شارل ژاک پونسه

از ویکی حج
شارل ژاک پونسه
مشخصات فردی
نام کامل شارل ژاک پونسه
زادروز سال 1655م.
زادگاه فرانسه، فِرانش کُنتِه (Franche-Comté)
شغل پزشک
تاریخ درگذشت سال 1708م.
محل درگذشت ایران، اصفهان

شارل ژاک پونسه پزشک فرانسوی مسافر مکه و مدینه در سال 1700م. است. از گزارش‌ها برمی‌آید که او در سال‌های پایانی سده هفدهم م. به‌عنوان طبیب و داروسازی حاذق در قاهره و بلکه در همه شمال افریقا شناخته می‌شده است. وی برای درمان بیماری جذامِ جوشوای اول، پادشاهِ حبشه (حک: 1682-1706م.) به این کشور فراخوانده شد و با موافقت کنسول فرانسه در مصر، راهی حبشه گشت.

پونسه در ادامه سفر در مصر و افریقا اقامتی کوتاه در مکه و مدینه داشت تا زادگاه و مزار پیامبر اسلام(ص) را از نزدیک ببیند. وی در طول سفر خود، به درمان بیماران می‌پرداخت. وی یادداشت‌های خود را با نام Voyage d'Ethiopie (سفری به اتیوپی) در سال 1704م. به زبان فرانسوی منتشر کرد. گزارش‌های وی در این سفرنامه فاقد آگاهی‌های دقیق تاریخی در زمینه حرمین شریفین است.

معرفی اجمالی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شارل ژاک پُونسِه (Charles-Jacques Poncet) به سال 1655م. در فِرانش کُنتِه (Franche-Comté) در شرق فرانسه زاده شد.[۱] آگاهی چندان از دوران نوجوانی و جوانی وی در دست نیست، جز آن‌که به عضویت ارتش فرانسه درآمد و ماموریت یافت تا به عنوان جراح و امدادگر ارتشِ فرانسه، به قاهره سفر کند. از گزارش‌ها برمی‌آید که او در سال‌های پایانی سده هفدهم م. به‌عنوان طبیب و داروسازی حاذق در قاهره و بلکه در همه شمال افریقا شناخته می‌شده است. در همین ایام، برای درمان بیماری جذامِ جوشوای اول، پادشاهِ حبشه (حک: 1682-1706م.) به این کشور فراخوانده شد و با موافقت کنسول فرانسه در مصر، راهی حبشه گشت. او در این سفر از مناطق گوناگون افریقا و آسیا دیدار کرد و از جمله اقامتی کوتاه در مکه و مدینه داشت تا زادگاه و مزار پیامبر اسلام(ص) را از نزدیک ببیند. وی در طول سفر خود، به درمان بیماران می‌پرداخت.

انگیزه سفر به مکه و مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

انگیزه سفر او به مکه و مدینه پوشیده است. در برخی گزارش‌ها اشاره شده که وی به دستور حکومت مصر، برای معاینه زائران مصری در یکی از مکان‌های قرنطینه حضور یافت.[۲]نیز گمان می‌رود که برای بازگشت به مصر، از بندر مصوع (Massawa) حرکت نموده؛ زیرا این بندر در راه جده بود و این راه در قیاس با دیگر راه‌ها، کمتر خطر داشت.

انتشار کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]

استقبال حاکمان هر منطقه از پونسه، زمینه دریافت آگاهی‌های دقیق و روشن را برای وی فراهم ‌کرد. او یادداشت‌های خود را با نام Voyage d'Ethiopie (سفری به اتیوپی) در سال 1704م. به زبان فرانسوی منتشر کرد. این اثر به سال 1709م. به انگلیسی با نام «AVoyage to Aethiopia made in the years of 1698،1699 and 1700» (سفری به اتیوپی در سال‌های 1698، 1699و 1700) ترجمه شد و در 138 صفحه در لندن به چاپ رسید و به سال 1808م. با نام A journey to Abyssinia (سفری به حبشه) تجدید چاپ شد. گزارش‌های وی در این سفرنامه فاقد آگاهی‌های دقیق تاریخی در زمینه حرمین شریفین است؛ اما مطالب او درباره معیشت، فرهنگ، سیاست و طبیعت کشورهای گوناگون در سال‌های پایانی سده هفدهم م. برای تاریخ‌نگاران توجه‌ برانگیز است. نکته‌سنجی ویژه نویسنده در ضبط و ارائه مطالب نیز به گیرایی کتاب افزوده است.

سفرنامه پونسه همراه دست‌نوشته‌های ویلیام دنیل و جوزف پیتس به دست یک نویسنده انگلیسی به نام ویلیام فوستر گردآوری و تصحیح و در کتابی با نام"The Red Sea and adjacent countries at the close of the seventeenth century" (دریای سیاه و کشورهای مجاور در سده هفدهم م.) منتشر شد و به یک منبع مهم تاریخی و جغرافیایی برای اروپاییان در آن سال‌ها بدل گشت.

سفر به هند و ایران[ویرایش | ویرایش مبدأ]

وی در سفری دیگر به سال 1702م. به بندر سورات در هند رفت و به سال 1706م. در ایران اقامت گزید و ازدواج کرد. او پس از مدتی بر اثر بیماری مرموزی به سال 1708م. در اصفهان[۳]درگذشت.[۴]گزارشی از سال‌های پایانی زندگی پونسه حکایت‌گر آن است که وی به عنوان پزشک شخصی شاه ایران، افزون بر طبابت در دربار شاه، به آموزش دانش پزشکی پرداخت و هنگامی که برای نجات یکی از دوستانش به روسیه رفت، به دست سربازان تزار دستگیر و به عنوان برده فروخته و به افغانستان برده شد. او سرانجام توانست به ایران بازگردد.

