Automoderated users، دیوان‌سالاران، checkuser، ناظمان (CommentStreams)، developer، Moderators، مدیران
۹٬۹۰۹
ویرایش
تعطیل حج: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح محتوا
بدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح محتوا) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
اما از آن زمان به بعد و با ضعف دستگاه [[خلافت عباسی]] و پدید آمدن کانون‌های متعدد قدرت در [[جهان اسلام]]، رقابت‌ها و درگیری‌های نظامی و سیاسی ممالک اسلامی با یکدیگر و نیز اختلافات سران مکه و مدینه بر سر سیادت بر [[حرمین شریفین]]، به عنوان کانون‌های مشروعیت‌زا، ناامنی راه‌های حج به‌دلیل ضعف حکومت‌ها، دخالت دولت‌های استعمارگر برای جلوگیری از آگاهی و اتحاد مسلمین، شیوع بیماری‌ها و نبود امکانات مداوای کافی در [[عربستان]] باعث تعطیلی حج می‌شد. | اما از آن زمان به بعد و با ضعف دستگاه [[خلافت عباسی]] و پدید آمدن کانون‌های متعدد قدرت در [[جهان اسلام]]، رقابت‌ها و درگیری‌های نظامی و سیاسی ممالک اسلامی با یکدیگر و نیز اختلافات سران مکه و مدینه بر سر سیادت بر [[حرمین شریفین]]، به عنوان کانون‌های مشروعیت‌زا، ناامنی راه‌های حج به‌دلیل ضعف حکومت‌ها، دخالت دولت‌های استعمارگر برای جلوگیری از آگاهی و اتحاد مسلمین، شیوع بیماری‌ها و نبود امکانات مداوای کافی در [[عربستان]] باعث تعطیلی حج می‌شد. | ||
==ترک حج در متون دینی== | |||
== | |||
پس از نزول [[آیه حج]] (آل عمران/3، 97) [[وجوب حج]] به سال دهم ق. تشریع شد و [[پیامبر(ص)]] با بر‌گزاری [[حجةالوداع]]، [[وجوب حج]] را اعلام کرد. <ref>الکشاف، ج3، ص11</ref><ref>مجمع البیان، ج7، ص145</ref><ref>روح المعانی، ج17، ص143</ref> [[قرآن کریم]] (آل عمران/3، 97) از [[ترک حج]] به کفر تعبیر کرده است. | پس از نزول [[آیه حج]] (آل عمران/3، 97) [[وجوب حج]] به سال دهم ق. تشریع شد و [[پیامبر(ص)]] با بر‌گزاری [[حجةالوداع]]، [[وجوب حج]] را اعلام کرد. <ref>الکشاف، ج3، ص11</ref><ref>مجمع البیان، ج7، ص145</ref><ref>روح المعانی، ج17، ص143</ref> [[قرآن کریم]] (آل عمران/3، 97) از [[ترک حج]] به کفر تعبیر کرده است. | ||
روایات نیز [[تسویف]] و [[تاخیر حج]] را نهی کرده <ref>سنن الدارمی، ج1، ص455</ref><ref>سنن الترمذی، ج3، ص176</ref><ref>الکافی، ج4، ص268-269</ref> و آن را از گناهان بزرگ و مایه خسارت دنیوی و اخروی دانسته‌اند.<ref>الکافی، ج4، ص270</ref><ref>وسائل الشیعه، ج11، ص137</ref> | |||
ترک حج جنبه فردی دارد و به رغم اهمیت و [[وجوب]] آن، گاهی به سبب‌های گوناگون، حج در برخی مناطق برگزار نشده است. اگر این مساله در میان همه یا شماری از مسلمانان شایع گردد، تعطیل عمومی حج رخ می‌دهد. | |||
