مقبره شهدای احد
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | شمال شهر مدینه، جنوب کوه احد |
| کاربری | قبرستان |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | جنگ احد سال سوم هجرت |
| رویدادها | محل جنگ احد |
مَقبَره شهدای احد در شمال شهر مدینه و در جنوب کوه احد قرار دارد و محل دفن تعدادی از شهدای غزوه احد از جمله حمزه بن عبدالمطلب عموی پیامبر اسلام(ص) است.
دست‌کم از سده ششم بنایی با گنبدی بلند روی این مقبره وجود داشت اما این گنبد و بارگاه در حدود 1344 قمری به دست وهابیان ویران شد. از سال۱۳۸۳ قمری محوطه مقبره شهدا را با دیواری محصور کرده‌اند.
جنگ احد
در سال سوم هجرت در دامنه جنوبی کوه احد، میان مسلمانان و مشرکان قریش نبردی روی داد که غزوه احد نام گرفت. در این نبرد، 70 نفر از مسلمانان کشته شدند[۱] و به فرمان پیامبر(ص) در محل شهادتشان در دامنه همین کوه دفن شدند.[۲] بر پایه برخی گزارش‌ها، پیش از دستور پیامبر(ص) پیکرهای شماری از شهدا در مکان‌های دیگر دفن شد و بازگرداندن آن‌ها به احد ممکن نبود.[۳] عموی پیامبر(ص) حمزة بن عبدالمطلب در این جنگ شهید شد و در این مکان دفن شد.[۴]
مقبره شهدای احد در غرب مسجد حمزه کنونی قرار دارد.[۵]
مدفونان
در قبرستان شهدای احد، افزون بر حمزه، عبدالله بن عمرو بن حزام، عمرو بن جموح، و سهل بن قیس در نزدیکی حمزه مدفون هستند.[۶][۷] برخی از قبرهای موجود در این منطقه را از آنِ بادیه‌نشینانی می‌دانند که در دوران عمر بن خطاب[۸] یا هشام بن عبدالملک، در آن‌جا دفن شده‌اند.[۹]
تاریخچه مقبره
وقوع حادثه سیل در محدوده قبور شهدای احد در چندین بازه زمانی مختلف گزارش شده است. در برخی مواقع باعث تخریب و آب‌گرفتگی یا کشف قبر و انتقال بدن شهدا به مکان فعلی شده است.[۱۰]
ساخت گنبد بر قبر شهدا
در 570 قمری مادر خلیفه «الناصر عباسی» برروی مقبره شهدا بنایی با گنبدی بلند ساخت که محمد بن احمد مطری، تاریخ‌نگار مدینه، در قرن هشتم آن را بنایی مستحکم توصیف کرده است.[۱۱] به گزارش ابن جبیر در 580 قمری مسجدی بر روی قبر حمزه وجود داشت و قبر در داخل صحن مسجد کنار شهدای دیگر قرار داشته و مردم از خاک قرمز رنگ اطراف مقبره که منتسب به حمزه می‌دانستند، تبرک‌جویی می‌کردند.[۱۲] این بنا در 893 قمری توسعه یافت.[۱۳]
گنبد و بارگاه این مقبره در حدود 1344قمری به دست وهابیان ویران شد.[۱۴] سپس بعد از سال‌ها ویرانی، در سال۱۳۸۳ق. محوطه مقبره شهدا را با دیواری محصور کرده‌اند.[۱۵]
نگارخانه
-
تصویر قدیمی مقبره که بنای مسجد حمزه بر روی آن قرار دارد، پیش از تخریب سال 1343قمری. -
تصویر قدیمی مقبره در ایام خاصی که مردم مدینه عادت به زیارت قبر حضرت حمزه داشتند.[۱۶] -
تصویر داخل مقبره و قبر حضرت حمزه با حصاری که آن را احاطه کرده. -
تصویر متعلق به سال 1904میلادی/1321قمری -
تصویر محدوده مقبره، پس از تخریب.
پانویس
- ↑ انساب الاشراف، ج1، ص382.
- ↑ السیرة النبویه، ج۲، ص۶۰، ۹۸؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۲۵.
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه
- ↑ تاریخ معالم المدینه، ص۱۳۰؛ وفاء الوفاء، ج۳، ص۱۱۶-۱۱۷.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۳؛ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۱۳؛ انساب الاشراف، ج۱، ص۴۱۰.
- ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ طبقات الکبری، ج3، ص562؛ محمد صلي الله عليه واله وسلم في الكتب المقدسه، ص266؛ بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، ج1، ص288
- ↑ تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ص477؛ التعریف بما انست الهجرة، ص126.
- ↑ رحلة ابن جبير، ص154.
- ↑ معالم المدینة المنوره بین العمارة و التاریخ، ج2، ص435.
- ↑ كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، ص55.
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص191.
- ↑ معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، جزء ۴، مجلد۲، ص442
منابع
- السیرة النبویه، ابن هشام (م.۸-۲۱۳ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، المکتبة العلمیه.
- المغازی، الواقدی (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق.
- انساب الاشراف، البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
- بهجة النفوس و الاسرار فی تاریخ دار هجرة النبی المختار، عبدالله مرجانی، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 2002م.
- طبقات الکبری، ابن سعد، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
- محمد صل الله علیه وآله وسلم فی الکتب المقدسه، سامی عامری، قاهره، مرکز التنویر الاسلامی للخدمات المعرفیه، ۱۴۲۶ق.
- الآثار الباقیه عن القرون الخالیه، أبو ريحان البيرونی، تهران، میراث مکتوب، 1380ش.
- مرآة الحرمين، ابراهیم رفعت باشا، قاهره، المكتبه الثقافيه الدينيه، بی‌تا.
- كشف الارتياب في أتباع محمد بن عبد الوهاب، سید محسن امین، قم، مکتبة الحرمین، بی‌تا
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، تهران، مشعر، 1386ش.
- رحلة ابن جبير ( تذكرة بالأخبار عن اتفاقات الأسفار )، محمد بن احمد ابن جبیر، بیروت، العربیه، 2008م.
- تحقیق النصرة بتلخیص معالم دارالهجرة، ابوبکر بن حسین مراغی، فیوم، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، 1430ق.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.