موسوعة النجف الاشرف (کتاب)

موسوعة النجف الاشرف (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	جعفر الدجیلی
محتوا
موضوع	نجف
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۲۲
قطع	وزیری
ناشر	دارالأضواء بیروت
محل نشر	بیروت
تاریخ نشر	۱۴۱۳ق

موسوعة النجف الاشرف، کتابی است، با گردآوری جعفر الدجیلی، که موضوعات مربوط به نجف را جمع آوری کرده است؛ محورهای این کتاب به این شرح است: موقعیت جغرافیایی نجف، تاریخِ آن، محل خاکسپاری امام علی(ع)، حرم امام علی(ع)، سفرنامه‌ها، سروده‌ها، حوزه علمیه، عالمان، مراجع، فقیهان و شاعران.

نویسنده

موسوعة النجف الاشرف، با تألیف جعفر الدجیلی و با اشراف جمعی از صاحبان اندیشه و ادب گرد آمده است. نویسنده که اهل نجف بود، این شهر را به علت وجود مرقد امام علی(ع)، زائران وی، عالمان و طلاب علوم دینی در رشته‌های مختلف و از کشورهای متفاوت، از دیگر شهرها برتر می‌دانست. وی دنبال راهی می‌گشت تا بتواند نسبت به این شهر خدمتی انجام دهد. او تآليف کتاب موسوعة النجف الاشرف را اىاي ىين به شهر نجف ىانسته است.

محتوای کتاب

نویسنده، در گردآوری این موسوعه، به دانسته‌های دیگران بسنده نموده و از ساختار نو، صرف نظر کرده است. موسوعة النجف الاشرف، با دو مقدمه از شیخ محمدتقی فقیه و سید حسن امینی آغاز شده و به محورهای زیر درباره نجف پرداخته است: موقعیت جغرافیایی، تاریخ، محل خاکسپاری امام علی(ع)، حرم امام علی(ع)، سفرنامه‌ها، سروده‌ها، حوزه علمیه، عالمان، مراجع، فقیهان و شاعران.

درونمایه این موسوعه به تفکیک جلد، به این شرح است:

• جلد نخست، النجف قدیماً

این جلد به موقعیت جغرافیایی نجف، و موضوعات مربوط به آن، مانند کوفه، تاریخ کوفه، نجف قدیم، نجف پیش از اسلام، نام‌های نجف در حدیث، وادی السلام، و مدفونین در وادی السلام، پرداخته است.

• جلد دوم، مشهد الامام علی(ع) -القسم الاول

در این جلد، کتاب فرحة الغری، کتاب نزهة الغری فی تاریخ النجف، و نوشته‌هایی از محمدهادی امینی، سید هبة الدین شهرستانی و سعاد ماهر محمد با موضوعات نخستین مدفون در نجف، صحابی مدفون در نجف، و غری مشهد امام علی(ع)، آمده است.

• جلد سوم، مشهد الامام علی(ع) -القسم الثانی

نگاهی کوتاه به تاریخ مشهد امام علی(ع)، نقشه از مرقد، بازسازی‌های حرم، فضیلت زیارت، ضریحها، تحفه‌ها، متولیان و خادمان، برخی از موضوعاتی است که در این جلد به آن پرداخته شده است.

• جلد چهارم، النجف فی کتب الرحالة و المراجع الغربیه

این جلد به سفرنامه‌ها پرداخته و نجف را از دیدگاه منابع غربی بررسی می‌کند. در بررسی از منابع غربی به موضوعات نجف و مسلمانان هند، تهاجم وهابیون به عتبات، نجف در جنگ جهانی اول، انقلاب نجف، نجف در ایام انقلاب عراق در سال ۱۹۲۰م، و روی کار آمدن ملک فیصل، پرداخته است.

• جلد پنجم، النجف فی الشعر

در این جلد، سروده‌ها پیرامون نجف، به همراه نام شاعران گردآوری شده است. برخی از آن شاعران به این شرحند: محمد سماوی، سید شریف رضی، صاحب بن عباد وسید محسن امین.

• جلد ششم، جامعة النجف الدینیة

در این جلد به تأسیس حوزه نجف، تغییرات آن، دوران‌های گوناگون، و روش درس و بحث آن پرداخته شده است.

• جلد هفتم، الدرس الحوزوی فی النجف-القسم الأوّل

این جلد از سه بخش فقه، اصول و رجال تشکیل شده است. در بخش فقه، از میدان داری شیخ طوسی، و دوران تکاملی وحید بهبانی بحث کرده و نام فقیهان و تألیفات آنان را در طول هزار سال بیان کرده است. در بخش اصول، از زمان شیخ طوسی تا کنون، تحولات و روش‌های گوناگون عالمان اصول را بررسی کرده است. در بخش رجال، به علم رجال از سده سوم تا سده پانزدهم پرداخته، و به کتاب‌های رجالی اشاره کرده است.

