کتاب المزار (شیخ مفید): تفاوت میان نسخه‌ها

علامه نجاشى هنگام برشمردن کتاب‌هاى شیخ مفید ، از مزار صغیر یاد مى‌کند و علامه آقا بزرگ تهرانى هم مزار موجود را مزار صغیر مى‌نامد. از این عبارت برمى‌آید که مؤلف، داراى دو کتاب مزار کبیر و صغیر بوده است و اکنون از کتاب مزار کبیر او اطلاعى در دست نیست. البته احتمال دیگرى هم هست که مراد نجاشى، کوچکى حجم کتاب باشد نه وجود کتابى دیگر به نام المزار الکبیر.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>

علامه آقا بزرگ تهرانى در الذریعه، هنگام معرفى مزار مفید، خطبه مزار شهید را ذکر کرده است و این، سبب اشتباهى شده و سبب شده برخى دیگر نیز نسخه‌هاى مزار شهید و مفید را خلط کرده‌اند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>  

حجم این اثر چندان نیست و اکنون با تصحیح و تعلیق آیت‌الله موحد ابطحی، بدون محاسبه فهارس، دویست صفحه است و اگر پاورقى‌ها و ارجاعات را در نظر نگیریم، نزدیک به صد صفحه معمولى وزیرى است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/220 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص220.]</ref>

کتاب مشتمل بر دو بخش اولى و ثانوى است و محقق در بخش اول ۶٧ باب و در بخش دوم ٢٩ باب آورده و پنج نوع فهرست براى کتاب استخراج کرده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/217 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص217.]</ref>

مؤلف در آغاز به گردآورى روایات فضیلت و آداب زیارت امام علی(ع) و امام حسین(ع) پرداخته است. مؤلف، بعدها آداب زیارت و روایات مربوط به دیگر معصومان(ع)، آداب و اعمال زیارت مؤمنین، زیارت قبور آنان و مطالب دیگری را به کتاب افزوده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/220 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص220.]</ref>

بخش اول / روایات مربوط به فضیلت و آداب زیارت امیرالمؤمنین و بعضى از اماکنى که در جوار آن حضرت است، مثل مسجد کوفه و مسجد سهله.

روایات مربوط به فضیلت و وجوب زیارت امام حسین(ع) و ثواب بسیار و آثار مادى و معنوى آن و آداب و مراسم ویژه زیارت آن حضرت و زیارات ایشان و همچنین زیارت حضرت على اکبر و حضرت عباس(ص).

حضرت، فضیلت زیارت حضرت فاطمه(علیها السلام) و آداب زیارت ایشان، فضیلت زیارت امام حسن(ع) و سایر ائمه(علیهم السلام) و آداب زیارت آنها، زیارات جامعه و مربوط به همه ائمه، زیارت نیابتى و آداب و ثواب آن، فضیلت زیارت قبور شیعیان.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>

١. روایاتى که با ارائه سند کامل از استاد خود ابن قولویه نقل مى‌کند که قسمت عمده این کتاب را تشکیل مى‌دهد. گاهى نیز روایات را از دیگر استادان خود با سند کامل ذکر کرده است.

٢. روایاتى که به صورت مرسل از یکى از ائمه(علیهم السلام) نقل مى‌کند و از

ارائه منبع سند آن خوددارى کرده است.

٣. آداب و زیاراتى که آن را نقل کرده، ولى به معصومى نسبت نداده است که در بسیارى موارد، بعید به نظر مى‌رسد از روایات اخذ نشده باشد، به ویژه آن که برخى از آنها، در کتاب‌هاى دیگرى به صورت مسند، از ائمه(علیهم السلام) روایت شده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/73 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۳.]</ref>

۶. باب فضل الاغتسال فى الفرات والشرب منه؛

١٠. باب حدّ وجوبها فى الزمان على الاغنیاء والفقراء؛

١٢. باب ما جاء فى زیادة العمر بزیارته (علیه السلام) و نقصانه بترکها؛

١٣. باب ما جاء فى تفریج الکرب بزیارته (علیه السلام) ؛

١۴. باب ما جاء فى تمحیص الذنوب بزیارته (علیه السلام) ؛

١۵. باب ما جاء فى ثواب زیارته (علیه السلام) ؛

٢١. باب فضل الجمع بین زیارة النصف من شعبان و لیلة الفطر و لیلة عرفة فى سنة واحدة؛