کتاب‌های حدیثی و فقهی با اختصاص دادن بابی به موضوع «[[اجبار الناس علی الحج]]» <ref>الکافی، ج4، ص386</ref><ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص420</ref> تصریح کرده‌اند که اگر ترک حج از سوی مسلمانان موجب تعطیل حج گردد، [[حاکم اسلامی]] باید مسلمانان را به [[حج]] ناچار کند و هزینه بر‌گزاری حج را از [[بیت‌المال]] در اختیار ایشان قرار دهد و از تعطیل حج پیشگیری کند. <ref>الکافی، ج4، ص272</ref><ref>الحدائق، ج14، ص22</ref> | کتاب‌های حدیثی و فقهی با اختصاص دادن بابی به موضوع «[[اجبار الناس علی الحج]]» <ref>الکافی، ج4، ص386</ref><ref>من لا یحضره الفقیه، ج2، ص420</ref> تصریح کرده‌اند که اگر ترک حج از سوی مسلمانان موجب تعطیل حج گردد، [[حاکم اسلامی]] باید مسلمانان را به [[حج]] ناچار کند و هزینه بر‌گزاری حج را از [[بیت‌المال]] در اختیار ایشان قرار دهد و از تعطیل حج پیشگیری کند. <ref>الکافی، ج4، ص272</ref><ref>الحدائق، ج14، ص22</ref> | ||
===دیدگاه | ===دیدگاه فقهی=== | ||
از دیدگاه فقهی، اگر حج‌‌گزار پس از رسیدن به [[مواقیت حج]] و [[احرام]] و حتی انجام برخی اعمال، به جهت پیدایش مانع یا رویدادی، امکان ادامه [[مناسک حج]] را از دست دهد و ناچار حج خود را ناتمام نهاد، اصطلاحاً [[احصار]] و [[صدّ]] خوانده می‌شود که احکام ویژه خود را دارد. این امر مصداق‌های فردی و گروهی متعدد در گذر زمان داشته است؛ از جمله، پیشگیری [[عبدالله بن زبیر]] از [[طواف کعبه]] و [[سعی]] میان [[صفا]] و [[مروه]] در حج سال 72ق. <ref>الکامل، ج4، ص350</ref> | از دیدگاه فقهی، اگر حج‌‌گزار پس از رسیدن به [[مواقیت حج]] و [[احرام]] و حتی انجام برخی اعمال، به جهت پیدایش مانع یا رویدادی، امکان ادامه [[مناسک حج]] را از دست دهد و ناچار حج خود را ناتمام نهاد، اصطلاحاً [[احصار]] و [[صدّ]] خوانده می‌شود که احکام ویژه خود را دارد. این امر مصداق‌های فردی و گروهی متعدد در گذر زمان داشته است؛ از جمله، پیشگیری [[عبدالله بن زبیر]] از [[طواف کعبه]] و [[سعی]] میان [[صفا]] و [[مروه]] در حج سال 72ق. <ref>الکامل، ج4، ص350</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۱۸: | ||
با این حال، برخی از سبب‌ها، امکان بر‌گزاری حج از افراد منطقه خاص را سلب می‌کند که مصداق تعطیل حج به شمار می‌رود. فقیهان در مورد ناسازگاری حج با [[حفظ نفس]] و جایی که آدمی در معرض هلاک باشد، انجام حج را مجاز ندانسته‌اند. از همین روی، نرسیدن به [[مکه]] به سبب رویدادی طبیعی، ناامن بودن [[راه حج]]، هراس حج‌‌گزار از درندگان یا دشمنان در حفظ جان و مال و آبروی خود، <ref>مغنی المحتاج، ج1، ص465</ref><ref>نک: مستند الشیعه، ج11، ص62</ref><ref>اعانة الطالبین، ج2، ص320</ref> تحمیل هزینه مالی سنگین به سبب مالیات یا باج‌خواهی، نبرد یا درگیری مانع رسیدن حج‌‌گزاران به مکه، و مانند آن‌ها [[استطاعت طریقی]] و [[استطاعت امنیتی|امنیتی]] را که از شرایط [[وجوب حج]] است، از میان می‌برد. <ref>مستند