ابوطالب یزدی شهید مروه(کتاب)
ابوطالب یزدی شهید مروه نوشته سید علی قاضی عسکر، شامل دو بخش است؛ بخش اول چگونگی کشته شدن ابوطالب یزدی، رویکرد دولت ایران، اعتراضات مردم و علمای شیعه در قبال این واقعه و نقش واسطه گری مصر بین دولتین ایران و عربستان در رابطه با این واقعه را شرح می دهد. و بخش دوم شامل تصاویر ۸۲ سند است که محتوای کتاب بر اساس آن تدوین شده است.
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | سید علی قاضی عسکر |
| محتوا | |
| موضوع | ابوطالب یزدی؛ تاریخ روابط ایران و عربستان |
| زبان | فارسی |
| نشر | |
| تعداد صفحات | ۳۶۴ |
| ناشر | مشعر |
| رده‌بندی کنگره | DSR1502/3 |
| رده‌بندی دیویی | 327/55027 |
ابوطالب یزدی چگونه کشته شد؟ ویرایش
در سال 1322 زمانی‌که به واسطه جنگ‌های داخلی در عربستان و نیز جنگ جهانی، سفارت ایران در حجاز تعطیل بود[۱]،مردم ایران راه‌های دیگری برای رسیدن مکه را انتخاب می کردند.[۲] ابوطالب یزدی در جوانی و در سن 22 سالگی همراه همسرش در همین سال از یزد راهی سفر حج شد. او از راه خرمشهر به کویت رفته و از آن‌جا با شتر راهی مکه می‌شود.[۳] وی پس از وقوف در عرفات و مشعر و منا روز دهم ذی‌الحجه به مکه بازگشته و در مسافرخانه غذا می‌خورد که بعدا احتمال فاسد بودن غذا نیز مطرح می‌شود. او سپس به مسجدالحرام برای طواف رفته که براثر خستگی و تشنگی و یا در اثر غذای فاسد قی می کند لیکن با دامن احرام خود مانع از ریخته شدن آن می شود.[۴] گروهی از حجاج حاضر با این پیش فرض که شیعیان قصد ملوث کردن مکه و مدینه را دارند ابوطالب را کتک زده و محتویات دامن به روی زمین می‌ریزد. شرطه ها در محل حاضر شده و ابوطالب را نزد قاضی می‌برند و قاضی بدون تحقیق و با شهادت دروغ برخی حاضران، حکم اعدام او را اعلام می‌کند. روز بعد ابوطالب یزدی در صفا و مروه و در حضور حاجیان گردن زده شد.[۵]
رویکرد دولت ایران در قبال قتل ابوطالب ویرایش
این بخش به اسناد، نامه‌ها و تلگراف‌هایی پرداخته که پس از قتل ابوطالب یزدی در دستگاه دیپلماسی ایران مبادله شده‌است:
به دلیل جنگ های داخلی عربستان و جنگ جهانی ایران در حجاز سفارتخانه نداشت و کشور مصر حافظ منافع ایران در عربستان به شمار می‌رفت. [۶]بدین ترتیب ابتدا سفارت ایران در مصر از این واقعه آگاه شده و اطلاعات مربوطه را در اختیار وزارت خارجه ایران قرار می‌دهد. [۷]مراتب اعتراض به مقامات سعودی ابزار می شود اما آنها همچنان کشته شدن ابوطالب یزدی را مطابق شرع اسلام می‌دانند[۸]. از همین رو نامه‌ای از رییس دفتر مخصوص شاهنشاهی به نخست وزیر نوشته می شود و باتوجه به ایراد شکایت علمای شیعه به شاه، خواستار رسیدگی در این امر می‌شود[۹] و هیأت وزیران نیز سفر به حج و رابطه با عربستان را تا مادامی که عربستان تأمین جانی حجاج ایرانی را تقبل نکند و عاملان این جنایت را به مجازات نرساند، لغو می نماید.[۱۰]
بازتاب قتل ابوطالب در روزنامه ها ویرایش
تاریخ نشر و محتوای مقالات روزنامه های ایران که این واقعه را بازتاب داده بودند در این بخش آورده شده است. مضمون کلی این روزنامه‌ها محکومیت آل سعود ، قطع رابطه با عربستان و نیز تحریم حج بوده است.