٢۵. باب فضل الزیارة فى کل شهر؛

٢٧. باب العزم على الخروج على الزیارات واختیار الایام لذلک؛

٢٩. باب القول على باب منزلک؛

٣٢. باب ذکرالله تعالى فى السیر والدعاء؛

٣٣. باب القول فى صعود الآکام والقناطر و عبر الجسور؛

٣۴. باب القول عند الاشراف على القریة؛

۴۶. باب فضل الصلاة فى المسجد بالکوفة؛

۴٨. باب فى زیارة الحسین بن على صلوات الله علیه و شرائطها؛

۵٢. باب القول عند الوقوف على الجدث؛

۵٣. باب زیارة على بن الحسین (علیه السلام) ؛

۵۵. باب زیارة العباس بن على صلوات الله علیه؛

۵۶. باب وداع العباس بن على؛

۵٩. باب فضل الصلاة فى مشهد الحسین بن على صلوات الله علیهما؛

۶٠. باب فضل اتمام الصلاة فى الحرمین وفى المشهدین على ساکنهما السلام؛

'''القسم الثانى من الکتاب'''

١. باب مختصر فضل زیارة رسول‌الله (صلى الله علیه و آله) ؛

٢. باب مختصر شرح زیارة سیّدنا رسول‌الله (صلى الله علیه و آله) ؛

٣. مختصر زیارة أخرى له (علیه السلام) ؛

۴. زیارة أخرى ایضاً؛

۵. مختصر وداع رسول‌الله (صلى الله علیه و آله) ؛

٨. مختصر زیارة أخرى لها (علیها السلام) ؛

٩. باب مختصر فضل زیارة سیّدنا أبى محمد الحسن بن على (علیهما السلام) ؛

١١. باب مختصر فضل زیارة سیّدنا على بن الحسین زین العابدین و أبى‌جعفر محمد بن على باقر العلم و أبى‌عبدالله جعفر بن محمد الصادق: ؛

١٣. زیارة أخرى لهم مختصرة: ؛

١۴. باب مختصر فضل زیارة سیدنا أبى‌الحسن موسى بن جعفر و أبى‌جعفر محمد بن على بن موسى (علیهما السلام) ؛

١۶. باب فضل زیارة مولانا أبى‌الحسن على بن موسى الرضا (علیه السلام) ؛

١٨. باب مختصر فضل السیّدین أبى‌الحسن على بن محمد و أبى‌محمد الحسن بن على العسکریین (علیهما السلام) ؛

پس از کامل‌الزیارات ابن‌قولویه، دومین کتاب مهم شیعه در باب زیارت است. آثار شیخ مفید همواره مورد اعتماد عالمان بزرگ بوده است و این کتاب نیز از مآخذ کتاب‌هایى چون تهذیب‌الاحکام، المصباح و بحارالانوار بوده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/72 کتاب‌شناسی زیارت، ص۷۲.]</ref> المزار نخستین کتابى است که «زیارت ناحیۀ مقدسه» را نقل کرده و با وجود حجم اندک، جامعیت، قدمت و جایگاه نویسنده، اعتبار ویژه‌اى به آن بخشیده است.<ref name=":0">[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/217 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص217.]</ref>

المزار شیخ مفید، نخستین کتابى است که زیارت معروف به «زیارت ناحیه مقدسه» را نقل کرده است و پس از وى شیخ طوسى در «المصباح» و پس از او سید بن طاووس در «مصباح الزائر» آن را نقل کرده‌اند.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/220 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص220.]</ref>

المزار (المناسک المزار) شیخ مفید ، به کوشش سیدمحمدباقر موحد ابطحى. چاپ اول: قم، انتشارات مدرسة الامام المهدى، ١۴٠٩ ق. (موضوع: مزارات اسلامى)<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/762/1/111 کتاب‌شناسی زیارت، ص111.]</ref>

این کتاب به عنوان نخستین اثر از مجموعه «موسوعة المزارات» توسط مدرسه امام المهدى(ع)، یکى از مراکز پژوهش‌هاى حدیثى قم و با اشراف سید محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى تصحیح و تحقیق شده و در سال ١۴٠٩ق چاپ شده است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/218 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۲۱۸.]</ref>

محققِ دانشورِ اثر پنج نوع فهرست براى کتاب استخراج کرده که شامل موارد ذیل است:

٣. فهرست اسامى پیامبران و امامان (علیهم السلام) ؛

۴. فهرست اسامى روایات؛

۵. فهرست اعلامِ داراى زندگى‌نامه در پاورقى‌ها و ارجاعات محقق و در مجموع، تراجم ٣٢ راوى را علامه ابطحى معرفى و منابع تراجم آنان را در پاورقى‌هاى مفید خویش آورده است. در مقدمه اثر نیز به زندگى‌نامه و جایگاه بلند مؤلف کتاب در نظر اولیاى دین و علماى بزرگ شیعه پرداخته است.<ref>[http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1339/1/221 مقاله کتاب «المزار» شیخ مفید،  فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۷، ص۲۲۱.]</ref>