الشیعه، ج11، ص24-65</ref><ref>الفقه الاسلامی، ج3، ص2083</ref> نیز به باور برخی از فقیهان، اگر حج مستلزم پیمودن مسیر دور و نامتعارف باشد، استطاعت طریقی وجود ندارد. <ref>المغنی، ج3، ص167-168</ref><ref>مستند الشیعه، ج11، ص61</ref><ref>مستمسک العروه، ج10، ص171</ref> | با این حال، برخی از سبب‌ها، امکان بر‌گزاری حج از افراد منطقه خاص را سلب می‌کند که مصداق تعطیل حج به شمار می‌رود. فقیهان در مورد ناسازگاری حج با [[حفظ نفس]] و جایی که آدمی در معرض هلاک باشد، انجام حج را مجاز ندانسته‌اند. از همین روی، نرسیدن به [[مکه]] به سبب رویدادی طبیعی، ناامن بودن [[راه حج]]، هراس حج‌‌گزار از درندگان یا دشمنان در حفظ جان و مال و آبروی خود، <ref>مغنی المحتاج، ج1، ص465</ref><ref>نک: مستند الشیعه، ج11، ص62</ref><ref>اعانة الطالبین، ج2، ص320</ref> تحمیل هزینه مالی سنگین به سبب مالیات یا باج‌خواهی، نبرد یا درگیری مانع رسیدن حج‌‌گزاران به مکه، و مانند آن‌ها [[استطاعت طریقی]] و [[استطاعت امنیتی|امنیتی]] را که از شرایط [[وجوب حج]] است، از میان می‌برد. <ref>مستند الشیعه، ج11، ص24-65</ref><ref>الفقه الاسلامی، ج3، ص2083</ref> نیز به باور برخی از فقیهان، اگر حج مستلزم پیمودن مسیر دور و نامتعارف باشد، استطاعت طریقی وجود ندارد. <ref>المغنی، ج3، ص167-168</ref><ref>مستند الشیعه، ج11، ص61</ref><ref>مستمسک العروه، ج10، ص171</ref> | ||
==معنی تعطیل حج== | ==معنی تعطیل حج== | ||
[[مسلمانان]] مناطق گوناگون برای رسیدن به [[مکه]] در قالب کاروان‌های یکپارچه به سوی مکه رهسپار می‌شدند. از جمله، حج‌‌گزاران ایرانی در چند سده با پیوستن به حج‌‌گزاران [[عراق]]، در قالب محمل عراقی به حج می‌رفتند. حاجیان مغربی و اندلسی نیز با رفتن به [[مصر]]، در قالب محمل مصری، خود را به [[حرم]] می‌رساندند. <ref>تاریخ مکه، ص218</ref> کاروان‌های شام، مصر، عراق، [[یمن]] و [[عثمانی]] از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین این کاروان‌ها بودند که از آن‌ها با تعبیر «[[محمل]]» نیز یاد می‌شد. | |||
گاهی کاروان حج به سبب‌های گوناگون از رسیدن به [[حرم مکه]] یا [[مناسک حج]] بازمی‌ماند و حج آن کاروان تعطیل می‌شد. این امر موجب کاهش شمار حج‌‌گزاران می‌گشت که کتاب‌های تاریخی با عنوان «تعطیل حج» از آن یاد کرده‌اند. | گاهی کاروان حج به سبب‌های گوناگون از رسیدن به [[حرم مکه]] یا [[مناسک حج]] بازمی‌ماند و حج آن کاروان تعطیل می‌شد. این امر موجب کاهش شمار حج‌‌گزاران می‌گشت که کتاب‌های تاریخی با عنوان «تعطیل حج» از آن یاد کرده‌اند. | ||
