مسجد قبلتین
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد ذوقبلتین - مسجد بنوسلمه |
| مکان | عربستان - مدینه |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | عصر نبوی |
| بازسازی‌ها | بارها بازسازی شده است. |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | فعال |
|
| |
مسجد قِبلَتَین (مسجد دو قبله) از مسجدهای کهن در شهر مدینه در کشور عربستان است. منابع تاریخی می‌گویند که پیامبر در این مسجد، که در محله طایفه بنی‌سَلَمه قرار داشت، در حال خواندن نماز به سوی بیت‌المقدس (قبله نخست مسلمانان) بود که دستور تغییر قبله به سوی کعبه بر او نازل شد. این مسجد در نزدیکی چاهی به نام بئر رومه قرار دارد.
نام[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد قبلتین یا مسجد ذو قبلتین (دارای دو قبله) به علت رخداد تغییر قبله که در این مسجد رخ داد، چنین نامگذاری شده است.[۱] آن را مسجد بنی‌سلمه نیز می‌نامند زیرا در روستای طایفه بنی‌سلمه قرار گرفته بود.[۲]
تغییر قبله[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تغییر قبله در ۱۵ شعبان سال دوم هجرت روی داد. تا پیش از آن، مسلمانان به سوی بیت‌المقدس نماز می‌خواندند.[۳] حکم تغییر قبله در وسط نماز به پیامبر(ص) ابلاغ شد و نمازگزاران دو رکعت از نماز ظهر(یا عصر) را به سوی بیت‌المقدس و دو رکعت بعدی را به سوی کعبه خواندند.[۱]
مکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد ذو قبلتین در جهت شمال غربی مدینه، در غرب کوه سلع[۲] و مساجد فتح[۴] و نزدیکی چاه رومه قرار دارد.[۵]
تاریخچه بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]
منابع قدیمی مسجد قبلتین را جزو مساجدی که پیامبر(ص) در آنها نماز خوانده ذکر کرده[۶] و بر این اساس پیشینه ساخت مسجد را به عصر نبوی می‌دانند.[۷] مسجد در قرن هفتم قمری مخروبه و سنگ‌های آن برداشته شده بود؛[۸] اما در سال‌های ۸۹۳ و ۹۵۰ قمری آن را بازسازی کردند.[۹] ابوسالم عیاشی در سفرنامه‌اش به سال ۱۰۷۳ قمری/۱۶۶۲میلادی، بنای مسجد را ساختمانی محکم توصیف کرده است.[۱۰]
براساس برخی گزارش‌ها، این مسجد در اواخر قرن چهاردهم قمری رو به ویرانی بود و سپس بازسازی شد و آثار قبله (یا محراب) در دو جهت بیت المقدس و مکه در آن ایجاد شد.[۱۱] اما بعدا محراب سمت بیت‌المقدس را از بین بردند.[۱۲] تجدید بنای مسجد در سال ۱۴۰۸ قمری منجر به شکل امروزی مسجد شده است.[۱۳]
وضعیت کنونی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محدوده کلی مسجد، مثلثی است. ولی ساختمان اصلی از دو طبقه مستطیلی تشکیل شده و از طریق بالکنی بر خیابان اصلی اشراف دارد. مقابل آن قبرستانی قدیمی به نام مقبرة القبلتین قرار دارد.[۱۴] مسجد، دو مناره و دوگنبد دارد و مساحت کلی آن به ۳۹۲۰ متر مربع می‌رسد که حدود دوهزار نمازگزار را در خود جای می‌دهد.[۱۵]
نگارخانه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
-
-
-
منبر و محراب مسجد -
ورودی شمالی مسجد -
نقشه افقی مسجد -
تصویر قدیمی مسجد پیش از بازسازی سال ۱۴۰۸ قمری. -
مأذنه و ورودی ساختمان قبلی مسجد -
تصویر قدیمی مسجد منتشر شده در کتاب آثار مدینه المنوره.
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ من لایحضره الفقیه، ج1، ص426 ؛ اخبار مدینة الرسول(ص)، ص١44.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ مساجد الاثریه فی مدینة النبویة، ص183.
- ↑ عمده الاخبار فی مدینه المختار، ص159
- ↑ وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی، ص195.
- ↑ وصف المدینه المنوره، ص17. ؛ آثار مدینه المنوره، ص133.
- ↑ تاریخ المدینة المنورة، ص68
- ↑ مساجد الاثریه فی المدینة النبویة، ص192
- ↑ الدرة الثمینه فی اخبار المدینه، ص127.
- ↑ وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی، ص197.
- ↑ الرحلة العیاشیه 1661-1663م، ج1، ص394.
- ↑ المدینه بین الماضی و الحاضر، ص74.
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین،ص236
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص233.
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص408.
- ↑ مساجد الاثریه فی مدینة النبویة، ص194-196
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ترجمه غفاری، قم، دارالکتب الاسلامی، ۱۳۸۵ش.
- اخبار المدینه، محمدبن حسن ابن زباله، مدینه، المملکه العربیه السعودی، ۱۴۲۴ق.
- الدرة الثمینه فی اخبار مدینة، محمد بن محمود النجار، بیروت، دارالارقم، بی‌تا.
- الرحلة العیاشیه ۱۶۶۱-۱۶۶۳م، عبدالله بن محمد عیاشی، ابوظبی، ۲۰۰۶م.
- عمدة الاخبار فی مدینة المختار، احمد عباسی، قاهره، اسعد طرابزونی، بی‌تا.
- المساجد الاثریة فی المدینة المنورة، محمد الیاس عبدالغنی، مدینه، مطابع الرشید، ۱۴۱۹ق، ۱۹۹۹م.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله سمهودی، لندن، موسسه التراث، ۲۰۰۱م.
- مساجد صلی فیها رسول الله فی الحرمین الشریفین و الجزیرة العربیة، سید ضیاء الدین بن محمد بن مقبول عطار، جده، کنوز المعرفة، ۱۴۳۴ق.
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم بن علی العیاشی، ۱۹۷۲م.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، احمد یاسین خیاری، ریاض، المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ق.
- وصف المدینه المنوره، علی بن موسی الافندی، مطبعة نهضة مصر.
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ۱۹۹۲م.
- آثار المدینة المنوره، عبدالقدوس الانصاری، مدینه، المکتبه السلفیه، ۱۳۹۳ق.