گزارش سفر به حبشه و حجاز[ویرایش | ویرایش مبدأ]

وی در دهم ژوئن 1698م. همراه فردی به نام حاج علی، فرستاده ویژه و فرمانده نظامی سپاه پادشاه حبشه، از طریق جنوب مصر و سودان راهی حبشه شد. به گفته او، حرکت افراد کاروان بسیار هماهنگ و منظم بود. در ابتدا و انتهای کاروان، افرادی با نواختن نقاره، حرکت سریع یا آهسته و هنگام استراحت را به افراد خبر می‌دادند. شترهای کاروان می‌توانستند پنج تا شش روز بدون آب و خوراک، گرمای هوا و سختی راه را تحمل کنند و این برای نویسنده باورکردنی نبود.

او پس از اقامتی سه ماهه در شهرهای گوناگون سودان، در 11 جولای 1699م. وارد حبشه شد و از پادشاه حبشه محبت دید و هدایایی نفیس دریافت کرد. [۵] پس از انجام ماموریت و درمان پادشاه.

ورود به جده[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در پنجم جولای 1700م. از راه دریا وارد بندر جده شد.[۶] به گفته وی، این شهر بسیار شلوغ بود و مردمش از نژادهای گوناگون بودند و از راه تجارت امرار معاش می‌کردند.[۷] وی جده را به دلیل نزدیکی به دو شهر مذهبی مکه و مدینه، مکانی مناسب برای سکونت مسیحیان نمی‌داند.[۸]

پونسه در یکی از کاروانسراهای جده مستقر شد. او اشاره کرده که برخلاف شهرهایی که پیشتر در آن‌ها اقامت داشته، می‌بایست خود به خرید و پختن غذا و شست‌وشوی لباس‌هایش بپردازد.[۹]او از نزدیک، شاهد درگیری شریف سعید (حک: 1106-1113ق.) حاکم مکه و پادشای عثمانی در جده بوده است.[۱۰]دو روز پس از ورود پونسه به جده، حاکم مکه با شماری فراوان از سربازان برای گرفتن باج و خراج سالانه، به یکی از دروازه‌های جده رسیده و با تهدید نظامی، حاکم جده را به پرداخت سی هزار سکه طلا ناچار کرده است. [۱۱] پونسه شریف مکه را از دور مشاهده کرده است. شریف مردی تقریبا 60 ساله با چهره‌ای ترسناک بوده که زیر لبش زخمی عمیق دیده می‌شده است. [۱۲] سه تن از بردگانی که پادشاه حبشه به پونسه هدیه داده بود، به دست شریف مکه ضبط شدند.[۱۳][۱۴]

ورود به مکه و مدینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پس از بازگشت شریف، نویسنده روانه مکه شد. وی در آن‌جا با کاروان‌هایی مسلمان از ترکیه، هند، مصر و دیگر کشورها روبه‌رو شد که در مکان‌های سرپوشیده و بازاری موسمی به داد و ستد کالاهای همراه خود می‌پرداختند. این مکان‌ها به دستور شریف مکه ساخته شده بود. [۱۵] سپس نویسنده بدون این‌که درباره مدت اقامت و زمان بیرون آمدن خود از مکه گزارش دهد، توضیحی‌ اندک درباره مدینه می‌دهد. به گفته وی، حاکم مدینه معمولاً در شهر اقامت ندارد و بیشتر به هماهنگی سربازان خود در شهرهای دیگر می‌پردازد. به‌گفته وی، سربازان هنگام ورود به شهر، به حکم قانون و برای احترام به پیامبر، کفش خود را درآورده، با پای برهنه حرکت می‌کردند و در صورت تخلف جریمه می‌شدند. [۱۶] گمان می‌رود منظور نویسنده حرم پیامبر بوده، نه شهر مدینه. پونسه سپس به جده برگشت و پس از یک ماه اقامت در آن‌جا، این سرزمین را به مقصد طور سینا ترک کرد.[۱۷]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ https://www.britannica.com/biography/Charles-Jacques-Poncet
  2. ↑ The Greatest Killer، P176-177.
  3. ↑ The Nile Quest، P67.
  4. ↑ Distant Lands and Diverse Cultures،P92.
  5. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص75-100.
  6. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص121.
  7. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص123.
  8. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص127.
  9. ↑ Mecca:A Literary History of the Muslim Holy Land،P232.
  10. ↑ مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص23-24.
  11. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص125.
  12. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص124.
  13. ↑ History of Abyssinia، P112.
  14. ↑ Encyclopaedia Aethiopica،P1074.
  15. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص126.
  16. ↑ دریای سیاه و کشورهای مجاور، ص126.
  17. ↑ Distant Lands and Diverse Cultures، P89.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل پونسه، شارل ژاک.
  • مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی: جعفر خلیلی، ترجمه: فرهنگ، تهران، مشعر، 1384ش.

Distant Lands and Diverse Cultures: The French Experience in Asia، Glenn Joseph Ames، Ronald S. Love، 2003.*

Encyclopaedia Aethiopica: He-N، Otto Harrassowitz Verlag، Ethiopia، 200.*

Historical Dictionary of Ethiopia: David Hamilton Shinn، Thomas P. Ofcansky، 2004.*

History of Abyssinia: A. H. M. Jones، Elizabeth Monroe، Kessinger Publishing، 2003.*

Mecca: A Literary History of the Muslim Holy Land، Francis E. Peters، 1994.*

The Greatest Killer: Smallpox in History، Donald R. Hopkins، 2002.*

The Nile Quest: A Record of the Exploration of the Nile and Its Basin، Harry Johnston، 2011*

برگرفته از «https://wikihaj.com/index.php?title=شارل_ژاک_پونسه&oldid=37661»