این گزارش‌ها گاهی به صورت مطلق و با عباراتی چون «لَم یحج احد» آمده است که از آن برمی‌آید که حج در آن سال برگزار نشده است؛ از جمله گزارش مربوط به تعطیل حج در سال 317 ق.<ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref><ref>النجوم الزاهره، ج3، ص227</ref> اما این گزارش‌ها منحصر به منطقه‌ای است که نویسنده از آن گزارش می‌دهد و به معنای تعطیل عمومی حج نیست و برخی منابع از بر‌گزاری حج در همان هنگام یاد کرده‌اند. <ref>حسن الصفا، ص107</ref> | این گزارش‌ها گاهی به صورت مطلق و با عباراتی چون «لَم یحج احد» آمده است که از آن برمی‌آید که حج در آن سال برگزار نشده است؛ از جمله گزارش مربوط به تعطیل حج در سال 317 ق.<ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref><ref>النجوم الزاهره، ج3، ص227</ref> اما این گزارش‌ها منحصر به منطقه‌ای است که نویسنده از آن گزارش می‌دهد و به معنای تعطیل عمومی حج نیست و برخی منابع از بر‌گزاری حج در همان هنگام یاد کرده‌اند. <ref>حسن الصفا، ص107</ref> | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۰: | ||
در سده‌های پسین نیز فقدان امنیت جانی و مالی در راه حج که با [[دریافت اخوه]] و باج‌خواهی فزاینده بادیه نشینان و شیوخ محلی که معروف‌ترین ایشان [[امیر جبل]] بود، باعث تعطیل حج می‌گشت. | در سده‌های پسین نیز فقدان امنیت جانی و مالی در راه حج که با [[دریافت اخوه]] و باج‌خواهی فزاینده بادیه نشینان و شیوخ محلی که معروف‌ترین ایشان [[امیر جبل]] بود، باعث تعطیل حج می‌گشت. | ||
ناامنی راه، منحصر به حج عراق نبود و [[حج مصر]] نیز به همین سبب تعطیل می‌گردید. از جمله، در سال 478ق. به سبب حمله شماری از بادیه‌نشینان به کاروان مصری، شماری فراوان کشته شدند و باقی‌مانده افراد به مصر بازگشتند. <ref>اتحاف الوری، ج2، ص483</ref> نیز در سال‌های 643-650ق. به دلیل ضعف خلفای عباسی و ناامنی راه‌ها، از مناطق اسلامی عراق تا مصر حج رسمی انجام نگرفت. <ref>نک: تاریخ الاسلام، ج47، ص63</ref> | |||
از | حجگزاری از راه دریا نیز به علت ازدحام و مشکلات سفر که کشتی‌بانان پدید می‌آوردند، تحریم می‌شد. به گزارش [[فیفائی]]، پس از شرح مشکلات سفر با کشتی نزد یکی از اقطاب [[مالکی]] مصر با نام [[ابوعبدالله عایش]]، وی سفر دریایی به حج را تحریم کرد. <ref>میقات حج، ش44، ص77، «حجگزاری در کشور مغرب»</ref> | ||
====تحریم راه جبل از سوی علما==== | |||
فقیهان برخی از این راه‌ها را تحریم کردند. [[میرزای قمی]] (1151-1231ق.) که به سال 1212ق. به حج رفته بود، سال‌ها بعد با دریافت گزارش رفتار [[وهابیان]] در مسیر حج با [[شیعیان]]، در پاسخ به [[استفتاء]] یکی از دانشوران معاصر خود، امنیت را از [[شروط حج]] دانست و هر چند وجود امنیت را از موضوعات وابسته به [[تشخیص مکلف]] دانست، تصریح کرد که در آن وضعیت، نه خود به حج می‌رود و نه به دیگری اجازه سفر می‌دهد. <ref>جامع الشتات، ج1، ص326-331</ref> | |||
