الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه
الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه: سفرنامه حج، نوشته محمدطیب کتانی می‌باشد. این سفرنامه را می‌توان تقریرات محمدطیب از محمدمهدی پدرش به‌شمار آورد. محتوای کتاب شامل گزارش سفر محمدطیب کتانی همراه پدرش به سفر حج می‌باشد ابتدا مسیر سفر را گزارش کرده و با رسیدن به مکه، مناسک حج و آداب حج و فضیلت آن‌ها را به‌اختصار توضیح داده همچنین در جدولی، ارکان و واجبات و شروط و سنن مناسک حج را از دیدگاه مذاهب چهارگانه اهل‌سنت با هم مقایسه کرده است. بعد از مکه به مدینه رفته و گزارشاتی از آنجا را نیز بیان کرده و از دیدار با محدثان شهر مکه و مدینه نیز گزارشاتی دارد، بعد از مدینه نیز راهی بیت‌المقدس و از آنجا به دمشق رفته و بعد به وطن خود بازگشته‌اند. در انتهای کتاب عبدالله کامل فرزند محمدطیب زندگی‌نامه مفصلی از پدر و پدر بزرگش آورده و به قصد تبرک، آداب بعضی از نمازهای مستحب و ادعیه و اذکار و ابتهالات و دیگر مستحبات را افزوده است.
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | محمدطیب کتانی |
| تاریخ نگارش | 1350ق. |
| محتوا | |
| موضوع | سفرنامه حج |
| زبان | عربی |
| نشر | |
| تعداد جلد | 1 جلد |
| تعداد صفحات | 224 صفحه |
| ناشر | دارالکتب العلمیه |
| تاریخ نشر | 2009م. |
تاریخ نگارش ویرایش
الانفاس النورانیه سفرنامه حج نوشته محمدطیب کتانی است که همراه پدرش محمدمهدی به سال 1350ق. و در بیست سالگی او انجام شده است. محمدمهدی در این سفر نقش راهنمای معنوی محمدطیب را داشته و او را به نوشتن و ثبت وقایع سفر ترغیب کرده است. این سفرنامه را می‌توان تقریرات محمدطیب از محمدمهدی به شمار آورد. فرزند محمدطیب عبدالله کامل، این سفرنامه را در پی گذشت 70 سال از هنگام نگارش آن، همراه افزوده‌هایی به چاپ رسانده است. [۱]
معرفی نویسنده ویرایش
خاندان کتانی، خاندانی مشهور در مراکش بود و به ادریس بن عبدالله، بنیان‌‌گذار دولت ادریسیه، نسب می‌برد که او، خود، نسبش به حسن بن ابی طالب می‌رسید.[۲] نویسنده و پدرش مانند دیگر کتانی‌ها از پیروان طریقه صوفیانه کتانی بوده‌اند.[۳] محمدمهدی بن محمد بن عبدالکبیر کتانی، فقیه مالکی، به سال 1297ق./1259ش. در فاس مراکش به‌دنیا آمد و حدیث و تفسیر را در همان شهر فراگرفت.[۴]در دو سفری که به حج داشت، در محضر دانشمندان مکه درس آموخت. به دلیل مبارزه با استعمار فرانسه، به سال 1327ق./1909م. همراه پدرش دستگیرشد.[۵]وی به سال1379ق./1959م. در شهر سَلا وفات یافت.[۶] محمدطیب به سال 1330ق. 1911م. در شهر فاس به دنیا آمد. با گذراندن مراحل سنتی تحصیلات در شهر فاس، به سال 1339ق. همراه خانواده به شهر رَباط رفت و آنجا در نخستین مدرسه دولتی و جدید عربی در زاویه کتانیه به‌تحصیل پرداخت و در محضر بسیاری از فقیهان و محدثان دوران خود درس آموخت و سرانجام در شهر سَلا، امامت جمعه و قضاوت در دادگاه را بر عهده گرفت.
محتوای کتاب ویرایش
محتوای کتاب شامل گزارش از مسیر سفر حج و با رسیدن به مکه از مناسک حج و مدینه و سفر به فلسطین و دمشق می‌باشد.
گزارش مسیر حج ویرایش
محمدطیب سفر حج خود را همراه پدرش محمدمهدی در روز دوشنبه سیزدهم ذی‌قعده سال 1350ق./1932م. آغاز کرد. [۷] آنان از شهر سلا به قِنیطره و از آنجا به طََنجه و سپس با کشتی به مرسیلیا و اسکندریه رفتند. [۸] در دو روز اقامت در اسکندریه، از مزار منسوب به دانیال، لقمان حکیم و صحابه پیامبر اسلام(ص) مانند جابر بن عبدالله انصاری و اولیا و عرفا مانند ابوعباس مرسی دیدار کردند. [۹] در 28 ذی‌قعده با قطار، اسکندریه را به قصد سوئز ترک کردند [۱۰] و با گذر از جده، در شامگاه روز دوم ذی‌حجه به حدود رابغ رسیدند و محرم شدند. [۱۱]
گزارش از مکه و حج ویرایش
نویسنده با رسیدن به مکه و آغاز ایام حج، مناسک و ادعیه و آداب حج و فضیلت آن‌ها را به اختصار توضیح داده و برخی از احادیث مربوط به فضایل و حکمت اعمال را گزارش کرده است. [۱۲] نیز در جدولی، ارکان و واجبات و شروط و سنن مناسک حج را از دیدگاه چهار مذهب مالکی، شافعی، حنبلی و حنفی با هم مقایسه کرده است. [۱۳] بدین سان، این سفرنامه می‌تواند تا‌اندازه‌ای راهنمای مناسک حج برای پیروان این چهار مذهب باشد.
