جاریة بن قدامه: تفاوت میان نسخه‌ها

جاریة بن [[قدامة بن مالک]] از [[تیره بنی‌سعد]]، [[قبیله بنی‌تمیم]] و از عرب عدنانی بود. از این‌رو، از وی با نسبت سعدی تمیمی یاد کرده‌اند<ref>المحبر، ص290؛ المعجم الکبیر، ج2، ص261.</ref> و از آن‌جا که در کوی بَحاریه [[بصره]] اقامت داشت، وی را بصری خوانده‌اند.<ref>الجرح و التعدیل، ج2، ص520؛ المستدرک، ج3، ص615.</ref>  

کنیه او را ابوایوب، ابویزید<ref>الطبقات، خلیفه، ص89، 305؛ انساب الاشراف، ج12، ص377.</ref> و ابوولید<ref>المستدرک، ج3، ص615.</ref> نوشته‌اند.

صحابه‌نگاران او را از صحابه [[پیامبر(ص)]] شمرده‌اند<ref>الطبقات، خلیفه، ص305؛ معرفة الصحابه، ج2، ص607-608.</ref> ؛ هر چند برخی بر این باورند که او پیامبر(ص) را درک نکرده و بر این اساس، او را از [[تابعین]] دانسته‌اند. این در حالی است که جاریه احادیثی از پیامبر(ص) روایت کرده است.<ref>المحبر، ص290.</ref> گفته‌اند که جاریه از پیامبر(ص) خواست تا سخنی ساده به وی بیاموزد و ایشان به او فرمود: «خشمگین مشو! »<ref>الطبقات، ابن سعد، ج7، ص56؛ المعجم الکبیر، ج2، ص261-262؛ المستدرک، ج3، ص615.</ref>  

مردم [[مدینه]] و بصره از جاریة بن قدامه، حدیث نقل کرده‌اند.<ref>اسد الغابه، ج1، ص314.</ref> گویا جاریه در هیئت نمایندگی بنی‌تمیم که به سال هشتم ق. در مدینه با رسول خدا(ص) دیدار کردند، حضور داشته و اسلام آورده است.<ref>اسد الغابه، ج1، ص314.</ref> بدین‌سان، در صحابی بودن وی تردید نمی‌توان ورزید.

جاریه در فتوحات عراق شرکت داشت. پس از مرگ [[عثمان]] به سال 35ق. و گریز [[ابن عامر]]، کار‌گزار او، جاریه از مردم بصره برای [[حضرت علی(ع)]] بیعت گرفت.<ref>مروج الذهب، ج2، ص357.</ref> هنگام [[نبرد جمل]] نزد [[عایشه]] رفت و مقام او را برتر از آن شمرد که برای قتل عثمان، خود را بی‌حرمت کند.<ref>الامامة و السیاسه، ج1، ص88؛ تاریخ طبری، ج3، ص482.</ref> بدین ترتیب، جاریه به مخالفت با پیمان‌شکنان پرداخت و برخلاف [[احنف بن قیس]] و بسیاری از بنی‌تمیم که از پیکار کناره‌گرفته بودند، وی در نبرد جمل در شمار فرماندهان سپاه امام علی(ع) و فرمانده سواران بنی‌تمیم بصره بود.<ref>الجمل، ص321.</ref>  

در [[نبرد صفین]] نیز از سوی وی به فرماندهی قبایل سعد و رِباب انتخاب شد.<ref>تاریخ خلیفه، ص117.</ref> جاریه در [[نبرد نهروان]] فرماندهی 3000 تن از مردم بصره را برعهده داشت.<ref>انساب الاشراف، ج3، ص141.</ref> وی پس از پیکار نهروان هنگامی که [[معاویه]]، [[عبدالله حضرمی]] را به بصره فرستاد،<ref>تاریخ الاسلام، ج4، ص26.</ref> از سوی حضرت علی(ع) همراه با 50 یا 500 تن از بنی‌تمیم<ref>تاریخ طبری، ج4، ص85؛ نک: الکامل، ج3، ص363.</ref> به بصره فرستاده شد. او پس از دیدار با بزرگ اَزدیان و جلب نظر آنان،<ref>انساب الاشراف، ج3، ص190-191.</ref> با همراهی آنان به سرکوبی ابن حضرمی و همراهانش از بنی‌تمیم برخاست و او را در خانه سنبیل سعدی محاصره کرد و همراه همه یارانش آتش زد.<ref>الطبقات، ابن سعد، ج7، ص56؛ انساب الاشراف، ج3، ص192؛ الاصابه، ج1، ص555.</ref> بدین ترتیب، آرامش به شهر بازگشت.<ref>الغارات، ج2، ص408.</ref>  

هنگامی که [[بسر بن ارطاة|بُسر بن ارطاة]] به سال 40 ق. به [[حجاز]] و [[یمن]] لشکر کشید و به آشوب و غارت شهرها و کشتار [[شیعیان]] این مناطق پرداخت، جاریة بن قدامه از سوی امام علی(ع) همراه 2000 تن به تعقیب بُسر فرستاده شد. وی بُسر را تعقیب کرد و از یمن بیرون راند. او در توقف یک‌ماهه خود در جُرش، نزدیک [[مکه]]، از [[شهادت]] علی(ع) آگاه شد. پس به سوی مکه رفت و از مردم آن شهر خواست که با امیرمؤمنان(ع) بیعت کنند. آنان در پاسخ، شهادت امام را یادآور شدند. جاریه از آنان خواست تا با کسی که پس از ایشان با وی بیعت شده، بیعت کنند و مردم پذیرفتند و با [[امام حسن(ع)]] بیعت کردند. سپس به [[مدینه]] رفت و از مردم این شهر نیز برای امام حسن(ع) بیعت گرفت. آن‌ گاه راهی [[کوفه]] شد<ref>انساب الاشراف، ج3، ص214-215؛ الغارات، ج2، ص621-640؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص198؛ تاریخ طبری، ج4، ص107.</ref> و ضمن بیعت با امام حسن(ع) از او خواست تا با معاویه بجنگد.

امام پاسخ داد: «اگر همه مردم مانند تو بودند، حرکت می‌کردم.»<ref>بحار الانوار، ج34، ص18.</ref> پس از صلح امام حسن با معاویه، هنگامی که جاریه نزد معاویه رفت، در پاسخ به سخنان تمسخرآمیز وی، با دلیری و صراحت از دوستی با علی(ع) یاد کرد و معاویه را فردی پست خواند.<ref>انساب الاشراف، ج5، ص68؛ ج12، ص377؛ تهذیب الکمال، ج4، ج482.</ref>  

به نوشته [[ابن حبان]]، وی در روزگار [[یزید بن معاویه]] درگذشت.<ref>مشاهیر علماء الامصار، ص71.</ref> برخی از نوادگانش بعدها در اصفهان<ref>نک: کتاب ذکر اخبار اصفهان، ج1، ص88-89.</ref> و خراسان<ref>انساب الاشراف، ج12، ص378.</ref> ساکن شدند.