همچنین [[شیخ فضل‌الله نوری]] به سال 1319ق. سفر از [[راه جبل]] را تحریم کرد. وی که خود از این مسیر به حج رفته بود، در پی بازگشت، نه تنها سفر حج از این راه را حرام دانست؛ بلکه [[مراجع تقلید شیعه]] را نیز قانع کرد که سفر از این راه را تحریم کنند. این فتاوا در کتاب [[فتاوی العلماء فی حرمة السفر الی الحج من طریق الجبل]] گرد آمده است. <ref>الذریعه، ج16، ص102</ref><ref>مقالات تاریخی، ج9، ص38، 42، «تیر اجل در صدمات راه جبل»</ref> | همچنین [[شیخ فضل‌الله نوری]] به سال 1319ق. سفر از [[راه جبل]] را تحریم کرد. وی که خود از این مسیر به حج رفته بود، در پی بازگشت، نه تنها سفر حج از این راه را حرام دانست؛ بلکه [[مراجع تقلید شیعه]] را نیز قانع کرد که سفر از این راه را تحریم کنند. این فتاوا در کتاب [[فتاوی العلماء فی حرمة السفر الی الحج من طریق الجبل]] گرد آمده است. <ref>الذریعه، ج16، ص102</ref><ref>مقالات تاریخی، ج9، ص38، 42، «تیر اجل در صدمات راه جبل»</ref> | ||
===درگیری نظامی و سیاسی در حرم=== | ===درگیری نظامی و سیاسی در حرم=== | ||
درگیری حاکمان یا مدعیان حکومت در مکه نیز از دیگر سبب‌های تعطیل حج، خوانده شده است. شاید کهن‌ترین گزارش تعطیل گسترده حج به همین سبب باشد که به تسلط [[عبدالله بن زبیر]] بر مکه (64-73ق.) و خواندن خطبه به نام خود بازمی‌گردد. سپس [[عبدالملک مروان]] که خود را [[خلیفه]] می‌دانست، مردم را از رفتن به حج بازداشت و در برابر، به سال‌های 66-72ق. [[مسجد قبة الصخره]] در [[قدس]] را بنا کرد و آن را به جای [[کعبه]]، محل حج مردم ساخت. <ref>البدایة و النهایه، ج8، ص308</ref><ref>النجوم الزاهره، ج1، ص188</ref><ref>الانس الجلیل، ج1، ص397، 400-401</ref> نیز شورش [[اسماعیل بن یوسف علوی]] به سال 251ق. در مکه باعث تعطیل حج گشت. <ref>تاریخ طبری، ج9، ص346-347</ref><ref>مروج الذهب، ج4، ص311</ref> | درگیری حاکمان یا مدعیان حکومت در مکه نیز از دیگر سبب‌های تعطیل حج، خوانده شده است. شاید کهن‌ترین گزارش تعطیل گسترده حج به همین سبب باشد که به تسلط [[عبدالله بن زبیر]] بر مکه (64-73ق.) و خواندن خطبه به نام خود بازمی‌گردد. سپس [[عبدالملک مروان]] که خود را [[خلیفه]] می‌دانست، مردم را از رفتن به حج بازداشت و در برابر، به سال‌های 66-72ق. [[مسجد قبة الصخره]] در [[قدس]] را بنا کرد و آن را به جای [[کعبه]]، محل حج مردم ساخت. <ref>البدایة و النهایه، ج8، ص308</ref><ref>النجوم الزاهره، ج1، ص188</ref><ref>الانس الجلیل، ج1، ص397، 400-401</ref> نیز شورش [[اسماعیل بن یوسف علوی]] به سال 251ق. در مکه باعث تعطیل حج گشت. <ref>تاریخ طبری، ج9، ص346-347</ref><ref>مروج الذهب، ج4، ص311</ref> | ||
====حمله قرامطه به مکه==== | ====حمله قرامطه به مکه==== | ||