گزارش از مدینه ویرایش
نویسنده در پی ترک مکه در پانزدهم ذی‌حجه، روز هجدهم وارد مدینه شد. [۱۴] وی در مدینه شیوه زیارت و ورود به مسجدالنبی و ادعیه‌ای را که به این مناسبت می‌خوانده‌اند، یاد کرده و افزون بر مسجدالنبی تنها اشاره‌ای کوتاه به زیارت خود از دیگر مکان‌های زیارتی مانند بقیع، شهدای احد، و مسجد فتح کرده است. [۱۵]
گزارش دیدار با محدثان مکه و مدینه ویرایش
محمدطیب و پدرش همراه زیارت و ادای مستحبات با محدثان شهر مکه و مدینه نیز دیدار داشتند؛ از جمله محمد بن احمد عمری مغربی جزائری، علی بن علی حبشی، و قاضی شهر مدینه محمدزکی بن احمد برزنجی. در همه این دیدارها، محمدمهدی در پی اخذ اجازه روایت حدیث از این محدثان بیشتر برای خود و گاهی برای خانواده و دوستانش بوده است. وی اجازه‌نامه بعضی از این محدثان را به صورت کامل به دوگونه خطی و چاپی در متن کتاب آورده است. [۱۶]
گزارش از سفر به فلسطین و دمشق ویرایش
محمدطیب و پدرش در پی زیارت مکه و اقامتی 14 روزه در جده در انتظار کشتی، سرانجام در شانزدهم محرم به سوی بیروت حرکت کردند. [۱۷] نویسنده پس از بیروت به فلسطین رفت و در آنجا از بیت المقدس، قبر منسوب به ابراهیم نبی، اسحاق، داود، زادگاه عیسی(ع) در بیت لحم و ... دیدار کرد. [۱۸]
او افزون بر فلسطین به دمشق نیز سفر کرد و بخشی از سفرنامه را به شرح دیدارهای خود و پدرش با محدثانی از جمله محمد بدرالدین حسنی مغربی دمشقی و عبدالقادر طنطاوی اختصاص داده است. [۱۹]
گزارش بازگشت از وطن ویرایش
آنان هفدهم صفر از بیروت سوار بر کشتی شدند و واپسین مرحله سفر خود را آغاز کردند و در روز سوم ربیع الاول وارد سلا شدند. [۲۰] نویسنده در این بخش گزارشی از استقبال خاندان کتانی از خود و پدرش در شهر سَلا ارائه کرده است. [۲۱]
پایان کتاب ویرایش
در پایان کتاب، عبدالله کامل فرزند محمدطیب زندگی نامه مفصلی از پدر و پدر بزرگش آورده [۲۲] و به قصد تبرک، آداب بعضی از نمازهای مستحب و ادعیه و اذکار و ابتهالات و دیگر مستحبات را افزوده است. [۲۳] کتاب شامل تصاویری از نویسنده و پدرش و برخی بزرگان خاندان کتانی و شماری از بناهای مراکش و دمشق و بیت المقدس است. این کتاب را دار الکتب العلمیه به سال 2009م. در بیروت و در 224 صفحه به چاپ رسانده است.
پانویس ویرایش
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص5.
- ↑ الشرفاء الکتانیون، ص9؛الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص119-120.
- ↑ اتحاف المطالع، ج2، ص570.
- ↑ الاعلام، ج7، ص115.
- ↑ من اعلام المغرب العربی، ص72.
- ↑ الاعلام، ج7، ص115.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص9.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص9-11.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص11-13.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص13.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص13-14.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص14-40.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص42-44.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص51.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص51-55.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص56-64.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص66.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص67-72.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص73-82.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص93-99.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص97-100.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص105-162.
- ↑ الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه، ص163-193.
منابع ویرایش
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل الانفاس النورانیة فی الرحلة الحجازیه.
- اتحاف المطالع: عبدالسلام ابن سوده، به کوشش حجّی، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1417ق؛
- الاعلام: الزرکلی (م. 1396ق.) ، بیروت، دار العلم للملایین، 1997م؛
- الشرفاء الکتانیون فی الماضی و الحاضر: علی منتصر الکتانی، جمعیة الشرفاء الکتانیین للتعاون و الثقافه، 1420ق؛
- من اعلام المغرب العربی فی القرن الرابع عشر: عبدالرحمن بن محمد الباقر الکتانی، به کوشش شریف محمد، قاهره، دار البیارق، 1421ق.