حج پیاده: تفاوت میان نسخه‌ها

از منظر فقیهان [[مذاهب شافعی|شافعی]]،<ref>. فتح العزیز، ج7، ص7-12؛ مغنی المحتاج، ج1، ص463؛ الحاوی الکبیر، ج4، ص13.</ref> [[حنفی]]<ref>. بدائع الصنائع، ج2، ص122؛ البحر الرائق، ج2، ص548؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص506.</ref> و [[حنبلی]]<ref>. الشرح الکبیر، ج3، ص170؛ کشاف القناع، ج2، ص450؛ الانصاف، ج3، ص402-403.</ref> ادای [[حجة الاسلام]] با پای پیاده، بر کسی که توانایی تأمین وسیله نقلیه را ندارد واجب نیست؛ مگر اینکه به نظر شافعیان و حنبلیان، فاصله فرد تا [[مکه]] کمتر از مسافت قصر{{یادداشت|شکسته شدن نماز.}} باشد یا به نظر حنفیان، حج‌گزار از [[جارالله|اهالی مکه]] باشد. دلیل آنان تفسیر استطاعت به زاد{{یادداشت|توشه.}} و راحله{{یادداشت|وسیله نقلیه.}} در سخن [[حضرت محمد(ص)]] است. اما [[مالکی|مالکیان]]<ref>. نک: بدائع الصنائع، ج2، ص122؛ مواهب الجلیل، ج3، ص457-458؛ البیان و التحصیل، ج4، ص12.</ref> و شمار اندکی از فقیهان شیعه<ref>. المعتبر، ج2، ص752؛ منتهی المطلب، ج10، ص77؛ مناسک حج، ص10-12.</ref> انجام دادن حجة الاسلام را با پای پیاده بر کسی که توانایی راه رفتن داشته باشد، واجب شمرده‌اند، هرچند توانایی تهیه وسیله نقلیه را نداشته باشد. برخی مالکیان در این باره به آیه {{آیه|یَأۡتُوکَ رِجَالٗا وَعَلَیٰ کُلِّ ضَامِرٖ}}{{یادداشت|و در میان مردم برای [ادای] حج بانگ برآور تا [زائران] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغری که از هر راه دوری می‌آیند به سوی تو روی آورند.}}<ref name=":12" /> استناد کرده‌اند.<ref>. البیان و التحصیل، ج4، ص12.</ref>

از دیدگاه مشهور فقیهان [[شیعه]]، نذر حج پیاده صحیح و ادای آن واجب است.<ref>. مرآة العقول، ج17، ص164؛ الروضة البهیه، ج2، ص182.</ref> شماری از فقیهان شیعه، انعقاد نذر حج پیاده را وابسته به برتر بودن حج پیاده بر حج سواره دانسته‌اند.<ref>. غایة المراد، ج3، ص446-447؛ عیون الحقائق، ج2، ص262؛ جواهر الکلام، ج35، ص383.</ref> به نظر برخی فقیهان شیعه، اگر در زمان نذر، همه یا بخشی از مسیر حج به گونه‌ای است که نذرکننده ناچار است سواره برود، نذر او منعقد نمی‌شود.<ref name=":0" /> به نظر برخی فقیهان [[حنفی]]<ref name=":1">. البحر الرائق، ج3، ص132-133؛ حاشیة رد المحتار، ج2، ص507.</ref> و [[مالکی]]<ref name=":2">. المدونة الکبری، ج1، ص465-466؛ رساله ابن ابی زید، ص433؛ الثمر الدانی، ص433.</ref> پیاده‌روی در حج با نذر یا قسم واجب می‌شود.

گفتنی است بر پایه فقه شیعه، نذر پیاده‌روی به سوی [[مسجد النبی(ص)]] و حرم [[امامان(ع)]] و نیز برای ادای مناسک [[عمره]] نیز الزام‌آور است.<ref>. الجامع للشرائع، ص424-425؛ تحریر الاحکام، ج4، ص356.</ref>

اگر نذرکننده با وجود توان برای پیاده‌روی، حج را سواره ادا کند، به استناد احادیث<ref>. الاستبصار، ج2، ص149.</ref> نذر او ساقط نشده و اعاده حج بر او، در صورتی که سال حج را در نذر معین نکرده باشد، واجب است. در حجی که اعاده می‌شود، لازم است مسافتی که در حج اول سواره طی شده، پیاده پیموده شود.<ref>. المقنعه، ص441، 565؛ السرائر، ج3، ص61؛ جواهر الکلام، ج35، ص384.</ref> به باور برخی از فقیهان شیعه، در اعاده حج باید همه مسیر، چه مسافتی که در حج نخست پیاده طی شده و چه مسافتی که سواره طی شده، با پای پیاده پیموده شود.<ref>. المختصر النافع، ص76؛ مختلف الشیعه، ج4، ص379؛ جواهر الکلام، ج35، ص385.</ref>

 

 

 