حمله [[قرامطه]] به مکه نیز از علل تعطیل حج بود که در منابع تاریخی بازتاب فراوان یافته است. منابع از برگزار نشدن حج در سال 317ق. به سبب حمله و کشتار [[ابوطاهر قرمطی]] در مکه یاد کرده‌اند. <ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref><ref>النجوم الزاهره، ج3، ص227</ref> در حمله [[قرمطیان]] به مکه در سال 317ق. <ref>العبر، ج1، ص743-744</ref> تا سال 327ق. <ref>سمط النجوم، ج3، ص489</ref><ref>سمط النجوم، ج4، ص194، 197</ref> حج تعطیل بود و کسی نتوانست به حج برود. <ref>النجوم الزاهره، ج1، ص347</ref><ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref> البته یورش‌های گوناگون ایشان به کاروان حاجیان پیش از تصرف مکه به سال 313ق. <ref>اتحاف الوری، ج2، ص372-374</ref> و پس از آن نیز حرکت چند حج عراقی را با مشکل روبه‌رو کرد و بسیاری از سال‌ها حج ایشان تعطیل شد. <ref>الدرر الفرائد، ج1، ص314</ref> به سال 403ق. نیز به سبب حمله یکی از قرمطیان به نام [[ابوعیسی قرمطی|ابوعیسی]] به [[کوفه]] و محاصره این شهر، مردم عراق و خراسان ایام حج را از دست دادند و نتوانستند حج را به جا آورند. <ref>المنتظم، ج7، ص260</ref><ref>النجوم الزاهره، ج4، ص232</ref><ref>الدرر الفرائد، ص251</ref> | حمله [[قرامطه]] به مکه نیز از علل تعطیل حج بود که در منابع تاریخی بازتاب فراوان یافته است. منابع از برگزار نشدن حج در سال 317ق. به سبب حمله و کشتار [[ابوطاهر قرمطی]] در مکه یاد کرده‌اند. <ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref><ref>النجوم الزاهره، ج3، ص227</ref> در حمله [[قرمطیان]] به مکه در سال 317ق. <ref>العبر، ج1، ص743-744</ref> تا سال 327ق. <ref>سمط النجوم، ج3، ص489</ref><ref>سمط النجوم، ج4، ص194، 197</ref> حج تعطیل بود و کسی نتوانست به حج برود. <ref>النجوم الزاهره، ج1، ص347</ref><ref>تاریخ الاسلام، ج23، ص374</ref> البته یورش‌های گوناگون ایشان به کاروان حاجیان پیش از تصرف مکه به سال 313ق. <ref>اتحاف الوری، ج2، ص372-374</ref> و پس از آن نیز حرکت چند حج عراقی را با مشکل روبه‌رو کرد و بسیاری از سال‌ها حج ایشان تعطیل شد. <ref>الدرر الفرائد، ج1، ص314</ref> به سال 403ق. نیز به سبب حمله یکی از قرمطیان به نام [[ابوعیسی قرمطی|ابوعیسی]] به [[کوفه]] و محاصره این شهر، مردم عراق و خراسان ایام حج را از دست دادند و نتوانستند حج را به جا آورند. <ref>المنتظم، ج7، ص260</ref><ref>النجوم الزاهره، ج4، ص232</ref><ref>الدرر الفرائد، ص251</ref> | ||
====اختلاف اخشیدیان و عباسیان==== | ====اختلاف اخشیدیان و عباسیان==== | ||
ستیز میان [[اخشیدیان مصر]] و [[ابن‌رائق]]، از [[امیران عباسی]]، بر سر حکومت [[حرمین]]، موجب تعطیل حج در سال‌های 332 تا 338ق. شد. <ref>تاریخ مکه، ص174، 227</ref> درگیری [[هَزّاع]] و [[برکات]]، فرزندان [[محمد بن برکات]]، بر سر حکمرانی مکه در [[وادی مُرّ]] به سال 906ق. افزون بر مضطرب کردن حاجیان در مکه، باعث شد حج‌گزارانی که از مسیر دریایی قصد حج داشتند، با شنیدن این گزارش بازگردند و حج آن سال با جمعیتی اندک برگزار شود. <ref>تاریخ الشحر، ص48</ref> | ستیز