حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.

• جامع الخلاف و الوفاق، علی بن محمد القمی السبزواری، به کوشش حسنی، قم، زمینه‌سازان ظهور امام عصر(ع)، ۱۳۷۹ش.

• الجامع للشرائع، یحیی بن سعید الحلی، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، ۱۴۰۵ق.

• جامع المقاصد، الکرکی، قم، آل البیت(ع)، ۱۴۱۱ق.
• جواهرالكلام، محمدحسن نجفى، تهران، دارالكتب الاسلامية، ١٣۶٧ش.
• جواهر الکلام، النجفی، به کوشش قوچانی و دیگران، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی.
• الدروس الشرعيه في فقه الاماميه، شهید اول، شیخ محمد بن مکی العاملی، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، چاپ دوم، ١۴١٧ق.
• الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، الشهید الثانی، شیخ زین‌الدین العاملی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.

• روضة الطالبین، النووی، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه.

• السرائر، ابن ادریس، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
• الشرح الکبیر، عبدالرحمن بن قدامه، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه.

• العروة الوثقی، سید محمد کاظم یزدی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۰ق.

• غنیة النزوع، الحلبی، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق.

• الفقه علی المذاهب الأربعه، عبدالرحمان الجزیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۴ق.
• الکافی فی فقه ابن حنبل (الفقه الحنبلی)، ابن قدامه، عبداللّٰه بن احمد، المصادر الفقهیه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
• الکافی فی فقه اهل المدینه، النمری القرطبی، یوسف بن عبداللّٰه (الفقه‌المالکی)، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
• کتاب الحج:محاضرات الخوئی، الخلخالی، قم، مدرسة ‌دار العلم، ۱۴۱۰ق.
• لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۴ق.
• المبسوط، السرخسی، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
• مدارک الاحکام، سید محمد بن علی الموسوی العاملی، قم، آل البیت:، ۱۴۱۰ق.
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، الشهید الثانی، قم، معارف اسلامی، ۱۴۱۶ق.
• مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد فیومی، قم، مؤسسة دار الهجره، ۱۴۱۴ق.

• مغنی المحتاج، محمد الشربینی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۷ق.

• مناسک حج با حواشی مراجع، امام خمینی، سید روح اللّٰه، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۵ش.
• مناسك حج محشّى، قم، مركز تحقيقات حج، چاپ هفتم ، تابستان ۱۳۸۲ش.
• مناسک عمره مفرده، امام خمینی و محمدحسین فلاح‌زاده، تهران، مشعر، ۱۳۸۸ش.
• مواهب الجلیل، الحطاب الرعینی، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
• المهذب البارع، ابن فهد الحلّی، به کوشش العراقی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۳ق؛
• الهدایه (الفقه الحنبلی)، المرغینانی، علی ابن ابی تیر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.