از دیگر موضوعات درباره نذر حج پیاده، تعیین نقطه آغاز و پایان پیاده‌روی در ادای این نذر است. به تصریح برخی فقیهان، موضوع ابتدا و انتهای مسیر پیاده‌روی در حج نذری هنگامی مطرح می‌شود که نذر کننده در نذر خود این دو مکان را مشخص نکرده باشد.<ref>. تحریر الوسیله، ج1، ص390؛ معتمد العروه، ج1، ص449؛ جامع المسائل، ج2، ص223.</ref> بیشتر فقیهان شیعه<ref>. قواعد الاحکام، ج3، ص287؛ کشف اللثام، ج9، ص86؛ الروضة البهیه، ج2، ص181.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>. المبسوط، سرخسی، ج4، ص131؛ مختصر المزنی، ص297؛ مواهب الجلیل، ج4، ص512، 515.</ref> به دلائلی چون احادیث و فهم عرفی، نقطه آغاز حرکت در حج پیاده را محل سکونت نذرکننده شمرده و برخی هم آن را محل نذر دانسته‌اند.<ref>. مختلف الشیعه، ج8، ص189-190؛ مجمع الفائده، ج6، ص122؛ عیون الحقائق، ج2، ص262.</ref> شماری از فقیهان شیعه<ref>. مدارک الاحکام، ج7، ص103؛ جواهر الکلام، ج35، ص383؛ العروة الوثقی، ج4، ص526.</ref> و اهل سنت<ref>. فتح الباری، ج11، ص511؛ نیل الاوطار، ج9، ص148؛ الکافی فی فقه اهل المدینه، ص201.</ref> آغاز وجوب پیاده‌روی را زمان [[احرام]] تعیین کرده‌اند. در این باره نظرهای دیگری نیز مطرح شده است.<ref>. نک: مصباح الهدی، ج11، ص276؛ کتاب الحج، ج1، ص419-420؛ فقه الصادق، ج9، ص326.</ref> درباره پایان موضع پیاده‌روی نیز اقوال گوناگونی ذکر شده است، از جمله طواف افاضه<ref>. الکافی فی فقه اهل المدینه، ص201.</ref>؛ طواف نساء<ref>. الدروس الشرعیه، ج1، ص319؛ غایة المرام، ج1، ص398.</ref> و [[رمی جمره|رمی جمرات]].<ref>. الروضة البهیه، ج2، ص181؛ مدارک الاحکام، ج7، ص103؛ جواهر الکلام، ج35، ص386.</ref>  

#[[وقوف در مشعر|وقوف در مشعر الحرام]] (برای صروره{{یادداشت|صروره، به کسی می‌گویند که نخستین حج خود را به جا می‌آورد.}})؛<ref>. لوامع صاحبقرانی، ج8، ص440.</ref>

بر پایه احادیث، برهنه بودن پا هنگام ورود به حرم و نیز در حال طواف دارای پاداش است و سیره [[معصومان(ع)]] نیز چنین بوده است.<ref>. المحاسن، ج1، ص68؛ الکافی، ج4، ص398، 412.</ref> بنا بر روایتی از [[حضرت محمد(ص)]]، ۷۰ تن از پیامبران در حج‌گزاری خود به احترام حرم، مسیر ذی طوی تا [[مکه]] را با پای برهنه پیموده‌اند.<ref>. تلخیص الحبیر، ج7، ص275.</ref> به نظر برخی روایتگران، از جای پای موجود در [[مقام ابراهیم(ع)]] نیز بر می‌آید که وی هنگام بنای [[کعبه]] و قرار گرفتن بر روی این سنگ پابرهنه بوده است.<ref>. مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، ص162.</ref>

در شماری از منابع، فضیلت پابرهنگی در مکان‌های مقدس مانند حرم امامان [[بقیع]] از آیه {{آیه|فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى

}}{{یادداشت|پاى‌پوشِ خويش بيرون آور، كه تو در وادى مقدس «طُوىٰ » هستى.}}<ref>سوره طه (۲۰)، آیه ۱۲؛ ترجمه قرآن (فولادوند)، ص۳۱۲.</ref> استنباط شده است.<ref>. جواهر الکلام، ج19، ص283؛ جرعه‌ای از صهبای حج، ص258.</ref> برهنگی پا از آداب زیارتِ برخی معصومان(ع) نیز بوده<ref>. کامل الزیارات، ص255، 363، 392؛ تهذیب، ج6، ص54، 86.</ref> و پیاده‌روی به سوی مزار آنان دارای ثواب بسیار شمرده شده است.<ref>. الانوار الالهیه، ص130.</ref>

#'''ورود به حرم''': فقیهان [[شیعه]]، برهنگی پا به هنگام وارد شدن به حرم را مستحب دانسته‌اند. از جمله مستندات آنان، روایت ابان بن تغلب است که طبق آن، [[امام صادق(ع)]] هنگام ورود به حرم کفش‌های خود را درآورد و برهنه بودن پا را در این موقعیت، دارای پاداشی فراوان دانست. روایتی مشابه از سیره [[امام باقر(ع)]] نیز نقل شده است.<ref>. الکافی، کلیینی، ج4، ص398؛ تهذیب، ج5، ص97؛ تذکرة الفقهاء، ج8، ص79.</ref>