میان [[اخشیدیان مصر]] و [[ابن‌رائق]]، از [[امیران عباسی]]، بر سر حکومت [[حرمین]]، موجب تعطیل حج در سال‌های 332 تا 338ق. شد. <ref>تاریخ مکه، ص174، 227</ref> درگیری [[هَزّاع]] و [[برکات]]، فرزندان [[محمد بن برکات]]، بر سر حکمرانی مکه در [[وادی مُرّ]] به سال 906ق. افزون بر مضطرب کردن حاجیان در مکه، باعث شد حج‌گزارانی که از مسیر دریایی قصد حج داشتند، با شنیدن این گزارش بازگردند و حج آن سال با جمعیتی اندک برگزار شود. <ref>تاریخ الشحر، ص48</ref> | ||
====اختلاف اخشیدیان و آل بویه==== | ====اختلاف اخشیدیان و آل بویه==== | ||
درگیری سیاسی در حرمین و اختلاف به جهت وابستگی به دستگاه‌های [[خلافت]]، از دیگر سبب‌های تعطیل حج بود. از جمله این درگیری‌ها، ستیز بر سر خواندن خطبه در [[منا]] به نام افراد ویژه بود که جایگاه آن شخص در دستگاه خلافت را نشان می‌داد. برای نمونه، در روزگار نفوذ [[آل بویه]] بر دستگاه خلافت، اصحاب [[معزالدوله بویهی]] مانع نمازگزاری و خطبه‌خوانی اخشیدیان در منا شدند. آن‌ها نیز در سال‌های 341-343ق. از ورود کاروان عراق به مکه و انجام مناسک پیشگیری کردند.<ref>الدرر الفرائد، ج1، ص328</ref><ref>تاریخ امراء مکه، ص387</ref> | درگیری سیاسی در حرمین و اختلاف به جهت وابستگی به دستگاه‌های [[خلافت]]، از دیگر سبب‌های تعطیل حج بود. از جمله این درگیری‌ها، ستیز بر سر خواندن خطبه در [[منا]] به نام افراد ویژه بود که جایگاه آن شخص در دستگاه خلافت را نشان می‌داد. برای نمونه، در روزگار نفوذ [[آل بویه]] بر دستگاه خلافت، اصحاب [[معزالدوله بویهی]] مانع نمازگزاری و خطبه‌خوانی اخشیدیان در منا شدند. آن‌ها نیز در سال‌های 341-343ق. از ورود کاروان عراق به مکه و انجام مناسک پیشگیری کردند.<ref>الدرر الفرائد، ج1، ص328</ref><ref>تاریخ امراء مکه، ص387</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۷۲: | ||
نبرد و آشفتگی اوضاع داخلی [[ممالک اسلامی]] نیز سببی دیگر برای تعطیل حج در برخی مناطق بود. | نبرد و آشفتگی اوضاع داخلی [[ممالک اسلامی]] نیز سببی دیگر برای تعطیل حج در برخی مناطق بود. | ||
از جمله درگیری و اختلاف‌های مصر و عراق، به سال 372ق. و به نقلی تا 380ق. حج عراق را به تعطیل کشاند. <ref>مرآة الزمان، ص218</ref> | |||
در مصر نیز، به سال 492ق. درگیری‌های حاکمان مصر و فقدان امنیت، موجب تعطیل حج گشت. <ref>الاهرام، 3 اکتبر 2009م.، «انقطاع الحج»</ref> در سال 563ق. به سبب درگیری داخلی در مصر حج برگزار نشد. <ref>تاریخ الاسلام، ج39، ص11</ref> در سال 648ق. به جهت درگیری و آشفتگی امور، حاجیان مصر و شام نتوانستند حج بگزارند. <ref>تاریخ الاسلام، ج47، ص63</ref><ref>النجوم الزاهره، ج7، ص20</ref> نیز در سال‌های 654-658ق. تنها بخش‌هایی از حجازیان توفیق حجگزاری یافتند. <ref>حسن الصفا، ص122</ref> | |||