اسامی روزنامه هایی که به این مسأله پرداخته اند بدین ترتیب است:
- آذربایجان، آژیر، اطلاعات، اقدام، امروز و فردا، امید، ایران، باباشمل
- صدای ایران، فردا، فرمان، کانون، کیهان، مردان کار، مهر ایران
- نجات ایران، مشعل، سعادت بشر، ستاره، رعد، تهران، ناهید[۱۱]
واکنش مردم و علمای شیعه ویرایش
بخشی از اسناد منتشر شده در این کتاب اختصاص به گزارش واکنش مردم و علمای شیعه نسبت به قتل ابوطالب یزدی دارد. از جمله این اسناد می‌توان به تلگراف آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی [۱۲]و آیت الله سید حسین طباطبایی و ابوالحسن اصفهانی [۱۳]به شاه و نامه آیت الله ابوالحسن صدر و هبه الدین حسینی شهرستانی به وزیر مختار ایران در عراق اشاره کرد.[۱۴]
پاره ای از اسناد نیز منعکس کننده واکنش اعتراضی مردم و بخصوص شیعیان کشورهای عربی به این ماجرا است. نامه اعتراضیه جوانان عرب در سوریه[۱۵]، مطالبه‌گری افکار عمومی در عراق[۱۶]، درخواست جمعی از شیعیان مصر[۱۷] از جمله اسنادی است که در این بخش به آنها پرداخته شده است.
اقدامات دیپلماتیک ویرایش
پس از پافشاری عربستان بر مواضع خود در ارتباط با قتل ابوطالب یزدی، روابط دوکشور از سال 1323 تا 1327 ه.ش قطع شد.[۱۸] به دنبال این وضع برخی شخصیت ها و کشورها در صدد رفع اختلاف برآمدند از جمله عادل بیک عسیران[۱۹]، نخست وزیر مصر[۲۰]، سفارت آمریکا در دیدار با علمای نجف [۲۱]
در پی این رایزنی ها نامه هایی بین پادشاه عربستان و شاه ایران رد و بدل شد[۲۲]. در این بخش اسناد مربوط به رایزنی‌‌ها و نیز مکاتبات سران ومسئولین دو کشور ارائه شده است.
ذکر واقعه در منابع دیگر ویرایش
در پخش پایانی کتاب، پس از شرح اسناد، نویسنده از منابع دیگری که قتل ابوطالب یزدی در آنها بازتاب داشته است نام می‌برد:
بخش اسناد ویرایش
سیدعلی قاضی‌عسکر نخستین بار در سال ۱۳۸۴ با فراهم آوردن برخی اسناد تاریخی درباره این رویداد، در کتاب «ابوطالب یزدی؛ شهید مروه»، به روایت این حادثه و بازتاب‌های آن پرداخت.
وبه دنبال آن با بررسی مجدد کتابخانه‌ها و مراکز اسنادی به ویژه مرکز اسناد وزارت امور خارجه، اسنادی جدیدی در ارتباط با این واقعه تاریخی را شناسایی نمود. این اسناد بیشتر مربوط به پیگیری‌های دولت و وزارت خارجه ایران و نیز واکنش های علما و محافل مذهبی نسبت به این حادثه در آن دوران است.[۲۷]
اطلاعات نشر ویرایش
این کتاب با 364 صفحه در پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و در پاییز 1400 در نشر مشعر به چاپ رسیده است.
تصویر همه اسنادی که متن آنها در کتاب آمده است، در ۱۵۲ صفحه از نیمه کتاب تا پایان آن به چاپ رسیده است.
جستار وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص19
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص21
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص17
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 17
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص17-18
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 19
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 24-25
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص30-35
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص50-51
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص51-52
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، 68-78
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 58
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص59
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 60
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 62
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 64
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 91
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 145
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص146
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 127
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 156
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 146-147
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 182
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 185
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 190
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 191
- ↑ ابوطالب یزدی شهید مروه، ص 14-15