مدرسه سید یزدی (نجف)

مدرسه سید یزدی (نجف)

اطلاعات اوليه
تأسیس	۱۳۲۷ق.
کاربری	تحصیل علوم حوزوی
مکان	نجف، محله حُویش
نام‌های دیگر	مدرسه سید، مدرسة السید الکبری
مشخصات
ظرفیت	۲طبقه، ۸۰حجره، ۲سرداب
مساحت	۷۵۰ متر مربع
وضعیت	فعال
امکانات	کتابخانه
معماری
سبک	معماری دوره صفوی
بازسازی	۱۳۸۸ش. (۱۴۳۰–۱۴۳۱ق)
وبگاه	http://www.alyazdi.org/

مدرسه سید یزدی، معروف به‌مدرسه سید، در نجف، نزدیک حرم امام علی(ع)، در محله حُویش قرار دارد. این مدرسه علمیه، به دستور سید محمدکاظم یزدی و توسط آستان قلی‌بیگ ساخته شده و مشهورترین مدرسه حوزه نجف شمرده می‌شد. عالمانی مانند آقا ضیاء عراقی در آن درس خوانده و بزرگانی مانند امام خمینی در آن رفت و آمد داشتند. زائران و گردشگران داخلی و خارجی برای دیدن معماری زیبای مدرسه سید، به دیدن آن می‌رفتند.

مکان

مدرسه سید یزدی، معروف به مدرسه سید و مدرسة السید الکبری، در نجف، نزدیک حرم امام علی(ع)، در محله حُویش قرار دارد. درب اصلی آن، از شرق به کوچه‌ای که بیت سید عبدالهادی شیرازی واقع است، باز می‌شود؛ این کوچه از سمت جنوب، به شارع الرسول می‌رسد. درب پشتی و فرعی آن، به کوچه‌ای گشوده می‌شود که در سمت جنوب آن، منزل سید روح‌الله خمینی قرار داشته و در ضلع شمالی آن کتابخانه و مقبره عبدالحسین امینی است و به بازار معروف حویش راه دارد.

ساخت

سردر ورودی مدرسه سید.

این مدرسه علمیه، به دستور سید محمدکاظم یزدی، مرجع شیعی و نویسنده کتاب عروة الوثقیتوسط آستان قلی‌بیگ، وزیر سلطان عبدالاحد بخاری ساخته شد. ساخت آن از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۷ق. طول کشید. در زمان ساخت، نصف مشاعِ دو حمام عمومی، یازده مغازه و یک مسافرخانه در بازار خلخالی نجف، هفت مغازه دیگر و یک کاروانسرا و چند کارگاه در بازار وسطی کوفه خریداری و جزء موقوفات این مدرسه قرار گرفت، که بیشتر هزینه‌های آب و برق، تعمیرات و سایر هزینه‌ها از درآمد این موقوفات پرداخت می‌شد.

نخستین متولی مدرسه، سید محمد یزدی، فرزند سید محمدکاظم یزدی بود. پس از او، تولیت و مدیریت، دست دیگر فرزندان و نوادگان سید محمدکاظم یزدی بوده است. مشهورترین مدیر آن، باقر طباطبایی، نوه آیت‌الله یزدی بود که در میان عالمان و طلبه‌ها به سخت‌گیری و رعایت دقیق مقررات معروف بوده و حجره در اختیار هر کسی نمی‌داده است.

بنا

نمایی از طبقه دوم.

مدرسه سید، با مساحت ۷۵۰ متر مربع دارای ۲طبقه و ۸۰حجره و دو در اصلی و فرعی است. کف مدرسه با سنگ سفید صیقل داده شده سنگ‌فرش شده و دیوارهایش با کاشی‌های لاجوردی که از ایران آمده، آراسته شده است. جلوی هر حجره، ایوان کوچکی به سبک معماری دوران صفوی ساخته شده و اطراف درِ آن‌ها حدیثی با خط زیبا نوشته شده است. برای هر حجره، سرداب‌هایی نیز به شکل جذاب در نظر گرفته شده که در هوای گرم از آن‌ها استفاده می‌شود. این مدرسه، غیر از سرداب حجره‌ها، دارای ۲سرداب است؛ سرداب فوقانی و سرداب سن که زیرزمین است. سرداب‌ها کاشی‌کاری شده و تاریک است؛ پنجره‌ها طوری گذاشته شده که مقداری روشنایی را وارد سرداب کند.این مدرسه، از نظر استواری بنا، نقشه ساختمان و چگونگی چینش حجره‌ها، یکی از کم‌نظیرترین مدرسه‌های حوزه نجف شمرده شده و به سبب معماری جذاب و ویژگی‌های باستانی، مورد بازدید زائران و گردشگران، از جمله گردشگران اروپایی قرار می‌گیرد.