به سال 492ق. درگیری‌های حاکمان مصر و فقدان امنیت، موجب تعطیل حج گشت. <ref>الاهرام، 3 اکتبر 2009م.، «انقطاع الحج»</ref> در سال 563ق. به سبب درگیری داخلی در مصر حج برگزار نشد. <ref>تاریخ الاسلام، ج39، ص11</ref> در سال 648ق. به جهت درگیری و آشفتگی امور، حاجیان مصر و شام نتوانستند حج بگزارند. <ref>تاریخ الاسلام، ج47، ص63</ref><ref>النجوم الزاهره، ج7، ص20</ref> نیز در سال‌های 654-658ق. تنها بخش‌هایی از حجازیان توفیق حجگزاری یافتند. <ref>حسن الصفا، ص122</ref> | |||
====تعطیل حج ایرانیان==== | ====تعطیل حج ایرانیان==== | ||
| خط ۱۵۰: | خط ۱۳۲: | ||
همچنین پس از کشتار حج‌‌گزاران در مراسم [[برائت از مشرکان]] به سال 1407ق./1366ش. در شهر مکه به دست [[رژیم سعودی]]، روابط میان ایران و عربستان قطع شد و تا سه سال <ref>کیهان، ش13104، 26/5/1366</ref><ref>آشنایی با عربستان، ص69-70</ref> حجگزاری ایرانیان تعطیل گشت و پس از آن با پذیرش بر‌گزاری مراسم برائت از مشرکان، حجگزاری ایرانیان از سوی عربستان مجدداً آغاز شد. <ref>سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ص134</ref> | همچنین پس از کشتار حج‌‌گزاران در مراسم [[برائت از مشرکان]] به سال 1407ق./1366ش. در شهر مکه به دست [[رژیم سعودی]]، روابط میان ایران و عربستان قطع شد و تا سه سال <ref>کیهان، ش13104، 26/5/1366</ref><ref>آشنایی با عربستان، ص69-70</ref> حجگزاری ایرانیان تعطیل گشت و پس از آن با پذیرش بر‌گزاری مراسم برائت از مشرکان، حجگزاری ایرانیان از سوی عربستان مجدداً آغاز شد. <ref>سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ص134</ref> | ||
=== | ===جلوگیری استعمارگران از حج اتباع مسلمان=== | ||
جلوگیری استعمارگران از حجگزاری مسلمانان در مناطق گوناگون، از جمله کشورهای زیر [[استعمار]] ایشان، در شمار عوامل تعطیل حج بوده است. به سال 1213ق./1799م. به سبب یورش‌های فرانسویان و فقدان امنیت راه، حج مصری تعطیل گشت. <ref>الاهرام، 3 اکتبر 2009م.، «انقطاع الحج»</ref> | |||
در اواخر سده 19م. با گسترش تفکر اسلامی، کشورهای غربی مانند [[انگلستان]] و [[روسیه]] که مستعمراتی فراوان در سرزمین‌های اسلامی داشتند، نگران شدند و برای پیشگیری از سفر مسلمانان به حج، به بهانه‌های گوناگون مانند رواج وبا در میان حاجیان، به رغم وجود قرنطینه، پس از سال 1890م. از سفر حج پیشگیری می‌کردند. <ref>میقات حج، ش55، ص195-196، «حجاج ترکستان»</ref> | در اواخر سده 19م. با گسترش تفکر اسلامی، کشورهای غربی مانند [[انگلستان]] و [[روسیه]] که مستعمراتی فراوان در سرزمین‌های اسلامی داشتند، نگران شدند و برای پیشگیری از سفر مسلمانان به حج، به بهانه‌های گوناگون مانند رواج وبا در میان حاجیان، به رغم وجود قرنطینه، پس از سال 1890م. از سفر حج پیشگیری می‌کردند. <ref>میقات حج، ش55، ص195-196، «حجاج ترکستان»</ref> | ||