• جلد هشتم، الدرس الحوزوی فی النجف-القسم الثانی

در این جلد، دانش‌های فلسفه، اخلاق و عرفان، لغت و هیئت در حوزه علمیه نجف بررسی شده است.

• جلد نهم، الحرکة الاصلاحیة فی الحوزة العلمیه

در این جلد سیر اصلاحات در حوزه نجف، مؤسسات و مدارس اصلاحی، دوران محمدرضا مظفر، روش‌های آموزشی، و شیوه‌های اصلاحی آموزش و پژوهش آمده است. برای نمونه، به پیشنهاد‌های اصلاحی شهید صدر پرداخته شده است.

• جلد دهم، المرجعیة، قضایاها، تاریخها، رجالها

این جلد، از سه فصلِ مباحث عمومی پیرامون مرجعیت، تاریخ مرجعیت و قضایای آن، بیوگرافی مراجع در نجف بر پایه تسلسل تاریخی تشکیل شده است. در فصل نخست، مباحثی مانند: وظایف و جایگاه مرجعیت، دلایل ولایت فقیه، امور حسبیه، تفاوت حکم و فتوا، بُعد اجتماعی و سیاسی مرجعیت، مرجعیت و نهضت مشروطه، بُعد اخلاقی مرجعیت و مناسبات آنها آمده است. در فصل دوم، مباحثی مانند: دوران‌های مرجعیت، مفهوم اعلمیت، وکالت، و تقلید از اعلم آمده است. در فصل سوم، مباحثی پیرامون مراجع درگذشته از زمان شیخ طوسی تا کنون آمده است.

• عنوان جلد یازدهم، المراجع فی النجف الاشرف-القسم الأوّل

این جلد به مراجع درگذشته نجف پرداخته، چه مراجع اهل نجف و چه مراجعی که مدتی در نجف حضور داشته‌اند. از مقداد سیوری آغاز شده و با سید حسین بروجردی پایان یافته است.

• جلد دوازدهم، المراجع فی النجف الأشرف-القسم الثانی

در این جلد به مراجع بسیاری پرداخته است؛ مانند سید محسن حکیم، سید محمدهادی میلانی، سید محمود شاهرودی، امام خمینی و سید علی خامنه‌ای.

• جلد سیزدهم، الفقهاء فی النجف الأشرف-القسم الأوّل

در این جلد، فقیهانی که مرجع بودند، یا مرتبه‌ای بعد از مراجع داشتند ذکر شده‌اند. از محمد بن بدران الکوفی که از استادان شیخ صدوق بوده، آغاز شده و به حسین نعمة العاملی پایان یافته است.

• جلد چهاردهم، الفقهاء فی النجف الاشرف-القسم الثانی

نام بسیاری از فقیهان حوزه نجف، میان سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۴۰۰ قمری، در این جلد آمده است.از زین العابدین تنکابنی آغاز شده و به محمد بن یوسف الجامعی پایان یافته است.

• جلد پانزدهم، شعراء النجف؛ القرن السادس-القرن الثانی عشر

این جلد به شاعران اهل نجف یا حاضر در نجف، میان سده شش و سده دوازده، پرداخته، و رویکردهای موضوعی و فنی شعر آنان را بررسی کرده است. از سید ضیاءالدین فضل الله رواندی آغاز، و به محمد بن یوسف الجامعی پایان یافته است.

• جلد شانزدهم، شعراء النجف-القرن الثالث عشر

این جلد به عوامل شکوفایی شعر در سده سیزده پرداخته و نام ۸۹ نفر از شاعران نجف در این سده را آورده است؛ نخستین شاعر ابوالحسن کوثر النجفی، و شاعر پایانی عباس القرشی است.

• جلد هفدهم، شعراء النجف؛ القرن الرابع عشر-القسم الاوّل

در این جلد به تحولاتی که منجر به جنگ جهانی دوم شد و تأثیر آن در تحول شعری نجف پرداخته، و نام ۱۰۰ نفر از شاعران نجف در سده چهاردهم را آورده است.

• از جلد هجدهم تا جلد بیست و دوم، به دیگر شاعران سده چهاردهم، و شاعران سده پانزدهم در نجف پرداخته است.

چاپ

این کتاب، در ۲۲ جلد وزیری، توسط انتشارات دارالأضواء بیروت و در سال ۱۴۱۳ق (۱۹۹۳م، ۱۳۷۱ش) منتشر شده و در سال ۱۴۲۸ق (۲۰۰۷م، ۱۳۸۶ش) تجدید چاپ شد.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله موسوعة النجف الاشرف، سید محمد موسوی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پنجم، زمستان ۱۳۸۹ش، ص۱۶۸. است.

• موسوعة النجف الاشرف، جعفر دجیلی، دارالاضواء، بیروت، الطبعة الاولی، ۱۴۱۳ق، ۱۹۹۳م.
• همان، الطبعة الثانیه، ۱۴۲۸ق، ۲۰۰۷م.