کتابخانه

نخستین متولّی مدرسه، سید محمد یزدی، کتابخانه بزرگی در طبقه دوم مدرسه ساخت و کتاب‌های منبع و خطی نفیسی را در آن گرد آورد. این کتابخانه، بزرگ‌ترین کتابخانه عمومی نجف تا اواخر دوره پهلوی به شمار می‌رفت و شامل کتاب‌های خطی بسیار و کتاب‌های چاپی در موضوعات گوناگون بود. در دوره حاکمیت صدام و اشغالگری آمریکا در عراق، با این که بیشتر کتابخانه‌ها و موزه‌ها به غارت رفت، ولی این کتابخانه در امان ماند و همچنان از منابع مهم کتابخانه‌ای در حوزه به‌شمار می‌رود.

اهمیت

ایوان و ورودی یکی از حجره‌ها.

این مدرسه سال‌ها در حوزه نجف محوریت داشت و محل اجتماع بزرگان و استادان بود. برخی بر این باورند که در آن دوره، هیچ‌یک از مدرسه‌های نجف به موقعیت و شهرت این مدرسه نمی‌رسید.

مدرسه سید، محل رفت و آمد، گردهمایی و گفت‌وگوی علمی طلبه‌هایی مانند آقا ضیاء عراقی و سید علی یثربی کاشانی بود، که بعدها جزء عالمان شیعه شدند. عالمان سرشناسی مانند امام خمینی، شهید سید اسدالله مدنی و محمدتقی بهجت به این مدرسه رفت و آمد داشتند. امام خمینی از درِ فرعی مدرسه که به منزل وی نزدیک بود، وارد مدرسه شده و لحظاتی بین طلبه‌ها بوده، سپس به منزل بازمی‌گشت. شیخ عباس قمی، صاحب مفاتیح الجنان و آقابزرگ تهرانی، نویسنده کتاب الذریعة در این مدرسه با هم در یک حجره اقامت داشتند و با هم به درس مرحوم میرزا حسین نوری می‌رفتند. شیخ عباس قمی در مدتی که به ترجمه کتاب عروةالوثقی مشغول بود، در یکی از حجره‌های نمناک و کوچک این مدرسه که در زیر پله‌ها قرار داشت، سکونت کرد و در همین مدرسه به پایان رسانده، به نام غایةالقصوی به چاپ رساند. در سال ۱۳۴۰ق. محمدهادی معرفت، مفسر قرآن با هادی مقدس قمی به مدت ۸ماه در یک حجره، در این مدرسه سکونت داشتند. سید عبدالکریم موسوی اردبیلی که در سال ۱۳۲۶ش. به نجف اشرف هجرت کرد، به مدت دو سال در این مدرسه ساکن بود.

اکنون

بر پایه گزارشی در سال ۱۳۸۸ش. مدرسه سید در حال تغییرات و بازسازی اساسی بوده است. درون حیاط و پیرامون ستون‌ها را حفاری و بتون‌ریزی کرده بودند. مدرسه دارای دو طبقه و حجره‌های کوچک و یک‌نفره بوده است. افرادی که در حال بازسازی بودند، تعمیرات را زیر نظر دفتر سید علی سیستانی می‌دانستند.

مدرسه دوم

کاروانسرایی که سید محمدکاظم یزدی، در نجف، در محله عماره، ساخته بود، به دلیل ساخته‌شدن هتل و مسافرخانه در شهر نجف، به حالت تعطیل درآمده بود. فرزند او، سید اسدالله یزدی با اجازه و حمایت مالی سید محسن حکیم این کاروانسرا را به مدرسه تبدیل کرد. ساخت این مدرسه، که از سمت غرب به مدرسه خلیلی صغری و از سمت جنوب به مدرسه خلیلی کبری متصل بود، در سال ۱۳۸۵ق. به پایان رسید. مساحت آن ۶۰۰ متر مربع، دارای دو طبقه و ۵۱ حجره بود. به این مدرسه، مدرسة الیزدی الثانی، مدرسة الیزدی الصغری و مدرسة سید اسدالله یزدی گفته می‌شد. این مدرسه در دوره صدام، به همراه دیگر ساختمان‌ها، در محله عماره تخریب شد.

پیوند به بیرون

• فیلمی از درون مدرسه سید یزدی.
• فیلمی از سردر و درون مدرسه سید یزدی.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله مدرسه سید در نجف، نگاهی به مدرسه آیت الله العظمی سید محمد کاظم یزدی، عبدالرحیم اباذری، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ششم، بهار ۱۳۹۰، ص ۹۲ است.

• السید محمد کاظم الیزدی، کامل سلمان الجبوری، انتشارات ذوی‌القربی، ۱۳۸۵.
• موسوعة النجف الاشرف، جعفر دجیلی، دارالاضواء، بیروت، ۱۴۱۵ق.
• خاطرات حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد فاضل استرآبادی، محمد فاضل استرآبادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۸۷ش.
• ماضی النجف و حاضرها، آل باقر محبوبه، دارالاضواء، بیروت، ۱۴۰۶ق.
• مفاخر اسلام، علی دوانی،
• گلشن ابرار،